- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
“Dostluq” yatağı : Niyə Azərbaycana 30 %, Türkmənistana 70 %..?
Dünya19 fevral 2021 13:41
Azərbaycanla Türkmənistan arasında yanvarın 21-də Aşqabadda imzalanmış "Dostluq” neft yatağının birgə işlənməsinə dair anlaşma memorandumunun detalları məlum olub. Sənədə əsasən, yatağın karbohidrogen resursları tərəflər arasında 30 faiz Azərbaycana, 70 faiz Türkmənistana nisbətində bölüşdürüləcək. Azərbaycan və Türkmənistan "Dostluq” yatağının karbohidrogen resurslarının birgə kəşfiyyatı, işlənməsi və mənimsənilməsi üzrə tərəflər arasında əməkdaşlığı tənzimləyəcək hökumətlərarası saziş bağlayacaq.
Qeyd edək ki, "Dostluq” adlandırılan yataq Xəzər dənizində Azərbaycanla Türkmənistanın sərhədində yerləşir. Əvvəllər Azərbaycan onu "Kəpəz”, Türkmənistan isə "Sərdar” adlandırıb. Yataq SSRİ dövründə Azərbaycan neftçiləri tərəfindən 4 kilometr dərinliyindəki layda kəşf olunub və 1989-cu ildə orada ilk kəşfiyyat quyusu qazılıb. SSRİ dövründə bu yataq Azərbaycanla Türkmənistanın dənizdəki sərhədinin tən ortasında yerləşdiyi üçün "Promejutoçnoe”, yəni "Aralıq” adlandırılıb.
SSRİ dağıldıqdan sonra yataqla bağlı iki ölkə arasında ciddi fikir ayrılığı yaranıb, bu, dövlətlərarası münasibətlərin kəskin soyuqlaşmasına səbəb olub. Belə ki, 1997-ci ildə Azərbaycan Rusiyanın "LUKoil” və "Rosneft” şirkətləri ilə yatağın işlənməsinə dair müqavilə imzalayıb. Türkmənistan tərəfinin etirazından sonra Rusiya şirkətləri müqaviləni ləğv ediblər. Ardınca Türkmənistan İranla birgə yatağın işlənməsinə cəhd edib, Azərbaycanın etirazı nəticəsində buna nail ola bilməyib.
1997-ci ildə yataqla bağlı mübahisələr başlayandan sonra 1998-ci ildə Xəzər dənizinin orta xətti koordinatları üzrə Azərbaycanla Türkmənistan arasında danışıqlar aparılması üçün ekspert qrupu yaradılıb. Lakin qrupun fəaliyyəti tərəflər arasında razılaşmanın əldə olunmasına gətirib çıxarmayb. Məsələ ilə bağlı dəfələrlə müzakirələr, danışıqlar aparılsa da, Türkmənistanın kompromisə meylli olmaması nəticəsində hər hansı ortaq nöqtəyə gəlmək mümkün olmayıb. Belə ki, Azərbaycan dəfələrlə yatağın birgə işlənməsini təklif etsə də, Aşqabad bunu qəbul etməyib. 2012-ci ildə isə Türkmənistan yatağın istismarı barədə Kanadanın "Buried Hill Energy” şirkəti ilə danışıqlara başlayıb. Azərbaycan bununla bağlı həm Türkmənistana, həm də Kanadaya mövqeyini çatdırdıqdan sonra danışıqlar dayandırılıb.
Ölkələr arasında mübahisəyə Xəzər dənizinin dibinin və səthinin bölgüsü üzrə mövqe ayrılığı gətirib çıxarıb. Hər iki ölkə dənizin orta xətt prinsipi ilə bölünməsinə tərəfdar olsa da, Azərbaycan orta xəttin müəyyənləşdirilməsi zamanı beynəlxalq prinsiplərə uyğun olaraq, hesablamanın quru sahəsindən başlayaraq aparılmasını təklif edir. Bu zaman hesablama dənizin içərisinə doğru uzanan Abşeron yarımadasından başlayaraq aparılmalıdır. Türkmənistan isə hesablamanın dənizin başlanğıc və son nöqtəsi əsasında aparılmasını təklif edir. Hansı ki, bu zaman Türkmənistan sərhədi Abşeron yarımadasının bir neçə kilometrliyindən keçməlidir. Nəticədə, nəinki mübahisəli yataq, digər neft-qaz yataqları, o cümlədən "Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqları da Türkmənistana məxsus olmalıdır. Elə bu prinsipdən çıxış edən Türkmənistan uzun müddət "Ömər” və "Osman” adlandırdığı bu yataqların işlənməsinə də qarşı çıxıb.
Onu da qeyd edək ki, yataqla bağlı müzakirələr bu illər ərzində mütəmadi olaraq davam etdirilib. Danışıqlar nəticəsində əldə olunan razılaşmanın müddəaları, xüsusilə hələ koordinatları dəqiqləşməyən yatağın ehtiyatlarının bölgü nisbəti suallar doğurur. Əcəba, həmişə dörddə üç hissəsi Azərbaycan sektorunda yerləşdiyi deyilən yatağın ehtiyatları nədən 30:70 nisbətində bölünəcək? Azərbaycanın bölgüdə bu güzəşti nədən irəli gəlir?
Sualları cavablandıran enerji məsələləri üzrə ekspert, "Neft” Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri İlham Şaban hesab edir ki, ölkələr arasında imzalanmış memoranduma qanun statusunun verilməsinə ehtiyac yox idi: "Mənə anlaşılmazdır ki, hüquqi baxımdan heç bir öhdəlik yaratmayan anlaşma memorandumu nədən qanun statusu alaraq Milli Məclisə çıxarılır? Hökumətlərin ilkin razılaşmasıdır bu. Konkret işlənmə müqaviləsi deyil axı? Belə çıxır ki, konkret müqavilə imzalanandan sonra bir də onu Milli Məclisə çıxaracaqlar? İkincisi, kommersiya müqaviləsi imzalanmayıb axı. Azərbaycanın neft tarixində biz ilk dəfədir ki, hasilatın pay bölgüsü sxemindən fərqli bir sxem görürük”.
Ekspertin fikrincə, ehtiyatların bölgü nisbətində Azərbaycanın Türkmənistana güzəşti hiss olunur: "Görünür ki, Azərbaycan Türkmənistanı razı salmaq üçün bu bölgüyə gedib. Bunun başqa cür izahı yoxdur. Xəzər dənizində yerləşən ehtiyatlarla bağlı Rusiya ilə Qazaxıstan arasında hökumətlərarası razılaşma var. Razılaşmaya əsasən əgər hər hansı bir yatağın 5 faizi belə digər ölkənin sektorunda olacaqsa, onda tərəflər həmin yatağın ehtiyatlarını 50:50 prinsipi ilə istismar edəcəklər. İndi Türkmənistandır də... Yəqin ki, bu bölgü Azərbaycan tərəfini qane edir: çünki bütün işlər Azərbaycanın infrastrukturunda aparılacaq, qazma, hasilat, quraşdırma, sualtı kəmərlərin çəkilişi və sair. Türkmənistanın bu imkanları yoxdur. Bütün bunlardan da Azərbaycanın gəlirləri olacaq”.
Mənbə: Yeni Müsavat
Oxşar xəbərlər
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 2024 17:25
- Vaqif Səmədoğlu niyə hirslənmişdi? - Firuz Mustafa yazır
10 aprel 2024 22:53
- Qırğızıstan cinayətkar qrupun 5 üzvünü Azərbaycana təhvil verdi - Video
8 aprel 2024 10:29
- MƏN BUNU DEMƏKLƏ MÜKƏLLƏFƏM QISAQAPANMA-REKLAMLAR
7 aprel 2024 21:05
- Cavad xan nəslinin nümayəndəsi ABŞ-də vəfat etdi
5 aprel 2024 11:04
- Ali Məhkəmə Maqsud Mahmudovla bağlı qərar verdi
4 aprel 2024 16:27
- Prezident Sankt-Peterburqun qubernatorunu qəbul etdi - Yenilənib - Fotolar
3 aprel 2024 13:36
- Azərbaycanda 5 min eşşək YOXA ÇIXIB - Ən çox bu rayonlardadır
31 mart 2024 12:44
- "Xoxan" Zərdüşt Əlizadə: "Prezident ola bilərdim, xalq kal, onlar isə Şeyx Nəsrullah idi" (MÜSAHİBƏ)
29 mart 2024 16:26
- Çingizi arvadı ifşa edibmiş - Mərhum nazirin oğlu da dindirilib
29 mart 2024 10:29
Xəbər lenti
- Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat (FOTO)
19 aprel 12:15
- Sülhməramlıların Qarabağdakı missiyası başa çatıb - Rusiya KİV
19 aprel 11:56
- Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı - Direktor o oldu+Fotolar
19 aprel 11:42
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 11:56
- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
18 aprel 11:43
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
18 aprel 11:07
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 11:26
- İlham Əliyevə telefon açıb xahiş etdi
17 aprel 10:38
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 10:29
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
16 aprel 11:15
- Ailəli müəllim məktəbli ilə çılpaq halda maşında yaxalandı
16 aprel 11:06
- Müharibə veteranlarına şad xəbər: 80 manat artırılır – Deputat məbləği açıqladı
16 aprel 10:17
- Vəzifədə olan dayısının evindən 90 min oğurlayıb - Qumarda uduzdu
16 aprel 10:08
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 09:45
- Məktəb direktoru haqda son qərar - Qalan ömrünü həbsdə keçirəcək
16 aprel 09:31
- Almaniya kansleri - 66 yaşım var, heç vaxt marixuana çəkməmişəm
15 aprel 21:16
- Sabiq baş həkimə hökm oxundu - 8 il 6 ay həbs
15 aprel 20:53
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 20:43
- Akif Çovdarov yenidən məhkəmədə: 30 milyonluq əmlakın taleyi necə olacaq?
15 aprel 10:22
- Tokayev İrəvanda səfərdədir - Foto
15 aprel 09:49
- Dubayda qızıldan hazırlanan alt paltarları satışa çıxarıldı
14 aprel 20:39
- İmişlidə məktəbliləri cərəyan vurub öldürdü
14 aprel 18:44
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 17:25
- Vəkillik fəaliyyətindən qovulmuş Sevil Hacıyeva məmurları TERROR-çuluqda ittiham edir
14 aprel 16:37
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 15:24
- Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14 aprel 11:41
- Narkotik satan AXUND həbs olundu - Foto
13 aprel 13:04
- Kür çayında batan ata və altı yaşlı qızının FOTOSU
13 aprel 10:05
- Zakir Fərəcovun işlətdiyi və aldadaraq, milyonlarını vermədiyi bir qrup iş adamı bir daha Prezidentə üz tutdu
13 aprel 09:29
- Çingiz Abdullayev xəstəxanaya yerləşdirildi - Vəziyyəti ağırdır
13 aprel 08:38
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya