Nuh peyğəmbərin azərbaycanlı "nəvələri"
Mədəniyyət14 iyun 2019 19:01
Xınalıqlıların albanlarla bağlılığını kəndin ərazisindəki çoxsaylı alban qəbristanlıqları da sübut edir
Azərbaycan ərazisində müxtəlif millətlər yaşayır və onların özlərinə məxsus maraqlı dilləri var. Belə xüsusi dillərdən birini Xınalıqda eşidə bilərsiniz.
"Biz xınalıqlılar öz dilimizə "Kətiş" dili də deyirik, - Y.Şabanov sözə başlayır. - Onu araşdırmaq və əlifbasını tərtib etmək üçün kəndimizə dəfələrlə Almaniyadan, İngiltərədən, başqa bir neçə ölkədən alimlər gəliblər. Onların məqsədi belə unikal dilin qorunub saxlanılmasıdır. Xınalıq dilində səslər hərflərdən çox olduğundan alimlər tərtib etdikləri kitablarda həmin hərflərin üzərinə hansısa işarələr qoyublar ki, söz səsləndiyi zaman mənasını itirməsin. Deyirlər ki, əvvəllər bu dildə 77 hərf olub. İndi isə yalnız 59 hərfin qaldığını görürük. Xınalıq dilində elə sözlər var ki, onları yazmaq üçün münasib hərflər yoxdur, məsələn, "fxu, Marcx". Təbii ki, bunun yazılışı ilə deyilişində çox fərq var".
Öyrənirik ki, kənd sakinləri Xınalıq dilini Nuh peyğəmbərin dili hesab edirlər.
"Bizim dilimiz Nuh peyğəmbərin danışdığı dildir. Yəni xınalıqlılar belə düşünürlər. Təbii ki, bu fikir əsassız deyil. Dilimiz haqda müxtəlif dastanlar və miflər var və fikrimcə, heç biri də yanlış deyil. Çünki biz Nuh peyğəmbərin nəvələri sayılırıq. Hələ ötən əsrin əllinci illərində Xınalıqda alimlər böyük tədqiqatlar aparıblar və nəticə olaraq 1959-cu ildə "Xınalıq dilinin qrammatikası" kitabı dərc edilib. Bizim dilimiz barədə ən geniş və maraqlı tədqiqatı dilçi alim Yunus Deşeriyev aparıb. Onun fikrincə, eramızdan əvvəl 3-cü minillikdə Qafqazda tək qədim dil Xınalıq dili olub. Dilimizin başqa özəlliyi də budur ki, Qafqazdakı digər qədim dillərin bölünməsinə və zaman-zaman itməsinə baxmayaraq, Xınalıq dili dəyişməz olaraq qalır", - Y.Şabanov qürurla əlavə edir.
Xınalıqlıların əcdadları haqda məlumatlara Plini və Strabonun əsərlərində də rast gəlinir. Bu tarixçilər öz dilində danışan 26 alban tayfası arasında xınalıqlıları ayrıca qeyd ediblər. Xınalıqlıların albanlarla bağlılığını kəndin ərazisindəki çoxsaylı alban qəbristanlıqları da sübut edir.
Y.Şabanovun sözlərinə görə, Kətiş dilinin ləhcəsi yoxdur, amma maraqlıdır ki, Xınalıq kəndinin yuxarı, orta və aşağı hissələrində kompakt yaşayan üç əsas nəsil arasında müəyyən hallarda tələffüz fərqləri meydana çıxır.
Hal-hazırda Xınalıq kənd orta məktəbində Azərbaycan və ingilis dilləri ilə yanaşı, Xınalıq dili də tədris olunur. Qrammatikası da asan deyil: təsəvvür edin ki, ismin 18 halı var. Yerli müəllimlər doğma dillərini sevə-sevə tədris etdiklərini bildirirlər. Yusif Şabanov təəssüflə qeyd edir ki, bu dil ancaq ibtidai siniflərdə tədris olunur. Onu narahat edən məsələ isə Kətiş dilinin itmək təhlükəsidir: "Bu dili kəndin 60 faizi bilir. Yerli müəllimlər gördülər ki, dil məhv olub gedir və onlar bu dili həftədə bir saat da olsa, tədris etməyə başladılar. Dilimizin unudulan hissəsini bərpa etmək üçün kənd camaatı ilə birgə çox cəhd edirik. İnanırıq ki, dilçi alimlər də bu sahədə bizə köməklik göstərəcəklər".
Oxşar xəbərlər
- Doldur piyaləmi Arazdan mənim - Sənət yoldaşları Rübabə Muradova haqqında
17 mart 2024 21:21
- Adların mənası – TAM SİYAHI
12 mart 2024 21:50
- Britaniya məhkəməsi Feyziyevin 85 milyonluq əmlakı ilə bağlı qərarı qüvvədə saxladı
11 mart 2024 19:08
- Ülvi Quliyevin Avropada oğlunun adına olan mülkləri alınır: Oliqarx deputat London Məhkəməsinin hədəfindədir
11 mart 2024 16:43
- Azərbaycanlı gənc Harvardda professor oldu - FOTOLAR
11 mart 2024 11:55
- Bağırov və Beriya müsavatçı olublar - Ermənilərlə 40 il bir evdə yaşayan inqilabçının qohumu DANIŞDI
11 mart 2024 00:30
- Azərbaycanlı iş adamı Rusiyada pomidor-xiyar yetişdirmək üçün 105 milyon manat sərmayə qoyub
10 mart 2024 21:19
- Erməni ilə evlənən, dilənən azərbaycanlı milyonçu…
10 mart 2024 15:56
- Azərbaycanlı fəhlə necə milyarder oldu? – Yarımçıq ömür
9 mart 2024 18:25
- Afrika ölkəsində Azərbaycan dili tədris oluna bilər...)))
1 mart 2024 00:07
Xəbər lenti
- İcra başçısı üçün 57 minə xidməti avtomobil - Seymur Orucov maşınını yeniləyir
19 mart 16:30
- Ölkənin baş notariusu işdən çıxarıldı (FOTO)
19 mart 16:24
- Bakcell maraqlı paylaşım edib
19 mart 16:12
- Mehriban Əliyevadan ilaxır çərşənbə ilə bağlı paylaşım
19 mart 15:59
- Qafqaz Hüquqi Xidmətlər Mərkəzinin baş direktoru İlqar Abbasov Baş prokurora müraciət etdi
19 mart 09:44
- Bu gün İlaxır çərşənbədir
19 mart 09:30
- Prezident Xankəndi ilə bağlı faktları açıqladı
18 mart 21:06
- Prezident Xankəndidə Novruz tonqalını alovlandırdı - Foto
18 mart 12:54
- Azərbaycana yaz gəlir: 20 mart, saat 07:06
18 mart 12:51
- Bir sıra QHT-lər isə yalnız sədrlərdən ibarətdir
18 mart 12:38
- Putin 87,32 faiz səslə liderdir - Yenilənir
18 mart 09:25
- Əfqanıstanda avtobus yandı: 20-dən çox sərnişin öldü
17 mart 21:58
- Doldur piyaləmi Arazdan mənim - Sənət yoldaşları Rübabə Muradova haqqında
17 mart 21:21
- Putin gedir, Rusiya parçalanır?.. - 5 ssenari
17 mart 20:59
- Müdafiə Nazirliyi MÜHÜM MƏLUMAT yaydı - VİDEO
17 mart 20:48
- Azərbaycan və NATO liderləri mətbuata bəyanatla çıxış etdi
17 mart 20:40
- Mikrobioloq gözəlliyin sirrini açdı: bağırsaqlarınızın qeydinə qalın!
17 mart 20:05
- 80 yaşlı amerikalı qanunsuz olaraq qoyun və arqarların nəhəng hibridlərini yetişdirib
17 mart 19:35
- Atamı KQB öldürdü... - Onun Andranik haqqında yazdığı romanı kim oğurlamışdı? - FOTO
17 mart 19:10
- Həbsdən buraxılacaq 1 nömrəli qanuni oğru ilə bağlı ŞOK İDDİA
17 mart 18:42
- Azərbaycanda 18 yaşlı oğlanın əlində qumbara partladı, ölən var
17 mart 18:24
- OBA marketdən alınan şirniyyatdan qurd çıxdı - FOTO/VİDEO
17 mart 17:55
- Əhmədin Kreml sərgüzəşt-ləri – Çörçillin oğlu ilə mübahisə edib və...
17 mart 17:43
- Mənzurə - Bakıda bir dənə hamburger 100 manat pul verdim
17 mart 17:24
- Azərbaycanın səfiri Ruslan Nəsibov etimadnaməsini Prezidentə təqdim edib
17 mart 16:58
- Azərbaycanda təmirə ehtiyacı olan 660 MƏKTƏB var
17 mart 16:47
- Ələtdə tikiləcək yeni hava limanı haqda maraqlı detal ...
17 mart 16:20
- 17 əsgərin faciəvi ölümü Ermənistanı qarışdırdı – VİDEO
17 mart 15:55
- NATO Baş katibinin Bakı səfəri – Stoltenberq ağır şərtlərlə gəlir
17 mart 15:45
- Bizi türk kababları gözləyir – Aşotyan..))
17 mart 15:30
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya