ABŞ-da kimlər və necə prezident seçilir?

ABŞ konstitusiyasına əsasən, yalnız ölkə ərazisində doğulmuş, 35 yaşına çatmış və ABŞ-da ən azı 14 il yaşamış vətəndaşlar prezident seçilə bilər. Uzun illərdir ki, bu ölkədə prezident kürsüsü uğrunda iki partiyanın- Respublikaçılar və Demokratlar partiyasının üzvləri mübarizə aparırlar.
Lakin hər hansı partiyanın üzvü olmaq ABŞ-da prezidentliyə namizədlik üçün şərt deyil, istəyən tərəfsiz də öz namizədliyini irəli sürə bilər. Bu zaman qazanmaq şansı bir qədər azalır. Ancaq yeri gəlmişkən, ABŞ tarixində 100 % səs alan ilk Amerika prezidenti Corc Vaşinqton bitərəf idi. Bunu bir istisna da saymaq olar, çünki dövrümüzdə Demokratlar və Respublikaçılar ilə rəqabət etmək demək olar ki, mümkün deyil.
ABŞ-da seçki prosesi adətən noyabr ayının ilk çərşənbə axşamı günü başlayır. Bu adət çoxdan, 1845-ci ildən mövcuddur. Nə üçün bazar günü deyil, məhz çərşənbə axşamı? İş ondadır ki, 19-cu əsrin ortalarında ABŞ sakinlərinin əksəriyyətini fermerlər təşkil edirdi. Bazar günləri onlar mütləq şəkildə kilsələrə baş çəkirdilər, bu səbəbdən seçki prosesinə laqeydlik yarana bilərdi. Şəhərlər böyük olduğundan seçki məntəqələrinə çatmaq üçün də xeyli vaxt tələb olunurdu. Çoxları çatdırmırdı və ən yaxşı variant kimi qərara alındı ki, seçkiləri çərşənbə axşamı keçirilsin.
Noyabr ayı da təsadüfi seçilməyib. Bu ayda əksər təsərrüfat işləri bitir, həm də yollarda vəziyyəti çətinləşdirən qar mövsümü hələ başlamamış olur. Hazırda ABŞ-da fermerlər əhalinin çox hissəsini təşkil etməsələr də, təxminən iki əsr bundan əvvəl qoyulmuş seçki ənənələri qorunub saxlanılır.
ABŞ-da birbaşa səsvermə olmadığından oradakı seçkilər avropalılar üçün qəliz görünə bilər. İlk növbədə ştatlarda nümayəndələr seçilir. Hər ştatdan nümayəndə sayı əhalinin sayından asılı olaraq müxtəlifdir, ancaq nümayəndələrin ümumi sayı 535 nəfər olur. ABŞ-da prezident seçilmək üçün minimum səs sayı 270 hesab edilir.
Nümayəndələrin sayı cüt olduğundan namizədlərin eyni sayda səs alması halları da ola bilir. Tez-tez olmasa da belə hallar baş verib, məsələn, 1800 və 1824-cü illərdə. Bu vəziyyətdə prezidentlik mübarizəsinin qalibinin kim olduğuna Nümayəndələr Palatası qərar verir. Nümayəndələr Palatasının üzvləri ən azı 25 yaşında, Amerika vətəndaşı olmalı və təmsil etdiyi ştatda ən azı yeddi il yaşamalıdır. Lakin demək olar ki, iki əsrdir ki, Nümayəndələr Palatasının seçkilərin taleyini həll etməsinə ehtiyac yaranmayıb.
Niyə ABŞ-da prezidentliyə namizədlərə səs vermək üçün bu qədər mürəkkəb bir prosedur tətbiq edilir? Amerikalıların fikrincə, səslərin sadə sayılması ilə prezidentin seçilməsi, əhalisi çox olan ştatların öz güclərini digərlərinə təlqin etməsi ilə nəticələnə bilər.
Seçkilərsiz ABŞ prezidenti olmaq olarmı? Olar. 1901-ci ildə belə bir hal yaşanmışdı. 6 sentyabrda həyatına sui-qəsd edilən prezident Uilyam Mak-Kinli bir neçə gün sonra aldığı xəsarətdən dünyasını dəyişir. Onun yerini vitse prezident Teodor Ruzvelt tutur. 1904-cü ildə isə o, seçkilərdə öz namizədliyini irəli sürərək, səsvermə nəticəsində qazanır və vəzifəsini davam etdirir.
ABŞ prezidenti olmaq arzusunu məşhur bodibilder və aktyor Arnold Şvarçeneqer də elan etmişdi, lakin Amerika konstitusiyasına əsasən ona icazə verilmədi. “Dəmir Arnold” ləqəbli aktyor 1947-ci ildə Avstriyada anadan olmuşdu və cəmi 36 yaşında ABŞ vətəndaşlığı almışdı.
Bu və ya digər ABŞ ştatı adətən uzun illər eyni nümayəndəni və yaxud eyni partiyanı dəstəkləyir. Məsələn, Demokratlar partiyası Nyu Yorkda, Kaliforniya və Vaşinqtonda, respublikaçılar isə Texas, Luiziana və Corciyada məşhurdur. Ümumilikdə Demokratlar ABŞ-ın şimalından və sahilyanı ştatlardan, respublikaçılar isə mərkəz və cənub hissələrdən dəstək alır.
7 noyabr 2020-ci il tarixdə keçirilən son seçkilərdə Demokratlar Partiyasından olan Co Bayden prezident seçilib. O, indiyədək olmuş ABŞ prezidentləri arasında yeni rekorda imza atıb. 20 noyabrda Baydenin 78 yaşı tamam olur. Bu yaşda indiyədək heç kimə ABŞ prezidenti seçilmək nəsib olmamışdı.
Sağ olan ən yaşlı keçmiş ABŞ prezidenti isə Cimmi Karterdir. O, 1977-1981-ci illərdə prezident olmuşdu. Bu il Cimmi Karterin 96 yaşı tamam oldu.
23 yanvar 1933-cü ildə ABŞ-da konstitusiyaya olunan dəyişikliklərə əsasən, seçilmiş prezidentin işə başlaması seçkilərdən sonra, 20 yanvar tarixində baş tutur. Həmin gün inauqurasiya mərasimi keçirilir və seçilən namizəd rəsmi şəkildə öz işinə başlayır. 1933-cü ilədək inauqurasiya 4 mart tarixində keçirilirdi. “İki sahil”
- Naxçıvana Ali Məclis sədri Bakıdan gətirilə bilər
9 iyul 2025 09:47
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
9 iyul 2025 02:37
- Bu şəxslərə diplomatik rütbələr verildi - Siyahı
8 iyul 2025 22:53
- Onları vəzifəyə Prezident təyin edəcək - İLK DƏFƏ
8 iyul 2025 13:37
- Dana monopoliyası təkcə mal-qara, Teyyub məsələsi deyil, cənablar, MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK məsələsidir..
8 iyul 2025 13:47
- Aztelekom-un sabiq sədrinin oğlu Alışanovun səsini gizli yazıbmış - Məhkəmədə üzə çıxdı
7 iyul 2025 23:08
- Prezident yeni REKTOR təyin etdi
7 iyul 2025 16:03
- Qusar rayon Samur bələdiyyəsində nələr baş verib, yaxud Gülnarə Muradxanovanın şər-böhtan məktubları...
7 iyul 2025 15:42
- Bu 9 qidanı soyuducunun alt rəfində saxlamaq OLMAZ
7 iyul 2025 12:31
- İlham Əliyev Pakistan Milli Assambleyasının sədrinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib
7 iyul 2025 11:51
- Naxçıvana Ali Məclis sədri Bakıdan gətirilə bilər
09 iyul 09:47
- Bu gün Azərbaycanda Diplomatiya Günüdür
09 iyul 02:37
- Rusiyada büdcə kəsiri 6 dəfə artıb; Təhlükəsizlik yastığı sürətlə boşalır...
09 iyul 02:30
- Avropa ilə bağlı ŞOK RƏQƏMLƏR - Uşaqlı və uşaqsız ailələrin SAYI
09 iyul 01:27
- Ərdoğan Nəriman Cəlal və ailəsi ilə görüşdü - Fotolar
09 iyul 00:27
- İran Prezidenti: İsrailin Azərbaycan ərazisindən İrana zərbə endirməsi yalandır
08 iyul 23:33
- Bu şəxslərə diplomatik rütbələr verildi - Siyahı
08 iyul 22:53
- Putinin Bakıya göndərdiyi general Kəmaləddin Heydərovla görüşdü
08 iyul 14:04
- Onları vəzifəyə Prezident təyin edəcək - İLK DƏFƏ
08 iyul 13:37
- Dana monopoliyası təkcə mal-qara, Teyyub məsələsi deyil, cənablar, MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK məsələsidir..
08 iyul 13:05
- SON DƏQİQƏ: Putinin generalı və heyəti Bakıda! Bu gün nələr müzakirə ediləcək?
08 iyul 11:25
- Paraşütlə qayaya çırpılıb ölən Nuranənin fotoları
08 iyul 11:11
- Abşeron Gənclər şəhərciyində partlayış - Yaralılar var
08 iyul 02:27
- Rusiyada intihar edən nazirlə bağlı şok məqamlar: Hamıdan birinci gəlib göz yaşı tökən gənc qadın kimdir?
08 iyul 02:17
- Xəlil Arslanova HÖKM oxundu - 17 İL
07 iyul 23:51
- Aztelekom-un sabiq sədrinin oğlu Alışanovun səsini gizli yazıbmış - Məhkəmədə üzə çıxdı
07 iyul 23:08
- Putinin BU GÜN işdən qovduğu NAZİR özünü ÖLDÜRDÜ – ŞOK
07 iyul 18:06
- Prezident yeni REKTOR təyin etdi
07 iyul 16:03
- Qusar rayon Samur bələdiyyəsində nələr baş verib, yaxud Gülnarə Muradxanovanın şər-böhtan məktubları...
07 iyul 14:57
- Hər ay 500 min icаrə hаqqı аlаn Rəhim Rəhimov dövlətə nə qədər VERGİ ödəyir ?
07 iyul 13:07
- Bu 9 qidanı soyuducunun alt rəfində saxlamaq OLMAZ
07 iyul 12:31
- Sevindik Hüseynov Amerika dövlətini aldatdı: 137 milyon dollarlıq fırıldaq....
07 iyul 12:22
- KRAL şadlıq sarayında FACİƏ: ölən var
07 iyul 12:06
- İlham Əliyev Pakistan Milli Assambleyasının sədrinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib
07 iyul 11:51
- 24 yaşlı gəlin öldürüldü, qayınanası yaralandı - Şübhəli qayınatadır
07 iyul 11:11
- Xaricdəki diplomatlarımız Bakıya çağırıldı
07 iyul 10:55
- Dəfninə 3 sevgilisi gələn, dəfələrlə həbs olunan Nazim Hikmətin HƏYATI - VİDEO
07 iyul 10:30
- Zamin hansı halda ödənişi etməyə bilər? - CAVAB
07 iyul 02:07
- Qara kişmişin faydaları
07 iyul 01:46
- Evdə ən çox -işıq pulu- yazan cihazlar
07 iyul 01:34