Rəsulzadə ailəsinə xəyanət edibmi?
Region2 iyun 2021 20:18

Bu gün Cümhuriyyətin quruclarından biri olan Məmməd Əmin Rəsulzadə haqqında hansısa müzakirə olunan zaman tarixdən biligisi olmayanlar onu ittiham edərək deyirlər ki, "Rəsulzadə ailəsini qoyub qaçıb”.
Böyük şəxsiyyət haqqında bu ittihamı irəli sürənlər ən azından onun yaşadıqlarını bilsələr dərd yarı idi. İndi isə daha ətraflı, 1920-ci ilin noyabr ayının əvvələrində Oktyabr inqilabın ildönümü ilə əlaqədər Bakıda olan İ.V.Stalin Rəsulzadənin həbsdə olduğunu öyrənir. Stalin XII Ordunun xüsusi şöbəsinin rəisi V.Pankratova RSFSR-i Millətlər Komissarlığı adından göstəriş verir və özü şəxsən həbsxanaya gedib Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni azad edir. Rəsulzadəni öldürmək istəyən Əliheydər Qarayevin əlindən Nərmanovun Stalinə teleqrafı olur və Stalin onun həyatını xilas etmiş şəxsi azad edərək özü ilə aparır. Ailəsini isə götürməyə izn verilmir. Stalinin əlindən Finlandiyaya, ordan Fransaya, ordan da Türkiyəyə gəlir.
Mühacirətdə olduğu gündən ailəsini xilas etmək üçün bütün cəhdlər edən Rəsulzadə böyük cəhdlə ailəsini xilas etməyə – Türkiyəyə gətirməyə çalışıb. Oğlu Azərin dediyinə görə, hətta bir dəfə (bu təxminən 1925–1926-cı illərdə olub) qatara minib getməyə də hazırlaşıblar. Lakin Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin atası Axund Hacı Ələkbər məsləhət bilməyib və onlar Bakıda qalıblar. 1932-ci ilə qədər isə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə müxtəlif adamlarla ailəsinə maddi yardımlar göstərib, hətta geyim, paltar da alıb göndərib. Sonradan sərhədlər bağlandığından bu mümkün olmayıb. Bakıda gizli fəaliyyət göstərən müsavatçılar isə imkan daxilində Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin ailəsinə müəyyən köməklik edib. Rəsulzadə mühacirətdə ikən dəfələrlə ailəsini yanına gətirməyə çalşıb. Təəssüf ki, buna icazə verilməyib. Burda Türkiyə hökumətinin Rəsulzadə ailəsinə vizanı gecikdirməsi də böyük səbəblərdən biridir. Türkiyə Rəsulzadənin ailəsinə viza verəndə artıq gec idi, ailəsi Tehrandan Bakıya gəlmişdir və bundan sonra represiyyaya məruz qalmışdır. Ceyhun bəy Hacıbəyliyə yazdığı 19 iyul 1925-ci il tarixli məktubda bildirib: "Bizimkilər hal-hazırda Bakıdadırlar. Ümmülbənin gəlmək üçün müraciət eləmiş, icazə istəmiş, verməmişlər. Daha artıq gözləmək lazım gəldiyini bildirmişlər. Buna görə də durumları çox çətin olmuşdur. Baxalım nə olur. Hər halda onları gətirtmək üçün ən ciddi vasitələrə əl atıram”.
Ümbülbanu xanım 1920-ci ildən sonra təqiblərlə dolu həyat yaşamasına baxmayaraq Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin fəaliyyətinə haqq qazandırıb, onu müdafiə edib.1937-ci ildə, Böyük Təmizlik zamanı NKVD Ümbülbanu xanımı, Məhəmməd Əminin anası Maral xanımı, qızı Xalidə və oğlu Azəri sürgün edib.1937-ci ildə istintaq zamanı onun mübarizliyi erməni zabitlərini belə, heyrətə gətirib. Erməni zabitləri dəfələrlə ona təyziq göstərib Rəsulzadə ilə niyə yazışmadığını soruşanda Ümbülbanu xanım bütün ağrılara baxmayaraq cavab vermişdir: "Məmmədin yazdığı məktublarda O, uşaqlardan narahat olduğunu bildirirdi və uşaqları təhlükədə qoymamaq üçün biz onunla məktublaşmamağı qərara aldıq…”
Məhəmməd Əmin bəyin anası Maral xanım, qızları Lətifə və Xalidə, kiçik oğlu Azər 1937-ci ildə Qazaxıstanın Taldı Kurqan vilayətinə sürgün edilirlər; böyük oğlu Rəsul isə 1938-ci il martın 1-də Bakıda güllələnir. Ümbülbanu xanım Rəsulzadənin anasına son nəfəsinə qədər baxır, yanında olur.
Ərinə sədaqətli olan Ümbülbanu xanım bütün əziyyətlərə baxmayaraq bir-bir yaxınlarının vəfat etməsin gözləri ilə görür. Dəfələrlə müxtəlif təyziqlərə məruz qalır, hətta bir neçə dəfə evlənmə təklifi almasına baxmayaraq Məhəmməd Əmin bəyə sadiq bir xanım kimi həyatın başa vurur.
Ailəsinin sürgün olduğunu və taleyindən uzun müddət xəbər almayan, sonra ailəsinin ölüm xəbərini alan Məmməd Əmin Rəsulzadə polyak əsilli Vanda xanımla ailə qurub, birgə yaşayıb. Hər ikisi Ankaradakı milli kitabxanada çalışıb. Onların bu evlilikdən övladları olmayıb.
Məmməd Əmin Rəsulzadə son günlərinə qədər birinci ailəsini və övladlarını xatırlayıb. Onları bir an belə unutmayıb.
Dosent Zaur Əliyev
Oxşar xəbərlər
- DSX-nin əsgəri vəfat etdi
17 avqust 2022 22:02
- “Qardaşımın şəhid olduğunu instaqramda gördüm”
6 avqust 2022 10:08
- Rza Şah Pəhləvinin oğlu ilə Xomeyninin nəvəsi görüşüb- Maraqlı
31 iyul 2022 14:02
- Yeltsin mənə istənilən vəzifəni təklif edib, amma o, sərxoş və xain olub
31 iyul 2022 12:49
- Baba Vəziroğlu ilə Şeyx Əbdül Ramiz Mehdiyevə görə üz-üzə gəldi
17 iyun 2022 10:36
- Fətullah Hüseynovun ailəsinin sürücüsü həbs edildi
15 iyun 2022 10:44
- Həbsdə ölən MTN polkovnikinin xanımı ilə yanaşı oğlu da tutulubmuş
12 aprel 2022 15:33
- Zaur Qəriboğlu Cavanşir Feyziyevi məhkəməyə verdi
8 aprel 2022 18:10
- MTN-də 8 milyonu alınan zərərçəkənin səhhəti pisləşdi ....
7 aprel 2022 22:50
- Azərbaycanlı əsirin dəhşətli məktubu
4 aprel 2022 13:50
Xəbər lenti
- Maşınla üstündən keçib, sonra boğazını kəsib - Bacı-qardaşın qatili...
19 avqust 14:29
- Teymur bəy Bayraməlibəyov - 160
19 avqust 12:04
- Çörək BAHALAŞDI....
19 avqust 11:53
- “Meşələrin yanmasının təbiətə böyük faydası var”
19 avqust 11:39
- Ermənistanda atışma - ölən var
19 avqust 08:24
- Hərbçimiz əsgər yoldaşını qətlə yetirdi..
18 avqust 22:31
- Gənclər “Bakcell”in dəstəyilə öz biznesini quracaq
18 avqust 22:23
- “Nar” Quba və Mingəçevirdəki abunəçilərinin görüşünə gəlir!
18 avqust 17:59
- Prezident yeni səfirləri qəbul etdi - Fotolar
18 avqust 15:25
- Ərdoğan Ukraynaya getdi - Yenilənir
18 avqust 13:09
- Türkiyədə ilk dəfə erməni qubernator oldu - Foto
18 avqust 12:59
- İntim videosu yayılan polkovnikin rütbəsi geri alındı - SAXLANILDI
18 avqust 08:08
- DSX-nin əsgəri vəfat etdi
17 avqust 22:02
- “Nar” nüfuzlu beynəlxalq mükafata layiq görüldü - Foto
17 avqust 12:41
- Nazir videosu yayılan polkovniki və qadın əməkdaşları işdən çıxardı
17 avqust 08:16
- Laçında mina sahəsi aşkarlandı - Fotolar- 991 ədəd
16 avqust 13:41
- İlham Əliyev 4 yeni səfirin etimadnaməsini qəbul etdi
16 avqust 13:23
- 22 il əvvəl törədilmiş müəmmalı qətlin üstü açıldı
16 avqust 11:06
- İnsan orqanizmi ilə bağlı - Maraqlı faktlar
16 avqust 08:54
- Yasamalda gənc qız özünü kafedən atdı - Fotolar
16 avqust 08:32
- 30 illik birgə həyatın sehri... - Fotolar
16 avqust 08:24
- Səlim Müslümov büdcəyə 20 milyon ödəyib
15 avqust 22:08
- “8 yaşlı qızımı 13-cü mərtəbədən atası atıb” iddiası ilə bağlı
15 avqust 15:52
- Baklda qazi qətlə yetirildi
15 avqust 11:02
- ŞOK OLAY: 2 yaşlı qız onu sancan ilanı dişləyib öldürdü - FOTO
15 avqust 08:13
- İrəvanda partlayış: 61 yaralı, 2 ölü - VİDEO
14 avqust 22:28
- Laçını tərk edən erməni evini yandırır - Video
14 avqust 19:42
- 16-cı əsrdə Hitlerin doğulacağını kim deyib? - “Krım ora birləşəcək”
14 avqust 16:46
- Əflatun Amaşov : “Buna nə deyəsən, nə ad verəsən!”
14 avqust 14:21
- Sabah 41° isti olacaq
14 avqust 13:14
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya