ABŞ-da kimlər və necə prezident seçilir?

ABŞ konstitusiyasına əsasən, yalnız ölkə ərazisində doğulmuş, 35 yaşına çatmış və ABŞ-da ən azı 14 il yaşamış vətəndaşlar prezident seçilə bilər. Uzun illərdir ki, bu ölkədə prezident kürsüsü uğrunda iki partiyanın- Respublikaçılar və Demokratlar partiyasının üzvləri mübarizə aparırlar.
Lakin hər hansı partiyanın üzvü olmaq ABŞ-da prezidentliyə namizədlik üçün şərt deyil, istəyən tərəfsiz də öz namizədliyini irəli sürə bilər. Bu zaman qazanmaq şansı bir qədər azalır. Ancaq yeri gəlmişkən, ABŞ tarixində 100 % səs alan ilk Amerika prezidenti Corc Vaşinqton bitərəf idi. Bunu bir istisna da saymaq olar, çünki dövrümüzdə Demokratlar və Respublikaçılar ilə rəqabət etmək demək olar ki, mümkün deyil.
ABŞ-da seçki prosesi adətən noyabr ayının ilk çərşənbə axşamı günü başlayır. Bu adət çoxdan, 1845-ci ildən mövcuddur. Nə üçün bazar günü deyil, məhz çərşənbə axşamı? İş ondadır ki, 19-cu əsrin ortalarında ABŞ sakinlərinin əksəriyyətini fermerlər təşkil edirdi. Bazar günləri onlar mütləq şəkildə kilsələrə baş çəkirdilər, bu səbəbdən seçki prosesinə laqeydlik yarana bilərdi. Şəhərlər böyük olduğundan seçki məntəqələrinə çatmaq üçün də xeyli vaxt tələb olunurdu. Çoxları çatdırmırdı və ən yaxşı variant kimi qərara alındı ki, seçkiləri çərşənbə axşamı keçirilsin.
Noyabr ayı da təsadüfi seçilməyib. Bu ayda əksər təsərrüfat işləri bitir, həm də yollarda vəziyyəti çətinləşdirən qar mövsümü hələ başlamamış olur. Hazırda ABŞ-da fermerlər əhalinin çox hissəsini təşkil etməsələr də, təxminən iki əsr bundan əvvəl qoyulmuş seçki ənənələri qorunub saxlanılır.
ABŞ-da birbaşa səsvermə olmadığından oradakı seçkilər avropalılar üçün qəliz görünə bilər. İlk növbədə ştatlarda nümayəndələr seçilir. Hər ştatdan nümayəndə sayı əhalinin sayından asılı olaraq müxtəlifdir, ancaq nümayəndələrin ümumi sayı 535 nəfər olur. ABŞ-da prezident seçilmək üçün minimum səs sayı 270 hesab edilir.
Nümayəndələrin sayı cüt olduğundan namizədlərin eyni sayda səs alması halları da ola bilir. Tez-tez olmasa da belə hallar baş verib, məsələn, 1800 və 1824-cü illərdə. Bu vəziyyətdə prezidentlik mübarizəsinin qalibinin kim olduğuna Nümayəndələr Palatası qərar verir. Nümayəndələr Palatasının üzvləri ən azı 25 yaşında, Amerika vətəndaşı olmalı və təmsil etdiyi ştatda ən azı yeddi il yaşamalıdır. Lakin demək olar ki, iki əsrdir ki, Nümayəndələr Palatasının seçkilərin taleyini həll etməsinə ehtiyac yaranmayıb.
Niyə ABŞ-da prezidentliyə namizədlərə səs vermək üçün bu qədər mürəkkəb bir prosedur tətbiq edilir? Amerikalıların fikrincə, səslərin sadə sayılması ilə prezidentin seçilməsi, əhalisi çox olan ştatların öz güclərini digərlərinə təlqin etməsi ilə nəticələnə bilər.
Seçkilərsiz ABŞ prezidenti olmaq olarmı? Olar. 1901-ci ildə belə bir hal yaşanmışdı. 6 sentyabrda həyatına sui-qəsd edilən prezident Uilyam Mak-Kinli bir neçə gün sonra aldığı xəsarətdən dünyasını dəyişir. Onun yerini vitse prezident Teodor Ruzvelt tutur. 1904-cü ildə isə o, seçkilərdə öz namizədliyini irəli sürərək, səsvermə nəticəsində qazanır və vəzifəsini davam etdirir.
ABŞ prezidenti olmaq arzusunu məşhur bodibilder və aktyor Arnold Şvarçeneqer də elan etmişdi, lakin Amerika konstitusiyasına əsasən ona icazə verilmədi. “Dəmir Arnold” ləqəbli aktyor 1947-ci ildə Avstriyada anadan olmuşdu və cəmi 36 yaşında ABŞ vətəndaşlığı almışdı.
Bu və ya digər ABŞ ştatı adətən uzun illər eyni nümayəndəni və yaxud eyni partiyanı dəstəkləyir. Məsələn, Demokratlar partiyası Nyu Yorkda, Kaliforniya və Vaşinqtonda, respublikaçılar isə Texas, Luiziana və Corciyada məşhurdur. Ümumilikdə Demokratlar ABŞ-ın şimalından və sahilyanı ştatlardan, respublikaçılar isə mərkəz və cənub hissələrdən dəstək alır.
7 noyabr 2020-ci il tarixdə keçirilən son seçkilərdə Demokratlar Partiyasından olan Co Bayden prezident seçilib. O, indiyədək olmuş ABŞ prezidentləri arasında yeni rekorda imza atıb. 20 noyabrda Baydenin 78 yaşı tamam olur. Bu yaşda indiyədək heç kimə ABŞ prezidenti seçilmək nəsib olmamışdı.
Sağ olan ən yaşlı keçmiş ABŞ prezidenti isə Cimmi Karterdir. O, 1977-1981-ci illərdə prezident olmuşdu. Bu il Cimmi Karterin 96 yaşı tamam oldu.
23 yanvar 1933-cü ildə ABŞ-da konstitusiyaya olunan dəyişikliklərə əsasən, seçilmiş prezidentin işə başlaması seçkilərdən sonra, 20 yanvar tarixində baş tutur. Həmin gün inauqurasiya mərasimi keçirilir və seçilən namizəd rəsmi şəkildə öz işinə başlayır. 1933-cü ilədək inauqurasiya 4 mart tarixində keçirilirdi. “İki sahil”
- İcra başçısının 3 milyon dəyərində şəxsi baxçası və ...– SİYAHI
17 yanvar 2021 17:06
- Xruşşov İmam Mustafayevə zəng edərək rus qızını zorlayan...
17 yanvar 2021 16:18
- Şahlar Əsgərov KAMİLLİK əmsalını tapıb = ?
17 yanvar 2021 15:10
- Ermənistan parlametinin sədri SUKA olub - FAKT
17 yanvar 2021 13:33
- Bakıda qəzada dili tutulan 27 yaşlı qız necə danışdı?
17 yanvar 2021 13:02
- İran Şahının həyat yoldaşı Fərəh Pəhləvi
16 yanvar 2021 22:21
- “Azərlotereya”nın idarəetməsi Türkiyə şirkətinə verilir
16 yanvar 2021 16:33
- Şuşanın icra başçısı onu tənqid edənlərə "kor" dedi
16 yanvar 2021 16:26
- Əli Həsənov obyektini 3 milyona satışa çıxardı
16 yanvar 2021 14:11
- Bu Dövlət Komissiyası ləğv edildi - Prezidentdən fərman
15 yanvar 2021 18:26
- Sabahdan Bakıda VAKSİNasiya aparılacaq - SİYAHI
17 yanvar 19:28
- Keçmiş deputat həbs olunur
17 yanvar 19:09
- Mübariz Qurbanlı 20 manatlıq şirkətlə 1249620 AZN müqavilə bağladı
17 yanvar 18:56
- Sabahdan Ukraynada rusca danışmaq qadağan olur
17 yanvar 18:42
- İcra başçısının 3 milyon dəyərində şəxsi baxçası və ...– SİYAHI
17 yanvar 17:06
- Peyvənd vurdurarkən cinsi əlaqə və içki qadağan ediləcək
17 yanvar 16:53
- 5 ildir qəfəsdə saxlanılan QADIN – DƏHŞƏT… + VİDEO
17 yanvar 16:42
- Xruşşov İmam Mustafayevə zəng edərək rus qızını zorlayan...
17 yanvar 16:18
- Şahlar Əsgərov KAMİLLİK əmsalını tapıb = ?
17 yanvar 15:08
- Türkiyə və Azərbaycan hərbi təlimlərə başlayır
17 yanvar 14:12
- Ermənistan parlametinin sədri SUKA olub - FAKT
17 yanvar 13:32
- Paşinyanın arvadı azərbaycanlı qadınla gizli görüşdü
17 yanvar 13:15
- Bakıda qəzada dili tutulan 27 yaşlı qız necə danışdı?
17 yanvar 12:56
- Qarabağda ermənilərin 3 mərtəbəli gizli tuneli VİDEO
17 yanvar 12:38
- Sumqayıtda ər arvadını oteldə boğaraq öldürdü
17 yanvar 12:17
- Əfqanıstanda silahlılar 2 hakim qadını güllələdi
17 yanvar 11:33
- Ordusu olmayan ölkələr: Onları kim qoruyur? (SİYAHI)
17 yanvar 11:14
- "Mərkəzi Bank üçün 450 milyon manata bina tikilməyəcək"
17 yanvar 11:02
- Fransada etiraz aksiyası, 12 polis yaralandı
17 yanvar 10:45
- İran Şahının həyat yoldaşı Fərəh Pəhləvi
16 yanvar 22:21
- Nizami Gəncəvi harada anadan olub?
16 yanvar 21:50
- Rotşild infarktdan öldü - 175 mlrd.dollar onu...
16 yanvar 20:49
- Qadın baş redaktor evində qətlə yetirildi
16 yanvar 20:26
- Paşinyanın oğlu Moskvaya qaçdı (VİDEO)
16 yanvar 18:00
- Holcim-in maliyyə direktoru Dilbər Sultanovanın qanunsuz əməlləri
16 yanvar 17:35
- “Azərlotereya”nın idarəetməsi Türkiyə şirkətinə verilir
16 yanvar 16:33
- Şuşanın icra başçısı onu tənqid edənlərə "kor" dedi
16 yanvar 16:26
- Əli Həsənov obyektini 3 milyona satışa çıxardı
16 yanvar 14:11
- Bakıya qar yağacaq, yolları buz bağlayacaq - Xəbərdarlıq
16 yanvar 13:51
- Kafe-restoranlar açılır
16 yanvar 12:27