Nizami Gəncəvinin milliyəti nə idi?
İdman12 yanvar 2021 21:39

Zaur Əliyev
Dosent
Alman yazıçısı İohan Şerr: Nizami ata tərəfdən türk idi.
Amerika tarixçisi Lev Slyozkin 1934-cü ildə SSRİ Yazıçılar Birliyinin birinci Konqresində nümayəndə heyətinin üzvü kimi çıxış edərək, Nizami Gəncəvini "Gəncədən olan türk” adlandırıb.
İran ədəbiyyatşünasları: Nizami Gəncəvi farsca yazıb, amma ondan türk ətri gəlir.
3 aprel 1939-cu ildə Ukrayna şairi Nikolay Bajanın "Pravda" qəzetində məqaləsi çıxır. Məqalədə o, Stalinlə görüşündən danışırdı: "Yoldaş Stalin mənə azərbaycanlı şair Nizami ilə bağlı danışdı, onun əsərlərindən sitat gətirdi, o, bu sözlərlə onu əsaslandırmağa çalışırdı ki, Nizamini İran ədəbiyyatına vermək lazım deyil. Ona görə yox ki, farsca şeirlər yazıb, ona görə ki, o öz poemalarında farsca şeir yazmağa məcbur olduğunu və öz xalqıyla doğma dilində əlaqəyə icazə verilmədiyini göstərir”.
1947-ci il 22 sentyabrda SSRİ Yazıçılar İttifaqının sədri Nikolay Tixonovun "Pravda” qəzetində belə bir məqaləsi dərc olunmuşdu: "Aydındır ki, Nizami farsca yazıb. Azərbaycan xalqının düşmənləri olan burjua tarixçiləri, İran milliyətçiləri tərəfindən Nizaminin fars şairi kimi qələmə verilməsi və Azərbaycanla əlaqəsinin olmaması faktı ilk dəfə deyil, ancaq bu həyasız yalan heç kimi aldada bilmədi".
Yevgeni Bertels tərəfindən hazırlanan Böyük Sovet Ensiklopediyası 1939-cu ildə Nizamini Azərbaycan şairi kimi təqdim etdi və 1940-cı ildən sonra artıq Nizaminin azərbaycanlı olması bütün sovet alimləri tərəfindən qəbul olundu.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə: "Yalnız farsca yazdığı üçün türk deməmək mümkündürmü? Əsla!!!"
Əsərlərini ərəbcə yazdıqları halda, türklük haqqındakı duyğuları ilə, türk mədəniyyəti və vətənpərvərliyi tarixində müstəsna yer tutan Kaşğarlı Mahmudlar, Fəxrəddin Mübarəkşahlar, Zəməxşərli Mahmudlar nə qədər türkdürlərsə, Nizami də onlar qədər türkdür!
Nizami Gəncəvi 1188-ci il sentyabr ayının 24-də bitirdiyi "Leyli və Məcnun" əsərini türk dilində yazmaq istəyib. "Leyli və Məcnun”u türk dilində deyil, fars dilində yazmasını əmr verən Axistanın hərəkətləri onu çox qəzəbləndirib, amma oğlu Məhəmmədin xahişi ilə onu farsca yazmağa razılıq verib. Öz etirazını əsərdə belə şərh edib: "Nə cürətim vardır əmrdən qaçam, nə də könlün vardır xəzinə açam".
Qərb ədəbiyyatı isə onu əsasən fars və iranlı kimi təqdim edir. Burada fars dilində yazmış olduğunu əsas kimi götürürlər. Halbuki, fars dilində yazmaq o dövrün ənənəsi idi.
Nizami Gəncəvi "Xosrov və Şirin” əsərində yazır:
Türklüyüm bu həbəşdə hec getmir.
Dadlı dovğaya xalq meyl etmir.
Burdada Farslığım və ya Kürdlüyüm deyil, Türklüyüm deyir. Hələ XV əsrdə Dövlətşah Səmərqəndi "Təzkirətül-şüəra" kitabında Nizaminin türkcə divanı barədə məlumat verib.
Şah İsmayıl Xətai də Nizamini çox sevirdi. Onun fərmanıyla "Xəmsə"nin üzü dəfələrlə köçürülmüşdü. Nizami (Gəncəvi) də öz övladını türkzadə (türk oğlu) adlandırır və "Xosrov və Şirin" əsərinin sonunda yazır:
Əgər şod torkəm əz xərgəh nəhani,
Xodayə, torkzadəmva to dani.
(Əgər türküm çadırdan gizlinə çəkildisə də,
Xudaya, türk balasını sən özün qoru.)
Məlumdur ki, bu misralarda şair çox sevdiyi Afaqın dünyadan köçməsindən bəhs açır, ona "türküm" deyir, Afaqdan olan oğlu Məhəmmədi isə "türk balası" adlandırır.
Qərb tədqiqatçılarından Hammer, Baxer, Rutter, Erdman, Atkinson, Duda, Vilson, Blend kimi şərqşünaslar onu türk adlandırıblar.

Oxşar xəbərlər
- Qazi 7-ci mərtəbədə kirayədə qalır ... çıxarıb-düşürə bilmirik
21 yanvar 2021 14:08
- "Holcim"in maliyyə direktoru Dilbər Sultanovanın qanunsuz əməlləri
18 yanvar 2021 10:05
- Nizami Gəncəvi harada anadan olub?
16 yanvar 2021 21:50
- Bakı polis rəisinə yeni köməkçi təyin edildi
6 yanvar 2021 13:25
- 2021-ci il “Nizami Gəncəvi İli” elan olundu
5 yanvar 2021 12:43
- Bakıda 12 yaşlı qız itkin düşüb - Foto
5 yanvar 2021 11:29
- Prezident xalqa müraciət etdi - Tam mətn+Video
1 yanvar 2021 10:48
- Fond rəhbəri 19 milyonluq müqavilə bağladı – Bakıda məcburi köçkünlərə bina tikilir
29 noyabr 2020 23:43
- Bakıda yanğın başlayıb
29 noyabr 2020 16:51
- Azərbaycanda 10-dan çox deputat virusa yoluxdu - ADLAR
22 noyabr 2020 10:06
Xəbər lenti
- Şəmkirdə jurnalist öldürüldü - Foto
22 yanvar 09:33
- İcra başçısı bu xanıma yüksək vəzifə verdi
22 yanvar 00:55
- Xarkovda qocalar evi yandı - 15 nəfər öldü
22 yanvar 00:29
- Bakı metrosu və ali məktəblər açılacaq
22 yanvar 00:08
- “Bu tarixdən maska taxmaq ləğv ediləcək”
21 yanvar 17:16
- “Nar” Qarabağ müharibəsi veteranları üçün xüsusi güzəşt
21 yanvar 17:08
- Novruz bayramınadək əfv sərəncamı ....
21 yanvar 16:27
- Çar II Nikolayın varisi italyan qızla evlənir
21 yanvar 15:42
- 20 Yanvardan sonra “Qardaşlıq” cəmiyyəti ilə Dubinyakı..
21 yanvar 15:30
- “Hadrut fatehi”, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı ...(FOTOLAR)
21 yanvar 15:24
- Azərbaycanlı alim Baydenlə Harrisin böyük eybindən yazdı
21 yanvar 15:01
- Paşinyan parlamentin iclasına ZİREHli jiletlə qatıldı - Foto
21 yanvar 14:40
- 2020-ci ildə Azərbaycanda nikahlar yarıbayarı azalıb
21 yanvar 14:21
- Qazi 7-ci mərtəbədə kirayədə qalır ... çıxarıb-düşürə bilmirik
21 yanvar 14:08
- Azərbaycanda doğulan uşaqların 53,3 faizi oğlandır
21 yanvar 13:49
- Trampın AİLƏ-si ilə bağlı yeni iddia
21 yanvar 13:37
- Dollar uzunmüddətli ucuzlaşacaq
21 yanvar 10:36
- Naxçıvanın Kərki, Qazaxın isə 7 kəndi boşaldılacaq
21 yanvar 10:30
- Bakıya qar yağır
21 yanvar 10:17
- Şəhidlərin xatirəsi yad olundu - Fotolar
21 yanvar 10:07
- Bayden and içdi - Canlı
20 yanvar 21:36
- “Karyerdə daş atıb, 10 manat alırdım”
20 yanvar 20:51
- Paşinyan Bakıda öldürülən insanlar qarşısında BAŞ ƏYDİ
20 yanvar 14:32
- Yaponiya Rusiyaya qarşı: Kuril adası BİZİMDİR
20 yanvar 14:19
- Qorbaçovdan ABŞ-a məsləhət
20 yanvar 14:12
- Vilayət Eyvazov polis rəisini təqaüdə göndərdi
20 yanvar 14:04
- 20 Yanvar qırğınının törədilməsində ABŞ-ın rolu – Qaranlıq
20 yanvar 13:55
- ABŞ Çinin uyğurlara qarşı hərəkətlərini soyqırım elan etdi
20 yanvar 13:26
- 20 Yanvarın sirləri açılır: Dubinyak və "Qardaşlıq" cəmiyyəti
20 yanvar 13:20
- Prezidentlə xanımı Şəhidlər xiyabanını ziyarət etdilər - Fotolar
20 yanvar 12:52
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya