Şah İsmayılın bu günə qədər bilmədiyiniz məktubu
Dünya24 noyabr 2019 17:49

Türk tarixinin ən qara səhifələrindən biri Şah İsmayıl ilə Yavuz Sultan Səlimin, Səfəvi İmperiyası ilə Osmanlının qarşı-qarşıya gəlməsidir. Bu durum siyasi bir mücadilə olması ilə bərabər bu günə qədər şiə məzhəbi ilə sünni – Hənəfi məzhəbli türklərin çarpışması olaraq xarakterizə edilib və ya belə göstərilməyə çalışılıb.
Bu tarixi hadisə aradan yüz illər keçməsinə baxmayaraq türk toplumunda təsirini göstərib: sosioloji, tarix, ədəbiyyat kimi sahələrdə bir çox əsərin mövzusuna çevrilib.
Ələvi kimi tanınan siyasətçi, tarixçi, yazar Reha Çamuroğluna görə, təriqət lideri kimi İsmayıl İmperiyanın strukturunu dini əsaslara dayamış, fəqət təriqət dövlətin yerini ala bilməmişdi.
22 Avqust 1514-cü ildə Çaldıran düzündə Yavuz Sultan Səlimin nizam-intizamlı ordusunun gəlişini izləyən Şah İsmayıl: "Gör qəhbə dinli nə dərya düzmüş’’ demiş, Osmanlının top və tüfəng atəşi qarşısında ordusunun əridiyini görmüşdür. Halbuki İsmayıl ideoloji təbliğatı və "iman gücü” ilə Osmanlını məğlub edə biləcəyini ümid etmişdir. Çünkü illərlə davam edən ideoloji işlə Osmanlı ölkəsinin içi boşaltılıb, Türkmən, Varsak, Avşar, Ustacalu,Təkəli boyları Şahın yanına qaçmışdır. Bu Qızılbaş-Türkmənlər Şaha canları ilə bağlı idi. Yavuz bu təsirli təbliğat qarşısında Şahı yenmənin asan olmadığını, qarşılıq olaraq başqa ideoloji iş aparmağın vacib olduğunu görmüşdür. Şahzadə Səlimin babası Sultan Bəyazidə qarşı çıxışında və onu taxtından salınmasında Anadolunu ələ keçirməkdə olan Şahın gücü olmuşdur.

1487-ci ildə Trabzon sancaqbəyi olan şahzadə Səlim Anadoluda baş verən ideoloji təbliğat nəticəsində türkmənlərin Şah İsmail tərəfindən necə qazanıldığını görüb. Bunun əsas səbəbi isə bunlar idi: rifah və ədaləti itirən türk və türkmənlər Ərzincanda şeyxlik iddiasında olan Şah İsmayıla gedərək ona qul yazılırlar.
Çaldıran döyüşü öncəsində Yavuz Sultan Səlimlə Şah İsmayıl arasında məktublaşmalar olur. Yavuz Şaha ədəbi dildə farsça məktublar yazır. Bunun mənası isə sənin ölkəni idarə edəcəyəm deməkdir. Şah isə Yavuza türkcə məktublar göndərir. Beləcə hər iki hökmdar bir-birilərinə üstünlüklərini savaş meydanlarından öncə bəyaz səhifələr üzərində göstərməyə çalışırlar. Şah Yavuzun yüksək sənətli məktubları qarşısında belə deyir: "bir dövləti dövlət edən şeylərdən biri bu yüksək bədii anlayışdır və təəssüf ki, bizim türkmənlər hələ də bu zərif anlayışdan yoxsuldur! Onlar iki telli, üç telli bağlamaları ilə oyalanırlar. Məndən sizə vəsiyyətdir, Səfəvi Dövləti sənətin hər çeşidi üçün bir sığınacaq olsun, ölkəmdə hər sənət zirvəyə çıxardılsın!’’

Çaldıran müharibəsindən sonra Şah İsmayıl peşimanlığını belə dilə gətirir: ‘’Mən Teymur olmağı istəmədim. Səlim kimi davranmağı istəmədim. Adı Səfəvi də olsa, Osmanlı da olsa nə? Türkü türkə qırdırmağı istəmədim. Teymurun əsir aldığı otuz min Osmanlını Teymurun əlindən qurtaran atalarım vaxtilə onları sərbəst buraxıb yurdlarına göndərmişdi. Bəs Səlim nə etdi? Duz-çörək haqqını unudub öncə Çaldıranda otuz min igidimə qıydı, sonra şəhərimdən, yurdumdan sənətkar adamlarımı toplayıp getdi. Bu yetmədi, hərəmimizi də aldı. Taclı Xatunumu, gözümüm nurunu götürdü. Ruhumu sökdü, canımı aldı. Ta Orta Asiyadan bu yana sahib çıxdığımız dəyərlərimizi yıxdı. Türklüyümüzü, adət-ənənəmizi, şaman kökümüzü Qum mollalarının Sünni müsəlmanlığına fəda etdi…’’
Mənbə: konkret.az
Oxşar xəbərlər
- Məni dostlarım öldürdü - Akif Səmədin şeirləri
6 iyul 2025 12:58
- Qarabağ xanlığının timsalında: Rusiyaya güvənmək fəlakətə gətirir
5 iyul 2025 10:44
- Sərnişinlərin YAYDA kondisionersiz avtobus dərdi
5 iyul 2025 09:59
- .Nişanlısı 32 İLDİR şəhid Mehmanı gözləyirmiş...
4 iyul 2025 19:44
- Sibir manyakı - ovçu tayqada insanları ovlayıb, qadınları qaçırıb aylarla saxlayıb
4 iyul 2025 12:42
- Bakıda yenə yol çökdü - Cümşüd Cümşüdlünün faciəsi təkrarlana bilər..
4 iyul 2025 12:14
- DTX-nin Yekaterinburqdan gətirdiyi İbrahimov kimdir ?
4 iyul 2025 09:31
- Parlamentin qarşısında EŞŞƏKLƏRLƏ ETİRAZ MİTİNQİ
3 iyul 2025 23:58
- Gürcü bədənində rus başı formalaşdırmaq xülyası – Rus şovinizmi və gürcülər...
3 iyul 2025 19:43
- Erməni parlamentində Rusiya üstündə DAVA – Butulka ilə VURDU
3 iyul 2025 13:14
Xəbər lenti
- Zamin hansı halda ödənişi etməyə bilər? - CAVAB
07 iyul 02:07
- Qara kişmişin faydaları
07 iyul 01:46
- Evdə ən çox -işıq pulu- yazan cihazlar
07 iyul 01:34
- Saxalində tülkü turistin smartfonunu alıb qaçdı
07 iyul 01:05
- Yumurta sizi bu xəstəlikdən xilas edəcək
07 iyul 00:55
- Türkiyə Ordusunda faciə: 19 əsgər zəhərləndi, 5-i şəhid oldu
07 iyul 00:07
- Ərdoğanla görüşdüyünə görə Kreml qəzəbləndi
06 iyul 22:30
- Dağıstan rəhbərinin azərbaycanlılara MÜRACİƏTİ
06 iyul 21:26
- Sərdar Ayaz Sadiq Azərbaycana GƏLDİ - FOTO
06 iyul 21:04
- Məhəmməd Rza şahın xanımı Fərəh Pəhləvinin BAKI SƏFƏRİ
06 iyul 18:50
- Putin: 250 il əvvəl ABŞ-ı Britaniyadan qurtaran BİZ OLMUŞUQ !
06 iyul 18:14
- Nikahsız analar, sənədsiz uşaqlar: Kimdir günahkar?
06 iyul 17:29
- Rusiya partlayış törətdi, Azərbaycana məxsus SOCAR YDM-ləri dağıldı - FOTO
06 iyul 16:12
- Kadırovun müraciəti yayıldı: Mənim xəstəliyim...
06 iyul 14:47
- Məni dostlarım öldürdü - Akif Səmədin şeirləri
06 iyul 12:58
- Trampın sərvəti neçə milyard dollardır?..- Nyu-York Tayms
06 iyul 11:53
- Şir küçədə qadına və iki uşağa hücum etdi - VİDEO
06 iyul 09:40
- Şəmkirdə 3 azyaşlı göldə BOĞULUB ÖLDÜ - Fotolar
06 iyul 09:24
- Bakıda insanlar TƏŞVİŞ içində - küçəni bürüyən bu canlılar nədir?
06 iyul 09:08
- Fındıq mafiyası iş başında - Bağları məhv edir....
06 iyul 01:39
- Akademik Yusif Məmmədəliyevin 120 illiyi qeyd ediləcək (SƏRƏNCAM)
05 iyul 23:31
- Masallıda 78 il sonra ortaya çıxan həqiqət: Çay plantasiyası yaxınlığında əzablı ölüm
05 iyul 23:03
- ABŞ-də öldürüldüyü deyilən azərbaycanlı müğənni...
05 iyul 22:34
- Türkiyədən Rusiyaya sərt SİYASİ MESAJ - proses QIZIŞDI
05 iyul 13:37
- Bəziləri mənə dedilər ki, bu səfər sizin üçün təhlükəli ola bilər. Amma...
05 iyul 11:11
- Qarabağ xanlığının timsalında: Rusiyaya güvənmək fəlakətə gətirir
05 iyul 10:44
- Sərnişinlərin YAYDA kondisionersiz avtobus dərdi
05 iyul 09:59
- Bu gün Aşuradır
05 iyul 09:49
- Rusiyada olan Samirə dəhşət yaşadı: Azərbaycanlıların əl-qollarını bağlayıb, yerə yıxırlar...
05 iyul 09:29
- Mağazada faciə: Müdir gənc işçini boğub öldürdü - FOTO
05 iyul 00:58
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya