Amerikanın “erməni planı” və Cümhuriyyətin tanınmaması
Bir neçə gün öncə Zəngəzurun ermənilərə verilməsinin Amerika planlarından biri olduğuna dair yazdığım statusa bəzi insanlar irad tutdular. Əslində bu yazı bu gün Amerika Prezidenti Baydenin çıxışı zamanı "erməni soyqırımı” ifadəsini işlədəyəciyinə proqnozlaşdırılmış idi. Bir neçə müddət idi ki, biz bilirdik ki, ABŞ Türkiyə, dolayası olaraq da Azərbaycana təsir kimi ermənilərə dəstək verəcək idi. Bu hadisəni gözləyirdik. Amerika bu gün özünü Rusiya ilə düşmən kimi göstərsə də əslində ikisinin də erməni məsələsində marağı eynidir. 1856-cı ildə dünyada erməni məsələsi çıxan gündən bəri Amerika və Rusiya ermənilərə dövlət yaratmaq, Osmanlıları parçalamaq uğrunda eyni cəhbədə dururlar. 1827-ci ildə Amerika və Rusiyanın erməni məsələsində mövqeyi belə idi: " erməni amilindən yararlanaraq Osmanlı dövləti ilə Azərbaycanın və burdan da Mərkəzi Asiya daxil olmaqla Çinə qədər olan bir ərazidə türk yolunun, məcazi mənada desək, sərhədlər arasında əlaqəni kəsmək.”
Rusiya Federasiyası dövlət arxivində olan F. 841, L. 7, D, 290, s. 38; RFDTA, F. 821, L. 7, D. 220 sənədin 41-ci səhifəsində qeyd olunur: "Ermənilərin irqçiliyi; öz dininə bağlılıq, tamahkarlıq, ehtiyatlılıq, hər şeyi görən, pula inam, var-dövlət və kapital qarşısında bir qul kimi tabe olma şəklindədir. Məhz bunlar ermənilərin əsas xüsusiyyətləridir ki, Rusiya və Amerika bundan yararlana bilər” ABŞ-da Erməni Milli İttifaqının 1919-cu ildə ermənilər haqqında "Ermənistan işi" adı ilə nəşr etdiyi bir əsərdə yuxarıdakı layihə əsasında qərar və "Böyük Ermənistan" xəritəsi də təsdiq edilmişdi. Amerikanın Batum konfransında ermənilərə dəstəyin kökündə aşağıdakı fikirlər üstünlük təşkil edirdi: "Ermənistan”a veriləcək ən kiçik hüquqlu muxtariyyət belə 5 il sonra əhalisi 5 milyon olan bir dövlətə çevriləcək və nəticədə Qafqazda hakim vəziyyətə gələrək "Şərqin Bolqarıstanı" olacaqdır. İran və Amerikada yaşayan bütün ermənilər oraya köçüb gələcək”.
Hətta 1918-ci ildə Qafqazda Azərbaycan Cümhuriyyəti və Gürcüstan dövləti yaratmaq barədə gedən danışıqlar zamanı regionda Ermənistan adlı dövlətin yaradılması Amerika və Rusiyanın təkidi ilə həyata keçirildi. Bu barədə https://www.azadliq.az/.../tarixin-sandigindan-irevanin.../ yazımda geniş izah vermişəm. Keçək Azərbaycan Cümhuriyyətinin yaradılmasından sonra onun tanınması məsələsi çox vacib idi. Rusiyada bolşeviklərin hakimiyyətə gəlməsindən sonra qırımızı terror ordusunun yaxın ərazidə dövlətləri işğal edəcəyi artıq 1919-cu ildə bəlli idi. Bunun qarşısının alınmasının çıxış yolu Cümhuriyyətin Amerika, Britaniya, Fransa, Almaniya, Yaponiya kimi dövlətlər tərəfindən tanınması idi və bu tanınma işi də Paris Sülh Konfransında iştirak edən Əlimardan bəy Topçubaşinin üzərinə qoyulmuş idi. ABŞ-da fəaliyyət göstərən "Müstəqil Ermənistanın Amerika Komitəsi” bu ölkənin siyasi dairələrində Azərbaycan haqqında böhtan və yalan yaymaqla məşğul idi və bu Azərbaycan xalqını gözdən salmağa yönəlmişdi. Azərbaycan hökuməti ermənilərin bu cür məqsədlərini ifşa etmək və Azərbaycanla bağlı həqiqətləri Amerika ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmaq üçün bu ölkədə lazımi təbliğat aparmağı vacib hesab edirdi. Çünki bu müqaviləyə qədər Topçubaşov şəxsən Amerika Prezidentinə yaxın adamlardan biri ilə görüşmüş idi. Bu şəxs Amerika hərbi dairələrinə və şəxsən prezident V.Vilsona yaxın olan mister Braun idi. O, İstanbulda Ə.Topçubaşovu və onun katibi Rəhim bəy Vəkilovu qəbul etdi. Ə.Topçubaşov özünü Azərbaycan dövlətinin nümayəndəsi kimi təqdim edərkən Braun dedi: "Ax, Azərbaycan! Deməli, siz ermənilərdənsiniz?”. Ə.M.Topçubaşov 1919-cu il yanvarın 6-da ABŞ diplomatik nümayəndəsi Nassi ilə görüşünə baxmayaraq Amerikanın Azərbaycanı rəsmən tanıyacağına ümidlər azalırdı.
Buna görə də Azərbaycan hökumətinin razılığına əsasən, Ə.M. Topçubaşov Nyu-York şəhərindən olan hüquq məsləhətçisi Valter Çandlerlə iki müqavilə imzaladı. Müqavilənin şərtlərinə görə, V.Çandler Azərbaycan nümayəndə heyətinin təbliğat məsələləri üzrə hüquq məsləhətçisi təyin edilirdi və o, göstərilən müddət ərzində Azərbaycan Respublikasının milli maraq və mənafelərini müdafiə etmək missiyasını öz üzərinə götürürdü. Eyni zamanda, iqtisadçı Maks Rabinov da Azərbaycan nümayəndəliyində işə qəbul edildi və bu şəxs dünya qiymətlərinə uyğun olaraq, Azərbaycandan neft alınması və digər iqtisadi məsələlərlə məşğul idi. Onların ABŞ-da apardığı təbliğat kampaniyası, ABŞ prezidenti Vudro Vilsona təsiri nəticədə ABŞ belə hesab etdi ki, yeni yaranmış dövlətlərin tanınmasına heç bir maneə yoxdur, amma bunu rəsmi şəkildə bildirmədi. Yanvarın 10-da Azərbaycanı qalib dövlətlərdən İtaliya, Fransa və Böyük Britaniya tanıdı, ABŞ və Yaponiya isə tanımadılar, çünki hesab etdilər ki, öz dövlətləri ilə məsləhətləşməlidirlər, onlarda belə bir səlahiyyət yoxdur. Yalnız 1920-ci il fevralın 7-də Yaponiya Azərbaycanı müstəqil ölkə olaraq tanımaq haqqında qərara qoşuldu. Amma Rusiyanın parçalanmasını istəmədiyi üçün ABŞ bu qərarı dəstəkləmədi. Əvəzində isə Amerikaya səfər edən 1918-ci ildə qurulan Ermənistan hökümətinin ilk baş naziri və Daşnaksutyun Partiyasının da lideri Hovanes Kacaznuni, Enfiadcyan və Piralovla görüşən Birləşmiş Ştatların Berlində keçmiş səfiri Ceyms Cerard Vilsonu və Amerika parlamentini "əzabkeş xristian erməniləri" və "xristian məbədlərinin" qorunmasına inandıra bilmişdi.
Bundan irəli gələrək Amerika senator və nümayəndələr palatasının üzvülərinin təsiri ilə dörd bənddən ibarət qərar qəbul edilmişdi və bu bəndlərə daxil idi” Ermənistan Respublikası Birləşmiş Ştatlar tərəfindən tanınsın; 30 min nəfərlik ordunu saxlamaq üçün Ermənistana ərzaqla, silahla və hərbi sursatla yardım göstərilsin; ABŞ-da yaşayan ermənilərə 10 min nəfərlik könüllü legion təşkil etməyə icazə verilsin, eyni zamanda İstanbul və Bolqarıstanda da 10 min nəfərlik erməni legionu təşkil edilsin və bu konüllü legionlar Ermənistana göndərilsin; Ermənistanın müstəqilliyi, Şərqi Anadolunun "erməni vilayətləri" və Kilikiyanın da daxil olduğu Ermənistan dövlətinin yaradılması haqqında hazırlanmış qətnamə ABŞ Senatından keçirilsin.”
Paris Sülh konfransında da Azərbaycan nümayəndə heyətini prezident V.Vilson qəbul etdi. Görüş zamanı Ə.M.Topçubaşov Qafqaz Azərbaycan Respublikası nümayəndələrinin memorandumunu Amerika prezidentinə təqdim etdi. Memorandum qısa tarixi-siyasi səpkidə hazırlanmışdı. Orada Qafqazda və ölkəmizdə cərəyan edən siyasi proseslər təsvir olunduqdan sonra Azərbaycan nümayəndələrinin altı bənddən ibarət tələbləri də öz əksini tapmışdı. Görüş zamanı V.Vilson Azərbaycan haqqında xeyli məlumat aldığına çox şad olduğunu bildirdi. Lakin Azərbaycanın müstəqilliyinin tanınması açıq saxlanıldı. O yenə də ermənipərəst mövqedə qalaraq gənc Cümhuriyyətin müstəqilliyini tanımaq istəmədi.
1920-ci il yanvarın 11-də Avropanın Müttəfiq və Birlik Ölkələri Ali Şurası Azərbaycan və Gürcüstan hökumətlərinin birlikdə müstəqilliyini de-fakto səviyyəsində tanıdılar. Amma ABŞ nümayəndələri bildirdilər ki, öz hökumətlərinin fikrini öyrənməlidirlər. Nəticədə Birləşmiş Ştatlar rəsmi surətdə bundan imtina etdi. Əvəzində 1920-ci il aprel ayının 23-də ABŞ Ermənistan Respublikasını de-fakto tanıdı.
Hətta 1991-ci ildə Azərbaycan sovetlər dağılandan sonra müstəqliyyini təkar bərpa edəndə Amerikanın Azərbaycana münasibəti mənfi idi. 1992-ci il aprelin 3-də ABŞ prezidenti Corc Buş Konqresə müraciət edərək, yenicə dövlət müstəqilliyi əldə etmiş keçmiş sovet respublikalarına yardım göstərmək barədə qanun qəbul olunması təşəbbüsü ilə çıxış etmişdi. "Azadlığa Dəstək Aktı” adlanan qanun keçmiş SSRİ-nin 12 ölkəsinə yardım edilməsi nəzərdə tutulan layihəyə 907-ci düzəlişin əlavə edilmidi. Azərbaycana Amerikanın birbaşa dövlət yardımını yasaqlayan Düzəliş ilk dəfə 1992-ci ildə Azərbaycan tərəfindən Dağlıq Qarabağın "işğalı” və Ermənistana qarşı "blokada”sını dayandırmaq məqsədilə Senator Con Kerrinin və konqresmen Ueyn Ouens tərəfindən irəli sürülmüş və Konqres tərəfindən qəbul edilmişdir. Hətta bundan bir neçə il sonra, baxmayaraq ki, Amerika Azərbaycanın müstəqilliyini tanımışdı, diplomatik əlaqələr qurulmuşdu, yenə də Demokrat Partiyasından olan senator Con Porterin təklifi ilə hazırlandığına görə "Porter əlavəsi” adlandırılan qanun layihəsində 1997-ci il üçün Azərbaycana yardım nəzərdə tutulsa da, bu əlavədə Dağlıq Qarabağ ayrıca, müstəqil tərəf kimi qeyd olunurdu. ABŞ qaynaqlarının rəsmi statistikasına görə təkcə 1993-2006-cı illərdə Ermənistan Amerikadan 1,717 milyard dollar yardım alıb ki, bunu da əhali üzrə böldükdə isə Ermənistan digər postsovet ölkələrini qat-qat üstələyir. Azərbaycan tərəfi ABŞ-ın bütün regional və geostrateji maraqlarını təmin etməsinə baxmayaraq, bu superdövlətin tətbiq etdiyi ikili standartlardan yaxa qurtara bilmir. Məntiqdən uzaq olsa da, bu gün təcavüzkar Ermənistan isə dəstəklənir və Birləşmiş Ştatların ayırdığı yardımlardan gen-bol bəhrələnir. Uzun illər ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədri kimi ABŞ, Rusiya və Fransa ilə əlbir olub ermənilərə dəstək verərək münaqişənin həll olunmasında əngəllər yaradıb.
ABŞ birbaşa Azərbaycana silah və hərbi texnologiya satmaqdan imtina edir. ABŞ Azərbaycandan milyonlar qazanmasına baxmayaraq isə Ermənistanı qucağında isti yerdə otuzdurub bəsləyir. İndi bu dövlətin Azərbaycanda demokratik ideyalar yaymaq niyyətinə necə inanasan? Ermənistana balası kimi baxan bir superdövlət Azərbaycana qarşı niyə ikili standartlar tətbiq edir?
Səbəb bəllidir.
Baydenin isə soyqırım sözünün işlətməsi isə Azərbaycan və Türkiyəyə heç nə edəsi deyil. Bu siyasətdən uduzan Amerika və Rusiya biznesi olacaq..
Dosent Zaur Əliyev
Oxşar xəbərlər
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 2024 11:13
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 2024 23:09
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 2024 16:06
- Moskva terrorunda azərbaycanlı kişi və erməni xanımı da öldürülüb
24 mart 2024 20:47
- Bağanis-Ayrım soyqırımından 34 il ötür - VİDEO
24 mart 2024 19:54
- Ermənilər görkəmli cərrahımızın qardaşını öldürüb meyitini ata bağlayıblar - VİDEO
24 mart 2024 05:58
- Zümrüd gözlü Sərsəng dəryaçası daha da gözəlləşəcək
23 mart 2024 16:24
- Köçaryanın oğlu ilə Paşinyan arasında gərginlik, parlamentdə ağız deyəni qulaq eşitmədi – VİDEO
22 mart 2024 23:36
- İki gün qaldı - 4 kəndimiz qaytarılır...
22 mart 2024 19:56
- Xankəndidəki erməni: 30 il əvvəl quldur ermənilər gəldi… - Video
22 mart 2024 19:29
Xəbər lenti
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 17:37
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 21:20
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 16:06
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya