- Məktəbdən çıxan müəllimənin başına torba keçirib QAÇIRANLAR ...
- Ukrayna Rusiya Hərbi Dəniz Donanması baş komandanının müavinini məhv etdi
- Gürcü bədənində rus başı formalaşdırmaq xülyası – Rus şovinizmi və gürcülər...
- Adil Kərimli mənə dedi: Ya Xalq Artisti, ya da Prezident təqaüdü, hansını istəyirsən ?
- Ərdoğan sabah Xankəndiyə gələcək
Babəkin xanımı, xürrəmilərin lideri Banu
Mədəniyyət11 mart 2021 15:23

Zaur Əliyev
Dosent
Bu günə qədər alimlərin xürrəmilər hərakatı və onların hökmranı olan Babək barədə ərəb mənbələrinə və İran müəlliflərinə istinad etməsi Azərbaycan ərazisində mövcud olmuş Xürrəmi dövləti barədə yanlış fikirlərin mövcud olmasına şərait yaradıb. Əslində İslamın Qafqaz regionunda yayılması dövründə Azərbaycan adlı dövlətin mövcud olması barədə ərəb mənbələrində kifayət qədər məlumatlar var, sadəcə bizim alimlərin çoxu o mənbələri və istinadları görməzdən gəlirlər.
Əməvi xəlifəsi Müaviyyənin Übeyd ibn Şəriyyə əl Cüruhumi (ərəb alimi idi) ilə söhbəti. Müaviyə ona "Sən Allah Azərbaycanla əlaqəniz, xatirəniz və təlaşınız nədir?" deyir. Übeyd ibn Şəriyyə isə cavab verir: "Ora qədim Türk torpağıdır, onlar oraya cəmləşərək bir-irilə qarışmış, təkmilləşmişlər".
Belə bir cavab VII əsrin 60-70-ci illərində xəlifəyə verilib. Babək üsyanına Müaviyə ibn Əbu Sufyan xilafəti zamanı dini və dövlət hakimiyyətini əlində mərkəzləşdirərək, inzibati-amirlik, zorakılıq və istibdada söykənməsi səbəb olmuşdu. İslam Azərbaycanda onun dövründə zorla yayılan zaman əsas şərtlərdən biri də yeni dini qəbul etməyən yerli sakinlər ərəb əsgərlərini nəinki yemək-içmək və maddiyyatla təminat etməli, eyni zamanda əsgərlərin cinsi istəklərini qarşılamaq üçün hər bir ailə bir qadını da onlara təqdim etməli idi.
O dövrdə toplumda qadınlar ərəb qaydalarından fərqli həyat tərzi sürüblər. Onlar cəmiyyətin bərabər hüquqlu üzvləri olublar. Buna görə də ərəblərə etiraz edən qadınlar Xürrəmilərə qoşulur, ərəb istilasına və yeni qaydalarına qarşı çıxırdılar. Və bu cür sosial münasibətlərə yabancı olan ərəb tarixçiləri də onları öz adət-ənənələrindən kənar davranış içərisində gördüklərindən heyrətlənmiş və məlum qənaətə gəlmişlər. Həqiqətən də heç bir hüququ olmayan ərəb qadınıyla müqayisədə Xürrəmi qadınları xeyli sərbəst idilər və hətta cəmiyyətin idarə edilməsində aktiv rol oynayırdılar. Xürrəmi, məzdək və qədim türk inancına sadiq olan qadınların azadlığını ərəb müəllifləri "əxlaqsızlıq" adlandırdılar. İnanmaq mümkündürmü bu cür iftira və böhtan dolu mənbələrə? Babəkin atdığı addımlar Abbasilər sarayının yürütdüyü siyasətə qarşı idisə, təbii ki, həmin sarayın buyruq qulu olan bir ərəb tarixçisi onu öz cızma-qarasında bu sayaq aşağılamağa cəhd edəcəkdi.
Mənbələrdən sızan məlumatlara görə, Babək çoxarvadlı bir insan olub. Və bu faktı incələyən tədqiqatçılar da bu haqda yazılan məlumatlar əsasında eyni nəticəyə gəlirlər. Babəkin 19 yaşında olanda ailə qurduğu ilk qadın Xürrəmilər hərəkatının ilk liderlərindən olan Cavidanın xanımı, 23 yaşlı Banu idi. Banu Xürrəmilərin dini inancları və rituallarını icrasına nəzarət edən şəxs idi. Onun müasir dillə desək, baş kahin olması və ona inanan şəxslərin Cavidandan çox olmasına şərait yaratmışdı. Cavidan bu hərakata başçılıq edən zaman mütləq şəkildə baş kahin Banu ilə izdivacda olmağa məcbur idi. Dini mərasimləri qadının idarə etməsi, hətta mərasim qaydalarını onun Xürrəmilərə göstərməsi Cavidanın arvadının adi bir qadın olmadığını göstərir. Banu Xürrəmilərin başında duran əsas adamlardan biri idi. Onun qoruduğu və təbliğ etdiyi inanc sistemində 3 özül meyar var:
I. Tanrının insanda təcəssüm etməsi - Hülul.
II.Tənasüh, tinin bir bədəndən digərinə keçməsi.
III.Ricət.

Məhz buna görə də Cavidan Əbu İmranla savaşda ağır yaralanıb ölüm ayağında olan zaman öz varisi kimi Babəki seçməsini məhz xanımı və baş kahin Banuya deyə bilərdi. Ərəb mənbələri guya "Cavidanın arvadı Babəkə vurulduğu” üçün onu seçdiyini iddia edirlər. Amma bu iddianı isbat edəcək dəllilər ortaya çıxmır. O zamankı inanc sisteminə görə Cavidanın yerinə kimin seçiləcəyindən aslı olmayaraq, həmin şəxs Cavidanın arvadı ilə evlənmək məcburiyyətində idi. Varis Babək olduğu üçün də Banu mütləq şəkildə onunla ailə qurmalı idi.
Babəkin 20 il apardığı savaşda Banu onunla bərabər Xürrəmilərə başçılıq edirdi. İran müəllifləri yazır ki, onun sözü Babək qədər keçərli idi. Xürrəmi dövlətinin xarici və daxili siyasətinə, dini inancların icrasına məhz Banu Xürrəmi nəzarət edirdi.
Babək ərəblərə məğlub olandan sonra sərkərdə Afşinin ələ keçirdiyi onun ailə üzvləri arasında xanımı və baş kahin Banu da var idi. Xəlifə Möhtəsimin əfvinə düşən Banu bir müddət Afşinin hərəmxanasında qalmalı olur. Banunun 838-ci ildə ölməsi barədə məlumatlar da var.
Oxşar xəbərlər
- Dalay Lamadan sonra Tibet Buddiziminin aqibəti necə olacaq? - Özü danışdı
2 iyul 2025 22:45
- Ərdoğan Azərbaycana GƏLİR
30 iyun 2025 22:58
- İki İosifin və iki ittifaqın intriqası – Tito dirənməsə, Moskva və London Balkanı böləcəkmiş
30 iyun 2025 16:26
- Tramp FED rəhbərini -inadkar eşşək- adlandırdı
28 iyun 2025 10:41
- Putin Trampı təriflədi: “Kişi adamdır, çətin yol keçib, ona böyük hörmətim var
27 iyun 2025 22:50
- Biz Xameneini öldürmək istəyirdik - İsrail rəsmisi
27 iyun 2025 10:26
- Paşinyan Levon Ter-Petrosyanı məhv etdi: KQB agenti, qorxaq, tənbəl...
26 iyun 2025 21:45
- Prezidentin o mesajı - Hüdudlarımızın kənarında...
26 iyun 2025 10:42
- Kasparov Afrikada dövlət çevrilişinin təşkilində iştirak edib – ŞOK ARAŞDIRMA
26 iyun 2025 10:22
- Sabah Məhərrəmlik başlayır - nələr vacibdir?
25 iyun 2025 22:34
Xəbər lenti
- GÜNAY Qurbanova YENİDƏN Avropa çempionu olub
04 iyul 02:13
- Məktəbdən çıxan müəllimənin başına torba keçirib QAÇIRANLAR ...
04 iyul 02:01
- Parlamentin qarşısında EŞŞƏKLƏRLƏ ETİRAZ MİTİNQİ
03 iyul 23:01
- Xankəndidən Şuşaya kanatla gedəcəyik- 13 dəqiqəyə...
03 iyul 21:38
- Ukrayna Rusiya Hərbi Dəniz Donanması baş komandanının müavinini məhv etdi
03 iyul 19:59
- Gürcü bədənində rus başı formalaşdırmaq xülyası – Rus şovinizmi və gürcülər...
03 iyul 19:40
- Adil Kərimli mənə dedi: Ya Xalq Artisti, ya da Prezident təqaüdü, hansını istəyirsən ?
03 iyul 14:27
- Ərdoğan sabah Xankəndiyə gələcək
03 iyul 14:14
- Erməni parlamentində Rusiya üstündə DAVA – Butulka ilə VURDU
03 iyul 13:14
- Prezident bu yolun açılışını ETDİ
03 iyul 11:58
- Emin Ağalarov Rusiyadakı konsertini ləğv etdi
03 iyul 11:48
- Koroğlu körpüsündə çat yaranıb? - RƏSMİ AÇIQLAMA
03 iyul 11:23
- Bakıda 14-cü mərtəbədən yıxılan qız SAĞ QALDI
03 iyul 10:40
- Azərbaycanla münasibətlərimiz strateji müttəfiqlik xarakteri daşıyır - Rusiya XİN
03 iyul 10:31
- Japarov da Xankəndiyə gəlir
03 iyul 10:18
- Mələkxanım Eyubovanın həyat yoldaşı - FOTO
03 iyul 09:46
- Bir AĞAC bir İLDƏ 22 kq KARBON-CO2 UDUR və....
03 iyul 02:16
- Azərbaycanın deputatı -Özbəkistanın mədəniyyət elçisi- medalı ilə təltif edilib
03 iyul 02:06
- Seyid Əzim Şirvaninin 190 illiyi qeyd olundu – Gənclər Kitabxanasında
03 iyul 01:15
- Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu olub
03 iyul 00:46
- Araz Ağalarov barəsində icraat başladıldı
02 iyul 23:12
- Dalay Lamadan sonra Tibet Buddiziminin aqibəti necə olacaq? - Özü danışdı
02 iyul 22:45
- Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri -Sea Breeze- istirahət mərkəzində olublar (FOTO)
02 iyul 21:29
- Polis bundan sonra da Vətənə və xalqa şərəflə xidmət edəcək - Vilayət Eyvazov
02 iyul 20:12
- Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - Fotolar
02 iyul 19:28
- Bakıda Özbəkistanın səfirliyinin yeni binası açıldı
02 iyul 19:15
- Özbəkistan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub
02 iyul 19:04
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
02 iyul 13:46
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
02 iyul 13:09
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
02 iyul 12:21
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya