İran şahı Qacar : “Atatürkə deyin ki…”
“İranın sonuncu türk hökmdarı Əhməd şah Qacarın (1898-1930) öz taxt-tacını saxlamaq şansı var idi, lakin o, bu şansı əldən verdi. Mustafa Kamal Atatürk İranda hakimiyyətin türkmənşəli Qacar sülaləsinin əlində qalmasını istəyirdi və bu məqsədlə Əhməd şaha hər cürə yardım göstərməyə, o cümlədən 1921-ci ildə şaha qarşı üsyan qaldırmış Rza xan Pəhləvinin üsyanını yatırmaq üçün İrana hərbi qüvvə göndərməyə hazır idi”.
Teleqraf.com-un xəbərinə görə, bunu professor Fərid Ələkbərli bildirib.
F.Ələkbərli qeyd edib ki, 11 yaşlı Əhməd şah 1909-cu ildə atası Məhəmmədəli şah кönüllü surətdə şаhlıqdаn əl çəкəndən sоnrа tахtа əyləşsə də, real hakimiyyətə malik deyildi: “Onun adından ölkəni regentlər və bəxtiyarı tayfalarının başçıları idarə edirdi. 1921-ci ildə İranda yerləşən rus kazak briqadasının zabiti Rza xan Pəhləvi ölkədə çevriliş edib, özünü baş nazir elan etdi. 1923-cü ildə Əhməd şah ölkədən qovularaq, Avropada sığınacaq tapdı. Lakin Rza xanın 1925-ci ildə özünü şah elan etmesinə qədər, Əhməd şah formal olaraq İran şahənşahı sayılırdı. Əhməd şaha göndərdiyi məktubda Atatürk şaha təcili Avropadan İrana dönməsini və hakimiyyəti yenidən ələ almasını məsləhət gördü. Atatürk şaha İrana Türkiyə ərazisindən keçməklə, türk hərbi qüvvələrinin mühafizəsi altında qayıtmasını tövsiyə etdi. Bu təklifləri Əhməd şaha çatdırmaq üçün Lozanna şəhərində qalan şahın yanına Türkiyə Xarici İşlər Naziri Tofiq Rüşdü bəy göndərildi. Vəd edilmiş gün Lozannaya gəlmiş iranlı məmurlar Ərfəüddövlə və İranın Parisdəki vəzir-i muxtarı Əmu Kohən də görüşdə iştirak etdilər. Bütün müzakirələr türk dilində gedirdi (Əhməd şah öz ana dili Azərbaycan türkcəsini, fars, rus, fransız dillərini və azacıq ərəb dilini bilirdi).
Türkiyə naziri şaha bildirdi ki: “Atatürk, Tehrana qədər Əlahəzrətin müşayiət edilməsi və oradakı səltənətə qarşı çıxanları işdən uzaqlaşdırılması istiqamətində bir qoşun korpusunu da göndərməyə hazırdır və vəziyyət normallaşdıqdan sonra, Əlahəzrət onu müşayiət edən qoşunun vəzifəsinə xitam versin”. Yəni, Atatürk hakimiyyəti Rza xanın əlindən alıb Əhməd şaha qaytarmağı təklif edirdi. Bu təklifi eşidən Əhməd şahın sifəti dəyişdi və o “sizin türkcənizi başa düşmürəm” dedi. İndiyə qədər türk dilini çox gözəl anlayan şah üçün bu sözlər fransız dilinə çevrildi. Əhməd şah hirslənib dedi: “Atatürkə deyin ki, İran şahı heç vaxt əcnəbi qoşunu ilə öz ölkəsinə qayıtmayacaqdır!”. Bunu deyib, otaqdan çıxdı. Bundan sonra Atatürk Rza xanın (az sonra Rza şah Pəhləvinin) hökumətini tanımaq məcburiyyətində qaldı. Beləliklə də Qacar sülaləsinə və İranda türklərin 1000 hakimiyyətinə son qoyuldu”.
Aşağıdakı fotoda: Əhməd şah Qacar (birinci cərgədə, sağdan birinci) Britaniya Xarici İşlər Naziri lord Kerzonla (birinci cərgədə, ortada).
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
18 aprel 2024 12:08
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 2024 17:25
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 2024 15:24
- Zakir Fərəcovun işlətdiyi və aldadaraq, milyonlarını vermədiyi bir qrup iş adamı bir daha Prezidentə üz tutdu
13 aprel 2024 09:29
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- İranda etiraz aksiyalarında 100-dən çox insan gözünü itirib - FOTO
24 mart 2024 06:08
- Leyla Bədirbəylinin Amerikada yaşayan nəvəsi
23 mart 2024 19:51
- Dünya ordularının reytinq sıralaması
22 mart 2024 23:02
- Bab və babilik: Bir tarixi hadisənin izi ilə
21 mart 2024 23:10
- Finlandiya yenidən dünyanın ən xoşbəxt ölkəsi oldu – Azərbaycan isə 101-ci...
21 mart 2024 13:42
- Elmira Süleymanova vəfat etdi
25 aprel 14:50
- Məhkəmə Rauf Nağıyevin vəzifəsinə bərpası ilə bağlı qərar verdi- ÖZƏL
25 aprel 14:30
- Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
25 aprel 13:05
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 11:35
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 11:07
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 19:09