Nuh peyğəmbərin azərbaycanlı "nəvələri"
Mədəniyyət14 iyun 2019 19:01
Xınalıqlıların albanlarla bağlılığını kəndin ərazisindəki çoxsaylı alban qəbristanlıqları da sübut edir
Azərbaycan ərazisində müxtəlif millətlər yaşayır və onların özlərinə məxsus maraqlı dilləri var. Belə xüsusi dillərdən birini Xınalıqda eşidə bilərsiniz.
"Biz xınalıqlılar öz dilimizə "Kətiş" dili də deyirik, - Y.Şabanov sözə başlayır. - Onu araşdırmaq və əlifbasını tərtib etmək üçün kəndimizə dəfələrlə Almaniyadan, İngiltərədən, başqa bir neçə ölkədən alimlər gəliblər. Onların məqsədi belə unikal dilin qorunub saxlanılmasıdır. Xınalıq dilində səslər hərflərdən çox olduğundan alimlər tərtib etdikləri kitablarda həmin hərflərin üzərinə hansısa işarələr qoyublar ki, söz səsləndiyi zaman mənasını itirməsin. Deyirlər ki, əvvəllər bu dildə 77 hərf olub. İndi isə yalnız 59 hərfin qaldığını görürük. Xınalıq dilində elə sözlər var ki, onları yazmaq üçün münasib hərflər yoxdur, məsələn, "fxu, Marcx". Təbii ki, bunun yazılışı ilə deyilişində çox fərq var".
Öyrənirik ki, kənd sakinləri Xınalıq dilini Nuh peyğəmbərin dili hesab edirlər.
"Bizim dilimiz Nuh peyğəmbərin danışdığı dildir. Yəni xınalıqlılar belə düşünürlər. Təbii ki, bu fikir əsassız deyil. Dilimiz haqda müxtəlif dastanlar və miflər var və fikrimcə, heç biri də yanlış deyil. Çünki biz Nuh peyğəmbərin nəvələri sayılırıq. Hələ ötən əsrin əllinci illərində Xınalıqda alimlər böyük tədqiqatlar aparıblar və nəticə olaraq 1959-cu ildə "Xınalıq dilinin qrammatikası" kitabı dərc edilib. Bizim dilimiz barədə ən geniş və maraqlı tədqiqatı dilçi alim Yunus Deşeriyev aparıb. Onun fikrincə, eramızdan əvvəl 3-cü minillikdə Qafqazda tək qədim dil Xınalıq dili olub. Dilimizin başqa özəlliyi də budur ki, Qafqazdakı digər qədim dillərin bölünməsinə və zaman-zaman itməsinə baxmayaraq, Xınalıq dili dəyişməz olaraq qalır", - Y.Şabanov qürurla əlavə edir.
Xınalıqlıların əcdadları haqda məlumatlara Plini və Strabonun əsərlərində də rast gəlinir. Bu tarixçilər öz dilində danışan 26 alban tayfası arasında xınalıqlıları ayrıca qeyd ediblər. Xınalıqlıların albanlarla bağlılığını kəndin ərazisindəki çoxsaylı alban qəbristanlıqları da sübut edir.
Y.Şabanovun sözlərinə görə, Kətiş dilinin ləhcəsi yoxdur, amma maraqlıdır ki, Xınalıq kəndinin yuxarı, orta və aşağı hissələrində kompakt yaşayan üç əsas nəsil arasında müəyyən hallarda tələffüz fərqləri meydana çıxır.
Hal-hazırda Xınalıq kənd orta məktəbində Azərbaycan və ingilis dilləri ilə yanaşı, Xınalıq dili də tədris olunur. Qrammatikası da asan deyil: təsəvvür edin ki, ismin 18 halı var. Yerli müəllimlər doğma dillərini sevə-sevə tədris etdiklərini bildirirlər. Yusif Şabanov təəssüflə qeyd edir ki, bu dil ancaq ibtidai siniflərdə tədris olunur. Onu narahat edən məsələ isə Kətiş dilinin itmək təhlükəsidir: "Bu dili kəndin 60 faizi bilir. Yerli müəllimlər gördülər ki, dil məhv olub gedir və onlar bu dili həftədə bir saat da olsa, tədris etməyə başladılar. Dilimizin unudulan hissəsini bərpa etmək üçün kənd camaatı ilə birgə çox cəhd edirik. İnanırıq ki, dilçi alimlər də bu sahədə bizə köməklik göstərəcəklər".
Oxşar xəbərlər
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 2024 11:35
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 2024 10:13
- Bakıda uduzmaq üçün mənə 300 min dollar təklif etdilər
12 aprel 2024 11:30
- SOCAR-ın sabiq vitse-prezidenti Mikayıl İsmayılovun keçmiş gəlini dövlət başçısına müraciət etdi
10 aprel 2024 23:08
- Ulu öndər Heydər Əliyevin əmiləri soyqırımı cinayətlərinə məruz qalıblar – FOTO/VİDEO
9 aprel 2024 06:18
- "Xoxan" Zərdüşt Əlizadə: "Prezident ola bilərdim, xalq kal, onlar isə Şeyx Nəsrullah idi" (MÜSAHİBƏ)
29 mart 2024 16:26
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 2024 21:20
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- Moskva terrorunda azərbaycanlı kişi və erməni xanımı da öldürülüb
24 mart 2024 20:47
- Bağanis-Ayrım soyqırımından 34 il ötür - VİDEO
24 mart 2024 19:54
Xəbər lenti
- Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
25 aprel 13:05
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 11:35
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 11:07
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 19:09
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 15:49
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya