Babəkin xanımı, xürrəmilərin lideri Banu
Mədəniyyət11 mart 2021 15:23
Zaur Əliyev
Dosent
Bu günə qədər alimlərin xürrəmilər hərakatı və onların hökmranı olan Babək barədə ərəb mənbələrinə və İran müəlliflərinə istinad etməsi Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş Xürrəmi dövləti barədə yanlış fikirlərin mövcud olmasına şərait yaradıb. Əslində İslamın Qafqaz regionunda yayılması dövründə Azərbaycan adlı dövlətin mövcud olması barədə ərəb mənbələrində kifayət qədər məlumatlar var, sadəcə bizim alimlərin çoxu o mənbələri və istinadları görməzdən gəlirlər.
Əməvi xəlifəsi Müaviyyənin Übeyd ibn Şəriyyə əl Cüruhumi (ərəb alimi idi) ilə söhbəti. Müaviyə ona "Sən Allah Azərbaycanla əlaqəniz, xatirəniz və təlaşınız nədir?" deyir. Übeyd ibn Şəriyyə isə cavab verir: "Ora qədim Türk torpağıdır, onlar oraya cəmləşərək bir-irilə qarışmış, təkmilləşmişlər".
Belə bir cavab VII əsrin 60-70-ci illərində xəlifəyə verilib. Babək üsyanına Müaviyə ibn Əbu Sufyan xilafəti zamanı dini və dövlət hakimiyyətini əlində mərkəzləşdirərək, inzibati-amirlik, zorakılıq və istibdada söykənməsi səbəb olmuşdu. İslam Azərbaycanda onun dövründə zorla yayılan zaman əsas şərtlərdən biri də yeni dini qəbul etməyən yerli sakinlər ərəb əsgərlərini nəinki yemək-içmək və maddiyyatla təminat etməli, eyni zamanda əsgərlərin cinsi istəklərini qarşılamaq üçün hər bir ailə bir qadını da onlara təqdim etməli idi.
O dövrdə toplumda qadınlar ərəb qaydalarından fərqli həyat tərzi sürüblər. Onlar cəmiyyətin bərabər hüquqlu üzvləri olublar. Buna görə də ərəblərə etiraz edən qadınlar Xürrəmilərə qoşulur, ərəb istilasına və yeni qaydalarına qarşı çıxırdılar. Və bu cür sosial münasibətlərə yabancı olan ərəb tarixçiləri də onları öz adət-ənənələrindən kənar davranış içərisində gördüklərindən heyrətlənmiş və məlum qənaətə gəlmişlər. Həqiqətən də heç bir hüququ olmayan ərəb qadınıyla müqayisədə Xürrəmi qadınları xeyli sərbəst idilər və hətta cəmiyyətin idarə edilməsində aktiv rol oynayırdılar. Xürrəmi, məzdək və qədim türk inancına sadiq olan qadınların azadlığını ərəb müəllifləri "əxlaqsızlıq" adlandırdılar. İnanmaq mümkündürmü bu cür iftira və böhtan dolu mənbələrə? Babəkin atdığı addımlar Abbasilər sarayının yürütdüyü siyasətə qarşı idisə, təbii ki, həmin sarayın buyruq qulu olan bir ərəb tarixçisi onu öz cızma-qarasında bu sayaq aşağılamağa cəhd edəcəkdi.
Mənbələrdən sızan məlumatlara görə, Babək çoxarvadlı bir insan olub. Və bu faktı incələyən tədqiqatçılar da bu haqda yazılan məlumatlar əsasında eyni nəticəyə gəlirlər. Babəkin 19 yaşında olanda ailə qurduğu ilk qadın Xürrəmilər hərəkatının ilk liderlərindən olan Cavidanın xanımı, 23 yaşlı Banu idi. Banu Xürrəmilərin dini inancları və rituallarını icrasına nəzarət edən şəxs idi. Onun müasir dillə desək, baş kahin olması və ona inanan şəxslərin Cavidandan çox olmasına şərait yaratmışdı. Cavidan bu hərakata başçılıq edən zaman mütləq şəkildə baş kahin Banu ilə izdivacda olmağa məcbur idi. Dini mərasimləri qadının idarə etməsi, hətta mərasim qaydalarını onun Xürrəmilərə göstərməsi Cavidanın arvadının adi bir qadın olmadığını göstərir. Banu Xürrəmilərin başında duran əsas adamlardan biri idi. Onun qoruduğu və təbliğ etdiyi inanc sistemində 3 özül meyar var:
I. Tanrının insanda təcəssüm etməsi - Hülul.
II.Tənasüh, tinin bir bədəndən digərinə keçməsi.
III.Ricət.
Məhz buna görə də Cavidan Əbu İmranla savaşda ağır yaralanıb ölüm ayağında olan zaman öz varisi kimi Babəki seçməsini məhz xanımı və baş kahin Banuya deyə bilərdi. Ərəb mənbələri guya "Cavidanın arvadı Babəkə vurulduğu” üçün onu seçdiyini iddia edirlər. Amma bu iddianı isbat edəcək dəllilər ortaya çıxmır. O zamankı inanc sisteminə görə Cavidanın yerinə kimin seçiləcəyindən aslı olmayaraq, həmin şəxs Cavidanın arvadı ilə evlənmək məcburiyyətində idi. Varis Babək olduğu üçün də Banu mütləq şəkildə onunla ailə qurmalı idi.
Babəkin 20 il apardığı savaşda Banu onunla bərabər Xürrəmilərə başçılıq edirdi. İran müəllifləri yazır ki, onun sözü Babək qədər keçərli idi. Xürrəmi dövlətinin xarici və daxili siyasətinə, dini inancların icrasına məhz Banu Xürrəmi nəzarət edirdi.
Babək ərəblərə məğlub olandan sonra sərkərdə Afşinin ələ keçirdiyi onun ailə üzvləri arasında xanımı və baş kahin Banu da var idi. Xəlifə Möhtəsimin əfvinə düşən Banu bir müddət Afşinin hərəmxanasında qalmalı olur. Banunun 838-ci ildə ölməsi barədə məlumatlar da var.
Oxşar xəbərlər
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 2024 20:43
- Nazir bu xanımı birinci müavin təyin etdi - Vüqar Əsgərovu onun yerinə gətirdi
1 aprel 2024 10:44
- Papa qadın məhbusların ayaqlarını yuyub öpdü
29 mart 2024 10:44
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 2024 12:27
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 2024 20:32
- Moskvadakı teraktın başçısı AĞACDA gizlənibmiş – VİDEO
25 mart 2024 14:05
- Moskva terrorunda azərbaycanlı kişi və erməni xanımı da öldürülüb
24 mart 2024 20:47
- Putin 1999-cu ildə prezident olsaydı, Yuqoslaviyanın bombalanmasına icazə verməzdi
24 mart 2024 20:25
- 1 nömrəli qanuni oğru kor olub
24 mart 2024 19:59
- Moldova Prezidenti azərbaycanlıları Novruz bayramı münasibətilə təbrik edib
22 mart 2024 09:51
Xəbər lenti
- İmran Əliyev həbs edildi
19 aprel 20:39
- İlham Əliyev 4 kəndi də qaytardı
19 aprel 20:32
- Əliyevlə Putin Moskvada görüşəcək
19 aprel 20:22
- Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat (FOTO)
19 aprel 12:15
- Sülhməramlıların Qarabağdakı missiyası başa çatıb - Rusiya KİV
19 aprel 11:56
- Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı - Direktor o oldu+Fotolar
19 aprel 11:42
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 11:56
- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
18 aprel 11:43
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
18 aprel 11:07
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 11:26
- İlham Əliyevə telefon açıb xahiş etdi
17 aprel 10:38
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 10:29
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
16 aprel 11:15
- Ailəli müəllim məktəbli ilə çılpaq halda maşında yaxalandı
16 aprel 11:06
- Müharibə veteranlarına şad xəbər: 80 manat artırılır – Deputat məbləği açıqladı
16 aprel 10:17
- Vəzifədə olan dayısının evindən 90 min oğurlayıb - Qumarda uduzdu
16 aprel 10:08
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 09:45
- Məktəb direktoru haqda son qərar - Qalan ömrünü həbsdə keçirəcək
16 aprel 09:31
- Almaniya kansleri - 66 yaşım var, heç vaxt marixuana çəkməmişəm
15 aprel 21:16
- Sabiq baş həkimə hökm oxundu - 8 il 6 ay həbs
15 aprel 20:53
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 20:43
- Akif Çovdarov yenidən məhkəmədə: 30 milyonluq əmlakın taleyi necə olacaq?
15 aprel 10:22
- Tokayev İrəvanda səfərdədir - Foto
15 aprel 09:49
- Dubayda qızıldan hazırlanan alt paltarları satışa çıxarıldı
14 aprel 20:39
- İmişlidə məktəbliləri cərəyan vurub öldürdü
14 aprel 18:44
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 17:25
- Vəkillik fəaliyyətindən qovulmuş Sevil Hacıyeva məmurları TERROR-çuluqda ittiham edir
14 aprel 16:37
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 15:24
- Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14 aprel 11:41
- Narkotik satan AXUND həbs olundu - Foto
13 aprel 13:04
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya