- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
Qənirə Paşayeva Çingiz Aytmatovdan yazdı...
Reportaj11 iyun 2020 09:47

Bugün dünya şöhrətli qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatovun anım günüdür.
Biz Çingiz Aytmatovu qırğız yazıçısı olduğu qədər öz yazıçımız saymış, sevmiş, oxumuş, öyrən¬mişik.
O, keçmiş SSRİ-nin ucqarlarından sayılan qırğız elində doğulub, böyüsə də, öz el-obası ilə yanaşı SSRİ miqyasında (az sonra bu miqyası aşaraq, Avropada, bütün Avrasiyada), nəhayət dünyanın dörd yanında tanındı, oxundu, sevildi.
“Dünya ədəbiyyatı xəzinəsinə gözəl əsərlər bəxş etmiş Çingiz Aytmatov həm Qırğızıstanın, həm də bütün türk dünyasının fəxridir.” – bu, Ulu öndər Heydər Əliyevin sözüdür.
Əlbəttə, sənətkar üslubu, qeyri-adi yazıçı ma¬neraları ilə özünə xüsusi diqqət, maraq tələb edən Çingiz Aytmatov, adı ilə, milli-mədəni mənsubiyyəti ilə, etnoqrafik yaddaşından süzülüb gə¬lənlərlə bizimçün bir başqa cür maraqlı olub, doğma olub. Türk dünyasının hər yerində onun əsərləri sevilir, oxunur, öyrənilir, bir də, bir də, müraciət edilir və hər yeni müraciətlə Çingiz Aytmatov dünyasının, təxəyyülünün daha yeni qatları, layları üzə çıxmış olur. Bu anlamda, Çingiz Aytmatov yaşayan, çağdaş bir ustad təsirinə malikdir. Zatən, onun əsərlərinin öz müəllifinə ölümsüzlük qazandırdığı, yalnız bizə doğma türk dünyasının deyil, bütün dünyanın akdemik ədəbi münasibəti, elmi-ədəbi yanaşması, ictimai həqiqətdir.
Çingiz Torekul oğlu Aytmatov (12.12.1928 – 10 iyun 2008) –
qardaş Qırğız Respublikasının Talas əyalətinin Şəkər kəndində doğulub. Böyük yazıçının görkəmli dövlət xadimi olan atası, məşum 1937-ci ildə həbs olunub, 1938-ci ildə isə güllələnib; milliyyətcə tatar olan anası Nagima Aytmatova yerli teatrda aktrisa olub.
Qırğız və rus dillərində yazmış böyük yazıçının ilk əsərləri 1952-ci ildə dövri mətbuatda çap olunmağa başlayıb. Ali təhsil aldıqdan sonra o, 3 il Elmi-Tədqiqat İnsti¬tutunda işləyib; Aytmatovun Moskvadakı Ali Ədəbiyyat kursuna yazılması yalnız 1956-cı ildə - repressiya qurbanı olan atasının bəraət alma¬sından sonra mümkün olub. Kursu bitirdiyi ildə “Yeni dünya” jurnalında bir sıra hekayələri, o cümlədən ona dünya şöhrəti qazandıran “Cəmilə” povesti gün üzü görüb.
Çingiz Aytmatov müxtəlif vaxtlarda ictimai-siyasi və yaradıcılıq qurumlarında mühüm vəzifələr daşıyıb. Böyük şəxsiyyət və sənətkar:
-Keçmiş SSRİ Ali Sovetinin deputatı,
-1990-1994-cü illərdə keçmiş SSRİ-nin və sonradan Rusiyanın Benilüks ölkələrindəki səfiri,
-2008-ci ilin martınadək Qırğız Respub¬li¬kasının Fransada, Belçika, Lüksemburq və Nider¬landdakı səfiri,
-Yazıçılar İttifaqı və Kinematoqrafçılar İttifaqı katibliyinin üzvü,
-Asiya və Afrika ölkələri ilə Sovet Həmrəylik Komitəsinin başçılarından biri,
-“Xarici ədəbiyyat” jurnalının baş redaktoru,
-“İssıkkul forumu” adlı Xalqlararası intellektual hərəkatın təşəbbüskarı idi.
Çingiz Aytmatovun əsərləri bizim dilə sovet dönəmində də, müstəqillik illərində də yüksək səviyyədə çevrilib, nəşr olunub. “Gün var əsrə bərabər”, “Ağ gəmi”, “Əlvida, Gülsarı”, “Torpaq ana”, “Çingiz xanın ağ buludu”, “Dəniz qırağıyla qaçan alabaş”, “Edam kötüyü”, “Köşək gözü”, “Ana tarla”, “Erkən durnalar”, “Qırmızı yaylıqlı qovağım mənim”… - Aytmatov qələmindən çıxan digər möhtəşəm əsərlər Azərbaycanlı kitabsevərlərin, oxucuların doğma kitabları sırasındadır. Bu əsərlərdən heç olmazsa, birini oxumamış azərbaycanlı oxucu təsəvvür etmək çətindir.
Çingiz Aytmatov respublikamızda səfərlərdə olub, azərbaycanlı həmkarları ilə möhkəm dostluqlar olub. Özəlliklə, Bəxtiyar Vahabzadə ilə dostluğu ictimaiyyətə yaxşı məlumdur. Onun İsa Muğannaya ustad gözü ilə baxması haqqında isə, hələ hər iki böyük yazıçının sağlığında əfsanələr dolaşırdı.
Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə deyirdi: “Çingiz Aytmatov hər şeydən öncə, mənim qan qardaşımdır. O, qırğız torpağının əli qələm tutan Batır Manası olmaqla yanaşı, həm də bütün türk dünyasının üzünü ağ edən XX əsrin klassikidir... Aytmatov qələminin sehri, ecazı dünya ədə-biyyatına misilsiz incilər bəxş edib... Çingiz Aytmatov mənim üçün yaş həddinə sığmayan, əsərlər ilə çoxdan əbədiyyətə qovuşan sənət cəngavəridir.”
Bu isə Xalq yazıçısı ANARın sözüdür: “Çingiz Aytmatov ədəbiyyat aləminə qədəm qoyduğu gündən onun yaradıcılığı Azərbaycanda diqqətlə, ardıcıl izlənir. Ustad sənətkarın dünya şöhrəti həmişə xalqımıza da öyünc gətirib.”
Çingiz Aytmatov istər keçmiş SSRİ illərində, istərsə sonrakı dönəmdə dəfələrlə yüksək mükafatlara, fəxri adlara layiq görülüb. – “Sosialist Əməyi Qəhrəmanı” (1978), “SSRİ Dövlət mükafatı” (1968, 1977, 1983), “Qırğız Respublikasının Xalq yazıçısı” və onlarla başqa təltiflər, bütün dövrlərdə onun şəxsiyyətinə və sənətinə bəslənən yüksək münasibəti ifadə edir. Aldığı bütün fəxri ad, mükafat və təltifləri ana südü kimi haqq edən böyük yazıçı, müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali təltiflərindən olan “Dostluq” ordeninə də layiq görülüb (2008). Ordenin təqdim edilməsi zamanı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev cənabları demişdir: “Hörmətli Çingiz Torekuloviç, mən Sizi Azərbaycanın yüksək ordeni ilə təltif etmək istərdim. Bu orden “Dostluq” adlanır. Siz həmişə, bütün dövrlərdə Azərbaycanın böyük dostu olmusunuz. Bu, sovet dövründə də belə olub, - mən bunu atamın söhbətlərindən də bilirəm, Sizin onunla münasibətləriniz mənə məlumdur, - müstəqillik dövründə də. Siz həmişə bizi dəstəkləmisiniz. Çətin anlarda Siz həmişə ədalətin, sülhün, əməkdaşlığın tərəfdarı kimi öz qətiyyətli sözünüzü demisiniz. İcazə verin, bu mükafatı Sizə təqdim edim. Təbrik edirəm.
Burada bir xüsusi məqam var. Bu ordenin qeydiyyat nömrəsi 1-dir. “Dostluq” ordeni yeni ordendir, dövlət təltifidir. Siz bu ordenin təqdim edildiyi birinci şəxssiniz. Bu, çox mühümdür, bu – tarixdir”.
Bəli, Çingiz Aytmatov-Azərbaycan əlaqələrini ifadə baxımdan bu təltif və təltifetmə za-manı dövlət başçımızın dediyi sözlər özündə dərin məna daşıyır.
Qırğız ədəbiyyatçıları, ümumən qırğız xalqı ilə dostluq və qardaşlığımız əbədi,
böyük ədibin ruhu şad olsun!
Qənirə Paşayeva,
Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri
Oxşar xəbərlər
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 2025 01:31
- Kseniya Sobçak azərbaycanlıların qətlindən yazdı – Sonra da deyirik bizi niyə sevmirlər?
2 iyul 2025 09:58
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
1 iyul 2025 22:48
- Təhsil İnstitutunun metodoloji biliklərə əzbərçi yanaşması müəllimləri kor edir
11 iyun 2025 23:25
- Anam deyirdi ki, onu TAR alətinə görə zəhərlədilər, son əsərini xəstəxana divarına yazdı - ÖZƏL
9 iyun 2025 09:51
- ABŞ-də BİRİNCİ seçilən azərbaycanlı (FOTO)
7 iyun 2025 11:51
- Vəzifədə olarkən ölən məmurlar - Virus, dəm qazı, qəza... (FOTO)
5 iyun 2025 10:03
- Vaşinqtonda ilk azərbaycanlı xüsusi təyinatlı polisdən SENSASİON AÇIQLAMALAR
1 iyun 2025 18:46
- -Biz riskin tam ortasındayıq - Əkrəm İmamoğlu həbsxanadan daha bir MƏKTUB YAZDI
7 aprel 2025 12:06
- Ziyad Səmədzadə dedi ki, fabrikin 51 faizini mənim adıma keçir, razılaşmadım və məni MTN həbs etdi...VİDEO
30 mart 2025 23:02
Xəbər lenti
- -Qaş ustası- doğduğu uşağı 1 il SOYUDUCUDA saxladı və sonra...
11 iyul 12:23
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 11:31
- İntihar etmiş rusiyalı NAZİR VİDA MESAJI-nda NƏ YAZIB ?
11 iyul 10:45
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 10:08
- Terrorsuz Türkiyə : PKK bu gün SİLAHI YERƏ QOYACAQ
11 iyul 09:48
- Təyyarədə qadının OMBA-sına toxundu və 7 İL HƏBS...
11 iyul 09:36
- HÖKÜMƏ - kədərim mənim filmi bu tarixdə təqdim olunacaq
11 iyul 02:05
- Yazıçı Sabir Əhmədlinin oğlu ilə TƏSİRLİ MÜSAHİBƏ
11 iyul 01:31
- Bir qətliamın izi – 26 il əvvəl Bakı və İrəvan sülhə yaxın olanda 40 erməni güllələnib
11 iyul 01:12
- Pul üçün Rus ordusuna yazılan azərbaycanlı Əliquliyev peşmandır: Prezidentə deyin, məni qurtarsın
11 iyul 00:36
- Daha bir rayonda yasda EHSAN ləğv edildi
11 iyul 00:26
- 5 saat davam edən İlham Əliyev-Paşinyan görüşünə dair İLK AÇIQLAMA
10 iyul 14:43
- İranlı molla : CƏHƏNNƏM əhlinin dili TÜRKCƏ, CƏNNƏT əhlinin dili ƏRƏBCƏDİR...
10 iyul 13:33
- 100 qadını öldürmüşdü - Manyakın meyiti tapıldı
10 iyul 12:29
- Milli Məclisin deputatı Azər Allahverənov Nardaran qəsəbəsində vətəndaşları qəbul edib
10 iyul 12:18
- Maral tam Ayı 10 iyul 2025: Nə etməli?
10 iyul 11:41
- Kompüteri 1000 DƏFƏ sürətləndirməyin yolu
10 iyul 11:18
- Uşağa görə muştuluq aldılar, gecə isə yoldaşımın meyitini verdilər
10 iyul 10:00
- Ərdoğan xalqa müraciət edəcək
10 iyul 09:47
- İlham Əliyevin Nikol Paşinyanla görüşü başladı
10 iyul 09:28
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədov bu şəxsi məhkəməyə verdi
10 iyul 01:46
- Bakıda nişana hazırlaşan oğlanı öldürdülər - Dedim ki, bura yaşayış yeridir, söyüş söyməyin
10 iyul 01:18
- İlham Əliyev Paşinyanla görüşəcək - Vaxt və yer açıqlandı
09 iyul 12:37
- İki gün sonra ÖCALAN daha bir - Tarixi çağırış edəcək
09 iyul 11:42
- Dünyanın ən gülməli ölkələri açıqlandı: Zirvədə gözlənilməz ölkə yer aldı
09 iyul 11:16
- Paraşütlə tullanıb... ÖLMƏK neçəyədir?
09 iyul 10:08
- Naxçıvana Ali Məclis sədri Bakıdan gətirilə bilər
09 iyul 09:47
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
09 iyul 02:37
- Rusiyada büdcə kəsiri 6 dəfə artıb; Təhlükəsizlik yastığı sürətlə boşalır...
09 iyul 02:30
- Avropa ilə bağlı ŞOK RƏQƏMLƏR - Uşaqlı və uşaqsız ailələrin SAYI
09 iyul 01:27
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya