- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
Tələt Paşanın erməni terrorunun qurbanı olmasından 100 il ötür
Müasir Türkiyənin təməlini qoyan və böyük xilaskarlarından olan, Anadoluda türk millətinin əbədi əmin-amanlığını təmin edən Tələt Paşa 100 il öncə erməni terrorunun qurbanı olub. “Report” xatırladır ki, Tələt Paşa 1921-ci il martın 15-də Almaniyanın paytaxtı Berlində Daşnaksütyun Partiyasının təşkil etdiyi “Nemezis” əməliyyatı çərçivəsində Soğomon Teyliryan adlı erməni terrorçu tərəfindən qətlə yetirilib.
Tələt Paşa kimdir?
1874-cü ildə Osmanlı imperiyasının Ədirnə vilayətində doğulan Məhmət Tələt eyni yerdə Hərbi Məktəbin məzunu olub. Həmin dövrdə Osmanlı imperiyasında populyarlıq qazanan qərbyönümlü islahatların tərəfdarı olan Gənc Türklər hərəkatına qoşulur və fəalına çevrilir. 1896-cı ildə müxalif fikirlərinə görə yoldaşları ilə birgə həbs edilir, lakin 1898-ci ildə əfv edilərək Ədirnədən Selanikə sürgün edilir. Selanikin poçt şöbəsində müxtəlif vəzifələrdə çalışan Məhmət Tələt 1907-ci ilə, yəni işinə xitam verilənədək orada işləyib. Bununla belə, siyasi fəalın poçtda işləməsi ona müxalif nəşrləri gizli şəkildə Selanikə gətirmək imkanı yaradıb. Selanikdə rəsmi işində çalışması ilə yanaşı, Selanik Hüquq Məktəbində də oxuyub, ancaq oradan məzun olmayıb. O, Hüquq Məktəbində liberal, hürriyyət düşüncələrini yaymaqla məşğul olur. Bəzi mənbələrdə onun ora qəbul olmasının məqsədinin məhz bu olduğu qeyd olunur.
1906-cı ilin iyul ayında əqidədaşları ilə birgə Osmanlı Hürriyyət Cəmiyyəti adlı təşkilat qurmaq qərarını verir. Əsasən aşağı rütbəli zabitlərin qeydiyyata düşdüyü cəmiyyət mərkəzi Fransanın paytaxtı Parisdə yerləşən Osmanlı Tərəqqi və İttihad Cəmiyyətinə birləşir. Dövlət qulluğundan xaric edildikdən sonra bütün fəaliyyətini cəmiyyətə sərf edən Məhmət Tələt daha sonra İstanbula gedərək orada təşkilatın şöbəsini yaratmağa çalışıb. O, 1908-ci ildə parlament seçkilərində iştirak edib və doğma vilayəti olan Ədirnədə 90 səs toplayaraq Məclisi Məbusana daxil olub.
O, 1909-1911-ci illərdə ölkənin daxili işlər, 1912-ci ildə isə poçt və teleqraf naziri olub. 1913-cü il yanvarın 13-də Tələt bəy Ənvər bəy ilə birlikdə Osmanlıda real hakimiyyətin İttihad və Tərəqqi Cəmiyyətinə keçməsinə yol açan Bab-ı Ali basqınında iştirak edib. Eyni ilin iyun ayında Mahmud Şövkət Paşanın sui-qəsdindən sonra qurulan Səid Həlim Paşa hökumətində yenidən daxili işlər naziri vəzifəsinə gətirilən Tələt Paşa bu tarixdən etibarən dövlət siyasətini müəyyənləşdirən əsas şəxslərdən birinə çevrilir. O, Ənvər Paşa və Camal Paşa ilə birgə məşhur Üç Paşa iqtidarını quraraq dövlətin modernləşməsində vacib rol oynayıb.
Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, Tələt Paşa İttihad və Tərəqqi Cəmiyyətinin liderlərindən biri olaraq Osmanlı dövlətinin Birinci Dünya müharibəsində iştirakından yana olan ən fəallarından olub. O həm də müharibə dövründə dövləti içdən sarsıtdığı güman edilən ermənilər daxil olmaqla bəzi ünsürlərin Anadoludan çıxarılmasına dair köç qanunun hazırlanması və tətbiqində yaxından iştirak edib. Bu qərar gələcəkdəki Türkiyə Cümhuriyyətinin müəyyən separatizm cərəyanlarından yan keçməsinə səbəb olub.
Tələt bəyin həm Cəmiyyətin daxilində, həm də dövlət idarəsində nüfuzunun artması müharibə əleyhdarı olan sədrəzəm Səid Həlim Paşanın vəziyyətini çətinləşdirirdi. Sədrəzəmin ittihadçılarla münasibətlərinin pisləşməsinin ardından 1917-ci ilin yanvar ayında Tələt bəyin sədarətə gətirilməsi fikri irəli sürülür. Nəhayət, 3 fevral 1917-ci ildə Səid Həlim Paşanın səhhətini səbəb göstərərək istefa etməsinin ardından Tələt bəy vəzirlik rütbəsi ilə sədarətə gətirilir. Beləliklə, Tələt Paşa Osmanlı tarixində sədarətə gətirilən ilk millət vəkili olur.
Ancaq ABŞ prezidenti Vudro Vilsonun vasitəçiliyi ilə Osmanlı dövlətinin yeni sülh müzakirələrinə başlaması Tələt Paşa hökumətinin fəaliyyətinə əngəllər yaradır. Nəticədə 1918-ci ilin oktyabrında Tələt Paşa sədrəzəmlikdən istefa verir və eyni ayda Əhməd İzzət Paşanın yeni hökumət kabinetini qurmasıyla vəzifəsi tamamilə sona çatır. İttihad və Tərəqqi Cəmiyyətinin təşkilatın ləğvinə qərar verdiyi 1 noyabr 1918 tarixli son iclasına rəhbərlik edən Tələt Paşa o gecə Ənvər və Camal Paşa kimi Cəmiyyətin digər önəmli üzvləri ilə birlikdə alman gəmisinə minərək Sevastopola, oradan isə Berlinə mühacirət ediblər.
Tələt Paşa 1921-ci il martın 15-də Berlində Daşnaksütyun Partiyasının təşkil etdiyi “Nemezis” əməliyyatı çərçivəsində Soğomon Teyliryan adlı erməni terrorçusu tərəfindən qətlə yetirildi. Ələ keçirilən cinayətkar əqli xəstə olması bəhanə göstərilərək eyni il iyunun 3-də məhkəmə tərəfindən sərbəst buraxılır. Tələt Paşanın uzun müddət Berlin müsəlman məzarlığında qalan cənazəsi isə 22 il sonra İstanbula gətirilərək Hürriyət abidəsi yaxınlığında dəfn edilir.
Tələt Paşa ölümünə az qalmış qələmə aldığı xatirələrində belə qeyd edib: “Məni bir gün küçədə güllələyəcəklər. Alnımdan qan axaraq yerə səriləcəyəm. Yataqda ölmək nəsib olmayacaq. Ziyanı yoxdur, gəlib vursunlar. Vətən mənim ölümümlə bir şey itirməyəcək. Bir Tələt gedər, min Tələt yetişər!”.
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 2024 11:13
- Moskva terrorunda azərbaycanlı kişi və erməni xanımı da öldürülüb
24 mart 2024 20:47
- Bağanis-Ayrım soyqırımından 34 il ötür - VİDEO
24 mart 2024 19:54
- Ermənilər görkəmli cərrahımızın qardaşını öldürüb meyitini ata bağlayıblar - VİDEO
24 mart 2024 05:58
- Zümrüd gözlü Sərsəng dəryaçası daha da gözəlləşəcək
23 mart 2024 16:24
- Köçaryanın oğlu ilə Paşinyan arasında gərginlik, parlamentdə ağız deyəni qulaq eşitmədi – VİDEO
22 mart 2024 23:36
- İki gün qaldı - 4 kəndimiz qaytarılır...
22 mart 2024 19:56
- Xankəndidəki erməni: 30 il əvvəl quldur ermənilər gəldi… - Video
22 mart 2024 19:29
- Ərdoğanın nümayəndəsi İrəvana gedir – Zəngəzur planı işə düşdü
22 mart 2024 14:30
- TƏCİLİ: Hazırlıq başladı – Tavuş boşaldılır
22 mart 2024 13:07
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 21:20
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 16:06
- Moskvadakı teraktın başçısı AĞACDA gizlənibmiş – VİDEO
25 mart 14:05
- Kramarenkonun yumruq davası, Banişevskinin etiraz çağırışları – Neftçini cəzadan Brejnev xilas edib
25 mart 13:59