Ermənilərin xeyrinə kitab yazan alimdən şok etiraflar
Müsahibə15 may 2020 09:40
"Ermənilərin istəyi sadəcə Osmanlı İmperiyasını bölmək idi. Amma bunu türk xalqına böyük haqsızlıqlar etmədən gerçəkləşdirə bilməzdilər".
Qaynarinfo xəbər verir ki, bu fikirləri 1916-cı ildə ingilis hökumətinin sifarişi ilə Osmanlı torpaqlarında yaşayan ermənilərin vəziyyəti haqda yazılmş "Mavi kitab"ın həmmüəlliflərindən biri olmuş Arnold Cozef Toynbe sonradan yazdığı "Xatirələrim, tanıdıqlarım" kitabında qeyd edib.
Türkiyəli tədqiqatçı Kamal Kahraman müəllifin sözügedən kitabında ermənilərlə bağlı etiraflarını və "Mavi kitab"ın necə yazılması ilə bağlı xatirələrindən bəhs edən məqalə ilə çıxış edib.
Müəllif qeyd edir ki, "Mavi kitab"ı yazarkən dövrün ingilis hökumətinin məramını tam anlamayıblar və bu səbəbdən kitabda müəyyən təhriflərə yol verilib.
Belə ki, Birinci Dünya Müharibəsində almanlar Şərq cəbhəsində böyük üstünlük əldə edirlər. Rus orduları Polşa və Litvadan çəkilərkən isə buradakı yəhudilərə böyük zülm edir. Bunu fürsətə çevirmək istəyən Almaniya 30-a qədər amerikalı jurnalisti bölgəyə yığır və yayımlanan qırğın xəbərlərindən sonra bütün yəhudilər və dünya ayağa qalxır.
İngilislər də rusların müttəfiqi olduqlarından müttəfiqlər prestijlərini itirirlər və Almaniya propaqanda savaşında artıq 1-0 önə keçir.
Belə bir vəziyyətdə ingilislər əks-propaqanda yaratmalı idilər. Bunun üçün də ən əlverişlisi Birinci Dünya Müharibəsində Almaniyanın yanında yer alan Osmanlıdakı erməni və yunan milli azlıqlarından istifadə etmək idi. Həmçinin o dövrdə ermənilər rusların təhriki və silahlandırılması ilə ayağa qalxmışdılar.
Bunun üçün ingilis hökuməti erməni soyqırımı iddialarını qabartmaq məqsədilə ətraflı hesabat hazırlanması barədə tapşırıq verir.
Bu vəzifə yaşlı yazıçı Lord Braysa həvalə edilir. Lakin o özünə bir köməkçi istəyir. Bu da 26 yaşlı Arnold Cozef Toynbe olur. Sonradan Toynbe həmin illəri "Xatirələrim, tanıdıqlarım" kitabında belə xatırlayır:
"O tarixlərdə İngiltərə hökumətinin fəaliyyətinin arxasında hansı siyasi məqsədlər yatdığından xəbərsiz idim. Hesab edirəm ki, Lord Brays da mənim kimi xəbərsizdi. Bəlkə də bu bir tale işi idi. Çünki əgər gözlərimiz açılsaydı, nə mən, nə də də Brays bu işi görməzdik. Biz bu vəzifəni yerinə yetirərəkən ən pak hisslərimizlə çalışırdıq".
Toynbe Alman təbliğatına qarşı hazırlanan bu hesabatın gözlənilən effekti vermədiyini qeyd edir.
"Mavi kitab"ın hazırlanmasına böyük töhfə verən Toynbe xatiratının digər bir yerində erməni soyqırımı haqqında bunları yazır:
"Rusiya ilə Türkiyə arasında 1877-78-ci illərdə müydana gələn müharibədən bəri Osmanlı İmperiyasının şimal şərqində yaşayan erməni toplumu siyasi ideallarının arxasına düşmüşdü. Yunanlar kimi ermənilər də bir gün Osmanlı İmperatorluğundan özləri üçün bir dövlət qoparacaqları ümidinə qapılmışdılar. Yunanların və ermənilərin siyasi məqsədlərinin heç bir legitimliyi yox idi. Çünki hər iki qrup da türklər arasında milli azlıq təşkil edirdi. İstədikləri sadəcə Türk İmperatorluğunu bölmək idi. Yalnız bunu türk xalqına böyük haqsızlıqlar etmədən gerçəkləşdirə bilməzdilər. Ruslar Qafqaza hücum edən zaman türkləri məğlub edib Türkiyənin şimal şərqini işğal etmişdilər. Türkiyə də Birinci Dünya Müharibəsinə girmiş və bu səbəbdən ermənilərini müharibə bölgəsindən çıxartmaq qərarı almışdı. Bu da bir təhlükəsizlik tədbiri olaraq qiymətləndirilə bilər. Oxşar vəziyyətlərdə başqa ölkələrdə də belə hadisələr yaşanıb. Məsələn, Pearl Harbourda yaponlar ABŞ donanmasına hücum edəndə Amerika hökuməti yapon əsilli amerikalıları Sakit Okeandan çıxararaq Missisipi hövzəsinə yerləşdirmişdi. O insanlar da köçürülərkən müəyyən problemlərlə qarşılaşmışdılar".
İngilis tarixçi "Mavi kitab"ı yazarkən qarşılaşdığı ən böyük çətinliklərdən birinin də Qərbdə türklərə mənfi münasibət olduğunu bildirir. Müəllif qeyd edir ki, İngiltərədə türklərin vəziyyətini açıq şəkildə ortaya qoymağa çalışarkən mübarizə apardığım iki çətinlik var idi. Birincisi, xristianların müsəlmanlara olan münasibəti və türklərə qarşı önyarğıları, ikincisi də kiçik bir azlıqdan başqa Britaniyada insanların əksəriyyətinin türkləri canavar olaraq görmələri idi. Toynbe son nöqtəni isə belə qoyur:
"Mənim təcrübələrimə görə, ənənəvi önyarğıları yıxmaq üçün türklərlə şəxsən tanış olmaq lazımdır. İnsan başqa biri ilə tanış olanda hansı din, millət və ya irqdən olursa-olsun, onun özü kimi bir insan olduğunun fərqinə varır".
Çingiz
Oxşar xəbərlər
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 2024 18:53
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 2024 15:24
- Ulu öndər Heydər Əliyevin əmiləri soyqırımı cinayətlərinə məruz qalıblar – FOTO/VİDEO
9 aprel 2024 06:18
- Gözlərinə mismar vurulub diri-diri basdırılanlar: Yaşı bir əsri ötən dəhşətli faciənin hekayəsi (VİDEO)
31 mart 2024 12:37
- "Xoxan" Zərdüşt Əlizadə: "Prezident ola bilərdim, xalq kal, onlar isə Şeyx Nəsrullah idi" (MÜSAHİBƏ)
29 mart 2024 16:26
- Kramarenkonun yumruq davası, Banişevskinin etiraz çağırışları – Neftçini cəzadan Brejnev xilas edib
25 mart 2024 13:59
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- Zümrüd gözlü Sərsəng dəryaçası daha da gözəlləşəcək
23 mart 2024 16:24
- Həbs olunan terrorçu danışdı: Pula görə elədim... - VİDEO
23 mart 2024 16:18
- İki gün qaldı - 4 kəndimiz qaytarılır...
22 mart 2024 19:56
Xəbər lenti
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 19:09
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 15:49
- Bakının bu ərazisində binalar əyildi – Hərəkətə keçildi - VİDEO
21 aprel 15:41
- Tovuz sakini Lətifə Hüseynova keçmiş vəkil Sevil Hacıyeva barəsində Prezidentə müraciət etdi
21 aprel 14:41
- Kürdə atası ilə batan uşağın meyiti tapıldı
21 aprel 11:37
- İndi çiyələk yeməyin, zəhərlidir - Ekspertdən xəbərdarlıq
20 aprel 20:31
- Bakcell 25 apreldə 100 000 GB kütləvi hədiyyə paylayır!
20 aprel 20:10
- Avqustda Milli Məclisə seçkilər keçirilə bilər
20 aprel 19:59
- İmran Əliyev həbs edildi
19 aprel 20:39
- İlham Əliyev 4 kəndi də qaytardı
19 aprel 20:32
- Əliyevlə Putin Moskvada görüşəcək
19 aprel 20:22
- Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat (FOTO)
19 aprel 12:15
- Sülhməramlıların Qarabağdakı missiyası başa çatıb - Rusiya KİV
19 aprel 11:56
- Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı - Direktor o oldu+Fotolar
19 aprel 11:42
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 11:56
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya