Rəsulzadə ailəsinə xəyanət edibmi?
Region2 iyun 2021 20:18

Bu gün Cümhuriyyətin quruclarından biri olan Məmməd Əmin Rəsulzadə haqqında hansısa müzakirə olunan zaman tarixdən biligisi olmayanlar onu ittiham edərək deyirlər ki, "Rəsulzadə ailəsini qoyub qaçıb”.
Böyük şəxsiyyət haqqında bu ittihamı irəli sürənlər ən azından onun yaşadıqlarını bilsələr dərd yarı idi. İndi isə daha ətraflı, 1920-ci ilin noyabr ayının əvvələrində Oktyabr inqilabın ildönümü ilə əlaqədər Bakıda olan İ.V.Stalin Rəsulzadənin həbsdə olduğunu öyrənir. Stalin XII Ordunun xüsusi şöbəsinin rəisi V.Pankratova RSFSR-i Millətlər Komissarlığı adından göstəriş verir və özü şəxsən həbsxanaya gedib Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni azad edir. Rəsulzadəni öldürmək istəyən Əliheydər Qarayevin əlindən Nərmanovun Stalinə teleqrafı olur və Stalin onun həyatını xilas etmiş şəxsi azad edərək özü ilə aparır. Ailəsini isə götürməyə izn verilmir. Stalinin əlindən Finlandiyaya, ordan Fransaya, ordan da Türkiyəyə gəlir.
Mühacirətdə olduğu gündən ailəsini xilas etmək üçün bütün cəhdlər edən Rəsulzadə böyük cəhdlə ailəsini xilas etməyə – Türkiyəyə gətirməyə çalışıb. Oğlu Azərin dediyinə görə, hətta bir dəfə (bu təxminən 1925–1926-cı illərdə olub) qatara minib getməyə də hazırlaşıblar. Lakin Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin atası Axund Hacı Ələkbər məsləhət bilməyib və onlar Bakıda qalıblar. 1932-ci ilə qədər isə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə müxtəlif adamlarla ailəsinə maddi yardımlar göstərib, hətta geyim, paltar da alıb göndərib. Sonradan sərhədlər bağlandığından bu mümkün olmayıb. Bakıda gizli fəaliyyət göstərən müsavatçılar isə imkan daxilində Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin ailəsinə müəyyən köməklik edib. Rəsulzadə mühacirətdə ikən dəfələrlə ailəsini yanına gətirməyə çalşıb. Təəssüf ki, buna icazə verilməyib. Burda Türkiyə hökumətinin Rəsulzadə ailəsinə vizanı gecikdirməsi də böyük səbəblərdən biridir. Türkiyə Rəsulzadənin ailəsinə viza verəndə artıq gec idi, ailəsi Tehrandan Bakıya gəlmişdir və bundan sonra represiyyaya məruz qalmışdır. Ceyhun bəy Hacıbəyliyə yazdığı 19 iyul 1925-ci il tarixli məktubda bildirib: "Bizimkilər hal-hazırda Bakıdadırlar. Ümmülbənin gəlmək üçün müraciət eləmiş, icazə istəmiş, verməmişlər. Daha artıq gözləmək lazım gəldiyini bildirmişlər. Buna görə də durumları çox çətin olmuşdur. Baxalım nə olur. Hər halda onları gətirtmək üçün ən ciddi vasitələrə əl atıram”.
Ümbülbanu xanım 1920-ci ildən sonra təqiblərlə dolu həyat yaşamasına baxmayaraq Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin fəaliyyətinə haqq qazandırıb, onu müdafiə edib.1937-ci ildə, Böyük Təmizlik zamanı NKVD Ümbülbanu xanımı, Məhəmməd Əminin anası Maral xanımı, qızı Xalidə və oğlu Azəri sürgün edib.1937-ci ildə istintaq zamanı onun mübarizliyi erməni zabitlərini belə, heyrətə gətirib. Erməni zabitləri dəfələrlə ona təyziq göstərib Rəsulzadə ilə niyə yazışmadığını soruşanda Ümbülbanu xanım bütün ağrılara baxmayaraq cavab vermişdir: "Məmmədin yazdığı məktublarda O, uşaqlardan narahat olduğunu bildirirdi və uşaqları təhlükədə qoymamaq üçün biz onunla məktublaşmamağı qərara aldıq…”
Məhəmməd Əmin bəyin anası Maral xanım, qızları Lətifə və Xalidə, kiçik oğlu Azər 1937-ci ildə Qazaxıstanın Taldı Kurqan vilayətinə sürgün edilirlər; böyük oğlu Rəsul isə 1938-ci il martın 1-də Bakıda güllələnir. Ümbülbanu xanım Rəsulzadənin anasına son nəfəsinə qədər baxır, yanında olur.
Ərinə sədaqətli olan Ümbülbanu xanım bütün əziyyətlərə baxmayaraq bir-bir yaxınlarının vəfat etməsin gözləri ilə görür. Dəfələrlə müxtəlif təyziqlərə məruz qalır, hətta bir neçə dəfə evlənmə təklifi almasına baxmayaraq Məhəmməd Əmin bəyə sadiq bir xanım kimi həyatın başa vurur.
Ailəsinin sürgün olduğunu və taleyindən uzun müddət xəbər almayan, sonra ailəsinin ölüm xəbərini alan Məmməd Əmin Rəsulzadə polyak əsilli Vanda xanımla ailə qurub, birgə yaşayıb. Hər ikisi Ankaradakı milli kitabxanada çalışıb. Onların bu evlilikdən övladları olmayıb.
Məmməd Əmin Rəsulzadə son günlərinə qədər birinci ailəsini və övladlarını xatırlayıb. Onları bir an belə unutmayıb.
Dosent Zaur Əliyev
Oxşar xəbərlər
- İki bacı çayda boğulub öldü
17 iyul 2025 21:36
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 2025 11:01
- Putinin BU GÜN işdən qovduğu NAZİR özünü ÖLDÜRDÜ – ŞOK
7 iyul 2025 18:06
- Qarabağ xanlığının timsalında: Rusiyaya güvənmək fəlakətə gətirir
5 iyul 2025 10:44
- DTX-nin Yekaterinburqdan gətirdiyi İbrahimov kimdir ?
4 iyul 2025 09:31
- DTX əməliyyat keçirdi: Dövlətə xəyanət edən tutuldu
1 iyul 2025 10:48
- İki İosifin və iki ittifaqın intriqası – Tito dirənməsə, Moskva və London Balkanı böləcəkmiş
30 iyun 2025 16:26
- Yekaterinburqda işgəncə görən azərbaycanlıdan ŞOK AÇIQLAMALAR : Bizi döyə-döyə KABAB bişirtdirib, yeyib içdilər
29 iyun 2025 10:24
- Günel hindistanlı həyat yoldaşından danışdı - FOTO
27 iyun 2025 17:27
- Qarabağda xidmət edən rus zabitinə 18 İL CƏZA – 2023-cü il Xankəndi əməliyyatında ...
26 iyun 2025 23:39
Xəbər lenti
- Fərhad Əhmədovdan 6 milyon dollar rüşvət istənilib - Gəmisinin həbsdən azad olunması üçün...
19 iyul 01:49
- Alimlər nəsli kəsilməkdə olan növləri xilas etməyin yolunu tapdı
19 iyul 01:29
- AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti
19 iyul 01:17
- NAXÇIVAN hoteli sökülür
19 iyul 00:56
- Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
19 iyul 00:24
- Proporsional seçki sisteminin bərpasına heç bir ehtiyac yoxdur - Əli Hüseynlidən SENSASİON MÜSAHİBƏ
18 iyul 23:50
- Azərbaycan MDB-dən çıxır? - Rusiyadan cavab
18 iyul 22:45
- Prezident onlara müraciət ünvanladı
18 iyul 11:51
- Məzuniyyətə gələn hərbçimiz özünü evində ASDI
18 iyul 11:33
- Belçika parlamentindən Azərbaycana qarşı ədalətsiz və qərəzli qətnamə
18 iyul 10:46
- Alen Simonyan boşaldı - Modellə sevgilidir
18 iyul 10:26
- Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik
18 iyul 09:43
- Ersin Tatar: İlham Əliyev hər zaman bizə sahib çıxıb
18 iyul 09:18
- Rusiya Kilsəsi: Seks cənnətə aparan yoldur
18 iyul 01:56
- Şıxlinski mənim xahişimlə saxlanıldı, Nisanovun bazarı... - Mironov
18 iyul 00:20
- Əli Həsənovla Səttar Möhbalıyevin qudalığı BİTDİ...
17 iyul 23:43
- Ukraynada yeni baş nazir: Müstəqillik tarixində ikinci dəfə...
17 iyul 23:29
- Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər (FOTO)
17 iyul 22:45
- Rusiyada general dələduzluğa görə həbs edildi
17 iyul 21:55
- İki bacı çayda boğulub öldü
17 iyul 21:36
- Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - ZON-a köçürüləcək
16 iyul 20:42
- 1 qramı 5000 dollardan başlayır: Qazaxıstanda dünyanın ən bahalı metalı hasil olunur
16 iyul 01:07
- Kətan toxumu, qaynar su... - Minlərlə manatınız cibinizdə qalacaq
15 iyul 23:28
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
15 iyul 23:03
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
15 iyul 22:36
- İlham Əliyev: Demokratiya və Milli Birlik Günü güclü və sarsılmaz iradənin tarixdir
15 iyul 12:31
- Hansı Avropa ölkələrində ən yüksək maaş verilir?
15 iyul 11:42
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 11:01
- Putin: Rusiyada QADIN çatışmır – Statistikanı özü etiraf etdi
15 iyul 01:21
- Məleykə Abbaszadə qadınları SAĞMAL İNƏKLƏ müqayisə etdi: Gündə sağılmaq ağırdır..
15 iyul 00:33
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya