Ermənilər haqqında bir kəlmə də olmayan müqavilə - 216 il ötür
Reportaj14 may 2021 13:29

Qarabağın əzəli Azərbaycan torpağı olması, ermənilərin bu ərazilərə XIX əsrin əvvəllərində, təxminən 200 il əvvəl məqsədyönlü şəkildə yerləşdirilməsi bir çox tarixi sənədlərdə də öz təsdiqini tapır. Belə arxiv sənədlərindən biri Qarabağ və Şəki xanlıqlarının Rusiyanın tərkibinə keçməsi barədə olan Kürəkçay müqaviləsidir. Həmin müqaviləni 1805-ci il mayın 14-də Şuşalı və Qarabağlı İbrahimxəlil xan və Çar Rusiyasının generalı Pavel Sisianov imzalayıblar.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dəfələrlə vurğuladığı kimi, Kürəkçay müqaviləsində erməni xalqı haqqında bir kəlmə də yoxdur. Ermənilər Azərbaycanın ən dilbər guşələrindən biri olan Qarabağa Kürəkçay, Gülüstan, Türkmənçay sülh müqavilələrindən sonra yerləşdiriliblər.
Dövlət başçısı Vətən müharibəsi dövründə Azərbaycan xalqına müraciətlərindən birində bu müqavilə haqqında danışaraq deyib: “Kürəkçay sülh müqaviləsini Qarabağ və Şuşa xanı İbrahimxəlil xan imzalamışdı, digər tərəfdən Çar Rusiyasının generalı imzalamışdı. O müqavilə internetdə var, hər kəs baxa bilər və əminəm ki, mənim bu sözlərimdən sonra indiki döyüş meydanında vəziyyəti maraqla izləyən geniş beynəlxalq auditoriya gedib bu saytlara girəcək, baxacaq görəcək ki, o müqavilədə erməni xalqı haqqında bir kəlmə də yoxdur. Çünki erməni xalqı o vaxt burada yox idi. Erməni xalqı Kürəkçay, Gülüstan, Türkmənçay sülh müqavilələrindən sonra bizim dədə-baba torpaqlarımıza gətirildi. Məqsədyönlü şəkildə gətirildi və ölkəmizin ən dilbər guşələrindən biri olan Qarabağda yerləşdirildi, onlara şərait yaradıldı”.
Mayın 14-də Kürəkçay müqaviləsinin imzalanmasında 216 il ötür.
Moderator.az bu müqavilənin əhəmiyyətini nəzərə alaraq, onun tam mətnini oxuculara təqdim edir.
Kürəkçay müqaviləsi
Qadir Allah Naminə
Biz yəni Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xan və Bütün Rusiya qoşunlarının infanteriya generalı, Qafqaz müfəttişliyinin infanteriya müfəttişi kn. Pavel Sisianov, olduqca mərhəmətli böyük İmperator əlahəzrətləri Aleksandr Pavloviçin verdiyi tam səlahiyyət və ixtiyarla Allahın köməyi ilə Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xanın bütün ailəsi, nəsli və ölkəsi ilə Bütün Rusiya imperiyasının və indi bəxtiyarlıqla hökmranlıq edən böyük imperator əlahəzrətləri Aleksandr Pavloviç və onun yüksək varislərinin əbədi təbəəliyini qəbul etməsi məsələsinə başlayaraq aşağıdakı şərtləri bağladıq, qərara aldıq və imzaladıq:
Birinci maddə
Mən Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xan öz adımdan, varislərim və vəliəhdlərim adından İran və ya hər hansı bir dövlətin hər cür vassallığından və ya hər hansı ad altında olsa da, hər cür asılılığından təntənəli surətdə həmişəlik imtina edirəm və bütün dünya qarşısında bununla bildirirəm ki, mən özüm və varislərim üzərində Bütün Rusiyanın böyük İmperator əlahəzrətlərinin və onun yüksək varislərinin və vəliəhdlərinin ali hakimiyyətindən başqa heç bir dövlətin hakimiyyətini tanımıram, həmin taxt-taca sədaqət vəd edirəm, çünki onun sadiq quluyam və bu haqda, adətə görə, müqəddəs Qurana and içməliyəm.
İkinci maddə
İmperator əlahəzrətləri zadi-aliləri (xan) həzrətlərinin belə səmimi söz verməsini qəbul edərək, özünün və vəliəhdlərinin adından İmperator sözü ilə vəd edir və söz verir ki, onlar zati-aliləri Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xandan və onun varislərindən öz sadiq təbəələri kimi mərhəmət və nəcib havadarlığını heç vaxt əsirgəməyəcəklər, buna sübut olaraq İmperator əlahəzrətləri zati-alilərinin (xanın) və onun varislərinin ölkəsinin bütövlüyünün saxlanılmasına öz imperator zəmanətini verir.
Üçüncü maddə
Zati-aliləri Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xanın Bütün Rusiya imperatorlarının və onların vəliəhdlərinin öz üzərində ali və yeganə hakimiyyətini belə səmimiyyətlə qəbul etməsi müqabilində qərara alınır ki, adı çəkilən xan, ondan sonra isə böyük oğlunun və bu qayda ilə nəslin yaşca sonrakı böyüyü irsən xanlığa keçərkən Gürcüstan Baş hakimi tərəfindən xanlıqda bərqərar olmaq haqqında dövlət möhürü ilə təsdiq edilmiş imperator fərmanından ibarət investitura aldıqdan sonra Bütün Rusiya imperiyasının təbəəliyinə sadiq olmasına, özü və varisləri üzərində Bütün Rusiya imperatorlarının ali və yeganə hakimiyyətinin tanınmasına təntənəli surətdə and içməlidirlər. Andın forması traktata əlavə olunur ki, indi hakim olan Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xan bu mərasim Gürcüstan Baş hakiminin və bu qətnaməni başa çatdıran inf-gen. knyaz Sisianovun iştirakı ilə yerinə yetirsin.
Dördüncü maddə
Mən, Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xan, mənim və varislərimin Bütün Rusiya imperiyasına sadiq təəbəliyimiz və həmin imperiyanın işıqlı ali və yeganə hakimiyyətini qəbul etməyimiz haqda mənim mövqeyimin təmizliyini göstərmək üçün Gürcüstan Baş hakimi ilə qabaqcadan qarşılıqlı razılıq olmadan qonşu hakimlərlə əlaqə saxlamağa, onlardan elçilər gələrsə və ya məktub göndərilərsə, onlardan məzmunca tutarlı olanları Baş hakimə göndərməyə və ondan icazə istəməyə, dəyəri az olanları haqda isə məlumat verməyə və Gürcüstan Baş hakimi tərəfindən mənim yanıma təyin edilmiş şəxsə məlumat verməyə və onunla məsləhətləşməyə söz verirəm.
Beşinci maddə
İmperator əlahəzrətləri Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xanın ölkəsi üzərində özünün ali və yeganə hakimiyyətinin tanınmasını razılıqla qəbul edərək, özünün və varislərinin adından söz verir: 1) həmin ölkənin xalqlarını böyük Rusiya imperiyasının sakinlərindən az da olsa ayırmayaraq öz təbəələri sayacaqdır;
2) İbrahim xan zati-alilərinin və onun ocağından olan varislərin və arxasının Qarabağ xanlığı üzərində hakimiyyəti dəyişilməz saxlanılacaqdır;
3) daxili idarə etmə ilə bağlı hakimiyyət işləri, məhkəmə və divanxana işləri, bununla yanaşı ölkədən yığılan gəlir zati-alilərin (xanın) səlahiyyətində qalacaqdır;
4) zati-alilərinin və onun sülaləsinin, eləcədə onun ölkəsinin qorunması üçün Şuşa qalasına 500 nəfərlik Rusiya qoşunu qərərgah və baş zabitləri ilə, (habelə) toplarla birlikdə yeridiləcək, ciddi müdafiə üçün isə Gürcüstan Baş hakimi şərait və ehtiyaca görə bu dəstəni gücləndirəcək və zati-alilərinin ölkəsinin Bütün Rusiya imperiyasına məxsus olan bir ölkə kimi hərbi qüvvə ilə müdafiə edəcəkdir.
Altıncı maddə
Mən, Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xan, mənim sadiq təbəəlik istəyimin əlaməti olaraq söz verirəm:
1) istər indi, istərsə də sonralar yuxarıda adı çəkilən qoşuna lazım olan buğda və darı yarmasını (Gürcüstan) Baş hakiminin müəyyən etdiyi qiymətlə tədarük edəcəyəm, çünki onların Yelizavetpoldan gətirilməsi ya çox çətindir, ya da tamamilə qeyri-mümkündür;
2) qoşunların Şuşa qalasında yerləşməsi üçün qoşun rəisinin bəyəndiyi evləri ayıracaq və lazımi qədər odunla təmin edəcəyəm;
3) Şuşa qalasına Yelizavetpol tərəfdən yoxuşu sahmana salacaq və yolu arabaların gedişi üçün yararlı edəcəyəm;
4) hökumət Şuşa qalasından Cavada gedən yolu qaydaya salmaq istəsə, onda bu iş üçün lazımi olan işçilər hökumətin müəyyən etdiyi məzənnə ilə mənə verilməlidir.
Yeddinci maddə
İmperator əlahəzrətlərinin zati-aliləri Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xana və onun varislərinə böyük ehtiram və mərhəmət əlaməti olaraq onu və varislərini üzərində Bütün Rusiya imperiyasının gerbi olan bayraqla təltif edir, onun yanında saxlanmalı və bu ölkə üzərində əlahəzrət tərəfindən bəxş edilmiş xanlıq və hakimiyyət rəmzi kimi müharibəyə gedəndə özü ilə aparılmalıdır.
Səkkizinci maddə
Mən, Şuşalı və Qarabağlı İbrahim xan, İmperator əlahəzrətlərinin yüksək razılığı ilə özümün gəlirimdən həmişəki kimi istifadə etməyə icazəm olduğundan İmperator əlahəzrətlərinin Tiflisdə yerləşən xəzinəsinə ildə 8000 çervon bac verməyi öhdəmə alıram, bac iki müddətə, yeni bir hissəsi fevralın 1-də, o biri hissəsi isə sentyabrın 1-də, özü də bu traktatın İmperator əlahəzrətləri tərəfindən təsdiqi zamanı birinci hissəsinin, yəni 4000 çervonun ödənişi ilə başlanır. Bundan başqa, Asiya qayda-qanunu ilə and içməklə yanaşı, mən böyük oğlum Məhəmmədhəsən-Ağanın ikinci oğlu Şükürallahı həmişəlik Tiflisdə yaşamaq üçün girov verməliyəm.
Doqquzuncu maddə
İmperator əlahəzrətləri özünün xüsusi mərhəməti ilə Tiflisdə sədaqət bildirmək üçün saxlanılması olan zati-aliləri (xanın) nəvəsinin dolanışığı üçün Rusiya pul vahidi ilə gündə 10 gümüş manat iltifatla bəxş edir.
Onuncu maddə
Bu müqavilə əbədi müddətə bağlanır və bundan belə həmişəlik heç bir dəyişikliyə uğramamalıdır.
On birinci maddə
Bu traktın İmperator əlahəzrətləri tərəfindən onun dövlət möhürü vurulmuş ali fərmanı ilə təsdiqi bu sənədin imzalanmasından 6 ay keçənədək və ya mümkün olsa, daha tez olmalıdır.
Yuxarıdakıların həqiqətə uyğun olduğunu (bildirmək) üçün aşağıda imza edənlər Yelizavetpol dairəsinin düşərgəsində, Kürək çayı yaxınlığında, miladın 1805-ci ilinin yayında, mayın 14-də (müsəlman təqvimi ilə 1220-ci il səfər ayında) bu maddələrə qol çəkərək öz möhürlərini vurdular.
Oxşar xəbərlər
- 16-cı əsrdə Hitlerin doğulacağını kim deyib? - “Krım ora birləşəcək”
14 avqust 2022 16:46
- Ukraynadan qayıdan rus desant Rus ordusu haqda miskin reallığı-ŞOK
13 avqust 2022 12:36
- “350 min casus olar?”- Bəhai icmasının təmsilçisi ilə müsahibə
12 avqust 2022 22:28
- Oğlu özünə qəsd etdi, İranın ilk taclı qadını - Azərbaycanlı şahzadə...
12 avqust 2022 08:12
- “Qaçaq” səfirlər:Elmira Axundovadan sonra Süleymanov da Bakıya qaçdı
10 avqust 2022 13:09
- Rusiya Ermənistan və İran sərhədində nəzarətin gücləndirilməsinin ...
9 avqust 2022 08:16
- Bu idmançılara 20 min manat veriləcək - Sərəncam
8 avqust 2022 23:07
- Ermənilər Laçını belə tərk edir - Video
8 avqust 2022 17:32
- Bu gün Aşuradır
8 avqust 2022 10:34
- DTX-nin həbs etdiyi “Broker Əbülfəz” kimdir?
8 avqust 2022 10:29
Xəbər lenti
- Baklda qazi qətlə yetirildi
15 avqust 11:02
- ŞOK OLAY: 2 yaşlı qız onu sancan ilanı dişləyib öldürdü - FOTO
15 avqust 08:13
- İrəvanda partlayış: 61 yaralı, 2 ölü - VİDEO
14 avqust 22:28
- Laçını tərk edən erməni evini yandırır - Video
14 avqust 19:42
- 16-cı əsrdə Hitlerin doğulacağını kim deyib? - “Krım ora birləşəcək”
14 avqust 16:46
- Əflatun Amaşov : “Buna nə deyəsən, nə ad verəsən!”
14 avqust 14:21
- Sabah 41° isti olacaq
14 avqust 13:14
- Tikinti şirkətində çalışan 3-cü kurs tələbəsi yıxılaraq öldü
14 avqust 10:19
- Meral Akşeneri it dişlədi
14 avqust 10:11
- Deputat onun adından yayılan sitatla bağlı - Açıqlama verdi
14 avqust 09:57
- Sabiq nazir müavinin biznesmen oğlu... FOTOFAKT )
13 avqust 21:43
- Bu qəndləri almayın - AQTA-dan xəbərdarlıq
13 avqust 20:48
- Ukraynadan qayıdan rus desant Rus ordusu haqda miskin reallığı-ŞOK
13 avqust 12:35
- Şəmkirdə "Əməkçi qadın" heykəli dağıdılıb - FOTO
13 avqust 11:00
- Ağalıda ilk ailə təsərrüfatları yaradıldı - Video
13 avqust 09:07
- Nursultanda Orta Asiyanın ən böyük məscidi açıldı- Nazarbayev açılışda
13 avqust 00:19
- Bakıda 27 yaşlı qadın 4 oğul 1 qız doğub - Beşəm
12 avqust 23:26
- 1 kilosu MİLYON dollara - Dünyanın ən bahalı çayları (VİDEO)
12 avqust 22:35
- “350 min casus olar?”- Bəhai icmasının təmsilçisi ilə müsahibə
12 avqust 22:28
- Qəbələdə Qarabağ qazisi özünü asdı....
12 avqust 21:44
- Niyə Avropada 50 manata olan dərman Bakıda 100 AZN-dən bahadır?
12 avqust 18:44
- Rusiyalı sülhməramlı Xocalıda qəza törətdi - 4 dənə erməni gəbərdi
12 avqust 16:16
- Şəmkirdə əməliyyat keçirildi - həbslər
12 avqust 14:12
- Bakcell qazi və şəhid övladları üçün kurslar təşkil edib
12 avqust 12:47
- Prezidentlə xanımı “Diri Baba”da yenidənqurma işləri ilə tanış oldu
12 avqust 11:04
- Gədəbəyin tazə icra başçısı Orxan Mürsəlov kimdir?
12 avqust 10:48
- Aqil Əliyevin nəvəsi Riyadın əmlaklarını kim ələ keçirib?
12 avqust 10:41
- Oğlu özünə qəsd etdi, İranın ilk taclı qadını - Azərbaycanlı şahzadə...
12 avqust 08:12
- Cavid Qurbanov Prezidentə məktub yazdı
12 avqust 07:21
- Mehdiyev özünə və ailə üzvlərinə gülləkeçirməz maşınları necə alıb?
11 avqust 13:12
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya