“Şuşanı diqqət mərkəzinə gətirməklə ermənilər öz mövqelərini sərtləşdirir”

Tofiq Zülfüqarov:“Xarici İşlər Naziriliyinin ən böyük səhvi ondan ibarətdir ki, real vəziyyəti xalqa çatdırmır”
Ermənistan Şuşanın işğalını rəsmiləşdirmək üçün son vaxtlar bir sıra addımlar atır. Mayın 21-də Dağlıq Qarabağdakı qondarma rejimin yeni rəhbəri Araik Arutunyanın andiçmə mərasimini Şuşada keçirməklə Ermənistanın Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtını geri qaytarmaq niyyətində olmadığını nümayiş etdirdi.
Bundan sonra Araik Arutunyan işğal rejimin uydurma parlamentinin Şuşaya köçürüləcəyini bəyan etdi. Bu isə ermənilərin Şuşa şəhərini özlərinə ikinci paytaxt etmək planını ortaya qoydu. Baş verənlər Ermənistanla danışıqlarda Şuşa şəhərinin də digər işğal olunmuş ərazilər kimi qaytarılması tələbinin gündəliyə salınmasını zəruri edir. Şuşa məsələsinin sonrakı mərhələlərə saxlanılmasından istifadə edən ermənilər isə bu şəhəri Azərbaycana unutdurmağa çalışır.
Qeyd edilən problemlə bağlı son günlər meydana çıxan sualları Bizimxeber.az-a müsahibəsində sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov cavablandırır.
- Ermənilərin Şuşa ilə bağlı son günlər sərt mesajlar verməsi bəlkə bu şəhərin qaytarılması ilə bağlı məsələnin danışıqlarda qaldırlmaması ilə bağlıdır? Yəni Dağlıq Qarabağın ətrafındakı yeddi rayon kimi Şuşanın qaytarılması tələbinin müzakirələrin gündəminə salınmaması ermənilərin belə addımlar atmasına şərait yaradır.
- Minsk prosesi məhz Şuşanın və Laçının işğalından sonra başlanıb. ATƏM-in Helsinkidə keçirilən sammitində dağlıq Qaranbağ probleminin həlli prosesi üzrə konfransın çağırılması barədə qərar qəbul olunub. Həmin qərara görə, danışıqlar Minsk şəhərində aparılmalı idi. Amma ondan sonra Şuşanın, Laçının i.ğalı baş verib və həmin ərazilərdə etnik təmizləmə aparılıb.
Azərbaycan əhalisi oradan didərgin salınıb. Nəticədə, məsələ qaldırılıb ki, belə vəziyyətdə Dağlıq Qarabağın gələcək statusunu müzakirə etmək mümkün deyil. Ona görə də işğalları aradan qaldırmaq və əhalini Şuşaya və Laçına qaytarmaq təklif olunub. Bu məsələlər gələcək mərhələdə konfransın keçirilməsini mümkün edəcəkdi. Amma danışıqlar getdiyi bir vaxtda ermənilər danışıqları davam etdiriblər.
Ermənilər bu işğal siyasətini təhlükəsizlik məqsədilə etdiklərini bildirirdilər. Sonra həmin əraziləri bufer zona adlandırmağa başladılar. İndi isə birmənalı şəkildə ilhaq ediblər. Əvvəl bu ərazilərin, o cümlədən Şuşanın Dağlıq Qarabağdakı qondarma rejimə aid olduğunu iddia edirdilər. Son zamanlar isə demək olar ki, Ermənistana birləşdiriblər.
Yəni proses tamamamilə dəyişib. Mən özüm bu danışıqlarda iştirak etmişəm. Heç kimə elə gəlməsin ki, Şuşa məsələsi danışıqlarda qaldırılmayıb. Sadəcə olaraq, biz deyirdik ki, məsələlərin ardıcıl şəkildə həll olunması məntiqi yanaşmadır və işğal edilmiş ərazilər qətnamələrə uyğun olaraq azad edilməlidir. Həmsədrlər əvvəl bu mövqeyi əsas tutdular. Sonra isə dedilər ki, təhlükəsizlik məsələsini də həll edək.
Bunu ona görə təklif etdilər ki, Ermənistan qoşunları işğal etdiyi ərazilərdən çıxartsa, hərbi əməliyyatların yenidən başlanmaması üçün təhlükəsiliyə hansı təminatların verildiyini müəyyənləşdirsinlər. Kimsə elə düşünməsin ki, Şuşanı danışıqlarda heç kim yada salmırdı. Mən bu fikirlə razı deyiləm. Siyahıya baxsaq, orada onlarla problem var. Təhlükəsizliyin təminatı, əhalinin qayıtmasının şərtləri, Azərbaycan və Ermənistan silahlı qüvvələrinin ağır silahlardan istifadə etməməsi, onların nəzarətə götürülməsi və sairə. Ermənilər mövzunu addım-addım sərtləşdiridilər. Məsələn, 1992-ci ildə Azərbaycanın xarici işlər naziri Tofiq Qasımov 1992-ci il mayın 28-də Lissabonda ABŞ-ın dövlət katibi Uorren Kristoferlə görüşdə Şuşanın qaytarılmasına dair razılıq əldə edib.
Bir həftədən sonra ABŞ-ın təşəbbüsü ilə həmsdrlərin Romada xüsusi görüşləri təşkil olunub. Həmin görüşlərdən etibarən Mİnsk prosesi baş verib. Amma hər görüşdə Ermənistanın mövqeyi daha da sərtləşirdi. Çünki işğallar, azərbaycanlıların etnik cəhətdən təmizlənməsi davam etdirilirdi. Əfsuslar olsun ki, Azərbaycanın o zaman hərbi imkanları çox zəif idi və bu işğalların qarşısını almağa imkan vermirdi.
Danışıqlar prosesində həmsədrlərin öz arasında da gərginlik yaranıb. Yəni bu prosesi idarə etmək uğrunda Rusiya və Qərb arasında siyasi rəqabət var idi. Neft müqavilərinin imzalanması və “Trans-Xəzər” layihələrinin həyata keçirilməsi də ktual məsələ idi. Rusiya “Trans-Xəzər” boru kəməri layihəsinin reallaşmasından və bu halda Mərkəzi Asiyadakı mövqelərini itirəcəyindən narahat idi.
Son günlər Şuşanı diqqət mərkəzinə gətirilməsi ermənilərin öz mövqelərini sərtləşdirməsi ilə bağlıdır. Çünki əvvəl Şuşanın işğaldan azad edilməsinin qrafiki var idi. Qoşunların Şuşadan nə vaxt çıxması, məcburi köçükünlərin nə zaman qayıdacağı orada əksini tapmışdı. İndi isə ermənilər Şuşanı ikinci paytaxta çevirib. Azərbaycan Ermənistana layiqli cavabını verənə qədər işğal prosesi davam edəcək.
- Qrafikdə Şuşanın hansı tarixdə azad olunması nəzərdə tutulub?
- Qrafik 1993-cü ilin payızına qədər mövcud olub. Əvvəl bəzi kəndlər, mayın 8-də Şuşa, 14-də isə Laçın rayonu işğal olunub. Sonra da işğallar davam edib. Yəni bu mövzular müzakirə olunurdu, amma sonra Kəlbəcər və digər rayonlar işğalı baş verdi. Hamı başa düşürdü ki, ərazilərin azad edilməsi reallıq baxımından, hissə-hissə həyata keçirilməldir. İlk növbədə, təmas xəttinə yaxın olan ərazilər azad olunmalıdır.
- Yəni, münaqişənin mərhələli şəkildə həll variantının meydana çıxması Şuşanın arxa plana keçməsinə səbəb oldu?
- Əslində, mərhələli və paket məsələsi çox müzakirə olunur. Amma heç bir saziş paket şəklində həyata keçirilmir. Çünki məntiqi baxımdan, hansısa addımlar bir-birinin ardınca hjəyata keçirilməlidir. Məsələn, sülh sazişi imzalansa gərək əvvəlcə beynəlxalq sülhməramlı qüvvələr gəlməli, bazalar qurmalıdır. Sonra ağır silahlar toplanmalı və onlara nəzarət güclənməlidir. Ermənilərin hansısa mövqeləri tərk etməsi nəzərdə tutulurdu. Bu da xəritənin üzərində qurulmuş plan idi. Bu, ilk baxışdan bizə çox sadə görünən məsələdir.
Amma danışıqlarda ciddi şəkildə müzakirə olunurdu. Ərazilər işğaldan azad edilsə, həm məcburi köçkünlər öz evlərinə qayıtmalı, həm də təhlükəsizlik təmin olunmalıdır. Onların tabeçiliyi hansı formada olacaq, lokal yerdə meydana çıxan texniki problemlər necə həll olunacaq və sairə. Yalnız sülhməramlı əməliyyatın konsepsiyası 400 səhifəlik bir sənəddir.
Bu sənədin üzərində təxminən 50-55 ölkənin zabitləri Vyanada üç ildən artıq işləyib. Bizim hərbçilər ora gedib-gəlirdilər. Bəzi adamlara bunlara sadə görünsə də belə deyil. İstək olsa, bu konsepsiyanı həyata keçirmək olar. Amma indi məlum olur ki, ermənilərdə belə bir istək yoxdur. Deməli, danışıqlara çəkilən bu vaxt tərəflərə, o cümlədən Azərbaycana öz mövqelərini gücləndirmək üçün lazım imiş. Biz də vəziyyətdən istifadə edib vaxt udmalı idik. İndi də təbii ki, vəziyyət dəyişib.
- Bu günlərdə qondarma rejimin yeni rəhbəri Araik Arutunyan bəyan etdi ki, oyuncaq Dağlıq Qarabağ Respublikasının parlamenti Şuşaya köçürüləcək. Bu addım Şuşanın tamamilə ermənilərin nəzarətində qalmasını rəsmiləşdirə bilərmi?
- Ermənilər bu sayaq bəyanatları çoxdan mövcuddur. 2016-cı ilin aprel döyüşlərində Azərbaycan müəyyən əraziləri öz nəzarətinə qaytara bilib. Ermənilər danışıqlarda bilirsiniz necə danışırdılar? Onlar deyirdilər ki, siz “Artsax” deyilən respublikanın sərhədlərini pozmusunuz və ərazilərini işğal etmisiniz. Ona görə siz bu əraziləri azad eməlisiniz.
Yalnız bundan sonra biz danışıqlara qayıda bilərik. Yəni söhbət təkcə Şuşadan getmir. Dağlıq Qarabağın ətrafında olan və ermənilərin heç vaxt yaşamadığı rayonları öz torpaqları adlandırırdılar. Deyirdilər ki, biz orada dövlət qurmuşuq, siz isə bizim əraziləri azad etməlisiniz. Təsəvvür edirsiniz, necə absurd fikirlər söyləyirdilər?
- Bir sıra hallada ekspertlər, siyasətçilər tərəfindən mediada və sosial şəbəkələrdə yaranmış vəziyyətə görə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi tənqid olunur. Bildirlir ki, Azərbaycan xarici İşlər Nazirliyi sərt mövqe nümayiş etdirmədiyinə görə ermənilər belə arxayın addımlar atır…
-Kəskin bəyanatlar verməyin faydası yoxdur. Mətni dəyişib bu və ya digər şəkildə yazmağın nəticəsi olmur. Prezident də, müdafiə naziri də sərt bəyanatlar verir. Amma ermənilər buna məhəl qoymur. Doğrudur, Xarici İşlər Nazirlyinin bəyanatlarının keyfiyyəti aşağıdır. Peşəkar gözlə baxanda orada səhvlər yol verildiyini görmək olar. Amma indiki mərhələdə səhvlərin düzəldiyini görmək olar. Problem bəyanatla bağlı deyil. Sadəcə, Azərbaycan cəmiyyəti artıq anlayır ki, danışıqlar nəticə verməyəcək.
Xarici İşlər Naziriliyinin ən böyük səhvi ondan ibarətdir ki, real vəziyyəti xalqa çatdırmır. Kiminsə tərəfindən qurulmuş və danışıqların qapalı olması barədə oyuna riayət etmək lazım deyildi. Ermənilər bu məsələləri açırlar. Bizim də ictimaiyyt başa düşməlidir ki, danışıqlar orada nəticə vermir.
- Xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarovun natiqlik qabiliyyətinin zəif olduğu iddia edilir və belə fikirlər var ki, o diplomatik fəallıq göstərə bilmir. Əks halda ermənilər belə cəsarətli ola bilməz.
- Məsələyə səmimi yanaşsaq, səhvlər çoxdur. Əsas günahkar təbii ki, ermənilərdədir. Amam bizdə çox çevik siyasət yürütməli idik. Yoxsa, yalandan görüşə gedib sonra da deyirlər ki, ümidlər var. Hansı ümidlər? Jurnalistləri yığmaq, ictimaiyyəti məlumatlandırmaq lazımdır ki, xalq həqiqəti bilsin.
Azad Əliyev
Bizimxeber.az
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
15 iyul 2025 22:36
- Orxon yazıları və ortaq Türk dili təklifi
14 iyul 2025 23:09
- Azərbaycanlı aktrisa anası ilə şokolad vannasına girdi - FOTOLAR
13 iyul 2025 10:19
- Tofiq Zülfüqarov Elmar Məmmədyarova cavab verdi: Söyüş söyməmişəm
11 iyul 2025 18:02
- Dünyanın ən gülməli ölkələri açıqlandı: Zirvədə gözlənilməz ölkə yer aldı
9 iyul 2025 11:16
- Putinin BU GÜN işdən qovduğu NAZİR özünü ÖLDÜRDÜ – ŞOK
7 iyul 2025 18:06
- Qara kişmişin faydaları
7 iyul 2025 01:46
- Ərdoğanla görüşdüyünə görə Kreml qəzəbləndi
6 iyul 2025 22:30
- Sərnişinlərin YAYDA kondisionersiz avtobus dərdi
5 iyul 2025 09:59
- SEVGİ ilə VƏRDİŞİ necə FƏRQLƏNDİRMƏK ? 3 əlamət
4 iyul 2025 09:51
- Fərhad Əhmədovdan 6 milyon dollar rüşvət istənilib - Gəmisinin həbsdən azad olunması üçün...
19 iyul 01:49
- Alimlər nəsli kəsilməkdə olan növləri xilas etməyin yolunu tapdı
19 iyul 01:29
- AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti
19 iyul 01:17
- NAXÇIVAN hoteli sökülür
19 iyul 00:56
- Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
19 iyul 00:24
- Proporsional seçki sisteminin bərpasına heç bir ehtiyac yoxdur - Əli Hüseynlidən SENSASİON MÜSAHİBƏ
18 iyul 23:50
- Azərbaycan MDB-dən çıxır? - Rusiyadan cavab
18 iyul 22:45
- Prezident onlara müraciət ünvanladı
18 iyul 11:51
- Məzuniyyətə gələn hərbçimiz özünü evində ASDI
18 iyul 11:33
- Belçika parlamentindən Azərbaycana qarşı ədalətsiz və qərəzli qətnamə
18 iyul 10:46
- Alen Simonyan boşaldı - Modellə sevgilidir
18 iyul 10:26
- Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik
18 iyul 09:43
- Ersin Tatar: İlham Əliyev hər zaman bizə sahib çıxıb
18 iyul 09:18
- Rusiya Kilsəsi: Seks cənnətə aparan yoldur
18 iyul 01:56
- Şıxlinski mənim xahişimlə saxlanıldı, Nisanovun bazarı... - Mironov
18 iyul 00:20
- Əli Həsənovla Səttar Möhbalıyevin qudalığı BİTDİ...
17 iyul 23:43
- Ukraynada yeni baş nazir: Müstəqillik tarixində ikinci dəfə...
17 iyul 23:29
- Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər (FOTO)
17 iyul 22:45
- Rusiyada general dələduzluğa görə həbs edildi
17 iyul 21:55
- İki bacı çayda boğulub öldü
17 iyul 21:36
- Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - ZON-a köçürüləcək
16 iyul 20:42
- 1 qramı 5000 dollardan başlayır: Qazaxıstanda dünyanın ən bahalı metalı hasil olunur
16 iyul 01:07
- Kətan toxumu, qaynar su... - Minlərlə manatınız cibinizdə qalacaq
15 iyul 23:28
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
15 iyul 23:03
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
15 iyul 22:36
- İlham Əliyev: Demokratiya və Milli Birlik Günü güclü və sarsılmaz iradənin tarixdir
15 iyul 12:31
- Hansı Avropa ölkələrində ən yüksək maaş verilir?
15 iyul 11:42
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 11:01
- Putin: Rusiyada QADIN çatışmır – Statistikanı özü etiraf etdi
15 iyul 01:21
- Məleykə Abbaszadə qadınları SAĞMAL İNƏKLƏ müqayisə etdi: Gündə sağılmaq ağırdır..
15 iyul 00:33