- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
Rus mayoru Qarabağ xanını qətlə yetirdi...-Düz 215 il
Maraqlı13 iyun 2021 02:00
Qisasını isə Terek çayı sahilində çeçen bəyi aldı...
*** ***
"Bu gün Şuşa əlimizdə olsa da, erməniləri himayə edən Rusiya ordusunun nəinki mayoru, polkovnikləri, generalları da Xankəndində, Qəmlo demiş, düz burnumuzun dibindədirlər..."
...Atası Pənahəli və qardaşı Mehrəli bəydən sonra 1763-1806-cı illərdə Qarabağ xanlığının xanı İbrahimxəlil xan Cavanşir əsasən vəziri Molla Pənah Vaqifin siyasəti sayəsində Qarabağın müsəlman Azərbaycan türk- qacarların hökmran olduğu İran, yaxud Osmanlı dövlətinə yox, məhz Rusiya impeiyasına birləşdirilməsinə razılıq verir. Elə bu işğalda olan böyük roluna görə Kreml xüsusən SSRİ dövründə Vaqifin orta və ali məktəblərdə geniş tədrisinə, xalq arasında təbliğinə şərait yaradır, həmçinin 1982-ci ildə Şuşada onun xatirəsinə böyük məqbərə ucaldılmasına razılıq verir. Heç Pənahəli xanın sarayının bərpasına, yaxud Şuşada və ya Ağdamda heykəlinin ucaldılmasına qol qoyardımı Moskva?..
Rusiyaya bağlılığın “mükafatı” olaraq 12 iyun 1806-cı ildə İbrahim xan Şuşa yaxınlığındakı Xanbağında 17 nəfər ailə üzvü ilə birlikdə rus mayoru Lisaneviçin dəstəsi tərəfindən qətlə yetirilir...
Türkoloq alim, professor Minəxanım Təkləli “Mən aşiqəm Qarabağ...” silsiləsindən olan “İbrahim xanın qatilinin son aqibəti” yazısında Qarabağ xanının qatili haqqında ətraflı məlumat verir:
“Rus qoşunları Gəncəni işğal edib Qarabağ üzərinə yeriyəndə Dmitri Lisaneviç (1773-1825) mayor rütbəsində idi. Lisaneviç serbəsilli ruslardandır. Serblər rus ordusunda gözəçarpacaq saya və mövqeyə malik idilər. Vətən, din təəssübünü çəkməkdə heç nə ilə ruslardan geri qalmazdılar. Vaxtilə imperatiriçə Yekaterinanın sevgililərindən biri olan Zoriçə görə (qeyri-adi gözəlliyi ilə bir sırada qılıncoynatma, sərrast atıcılığı və cıdır hünərlərilə seçilsə də, ağlında və davranışında bu gözəllikdən əsər-əlamət yox idi. Odur ki, o ağıllı Yekaterinanın gözündən çox tez düşmüşdü) mühüm mövqelərdə bulunurdular. Həqiqətdə isə əsl səbəb xristian təəssübkeşi Yekaterinanın türklərə qarşı onları alət olaraq işlətməsində idi. Odur ki, serblərin həssas nöqtələrinin qıdıqlanması I Pyotrun əli ilə başlasa da, əslində Yekaterinanı Rus-Türk müharibələrində istifadə etmək üçün serblərdən xüsusi alaylar təşkil etməyin ilk təşəbbüsçüsü saymaq olar.
General Pavel Sisiyanovun “dəli” Lisaneviçə böyük etimadı var idi. Sisiyanov maraqlı olduğu Gəncə üzərinə hücumda ona bərk güvənirdi. Və gümanında yanılmadı; Cavad xanı qala bürcündən (deyilənlərə görə, Gəncənin ikiqatlı qala divarlarındakı qüllələrdən biri olan bu bürc Hacı Qala adı daşıyırdı) sərrast güllə atəşi ilə o vurub salmışdı. Tarixi sənədlər də bunu təsdiq edir; Cavad xanın ölümünün Lisaneviçin əli ilə olduğu göstərilir: Cavad xan ortancıl oğlu Hüseynqulu ağa ilə birlikdə ümumi hücumda qala divarları üzərində mayor Lisaneviç tərəfindən öldürüldü (Bax: AKAK, ll c, sənəd 1189) deyə göstərilir.
“Tarixi-Safi”nin müəllifi əslən erməni olan Mirzə Yusif Qarabaği gizlətmək istəmədiyini sevinclə xəbər verir: “Şiddətli vuruşma əsnasında rus zabitlərindən biri olan mayor Lisaneviçin gülləsi Cavad xanı həyat divarından (yəni ömrünü kəsdi-müəl.) kəlləmayallaq(?) yerə endirdi”. (“Qarabağlı” Mirzə Yusif əslən Cənubi Azərbaycanın Əhər şəhərindəndir. İranda müsəlmanlığı qəbul edərək oradan Mirzə Yusif adı altında böyük iddialarla – artıq Rus idarəsinə keçən “vətənə” –Qarabağa dönür).
İndi Mirzə Yusifə çevrilən erməni müəllifimiz yarısərxoş, yarımanyak bir həzz ilə “beləliklə, rus ordusu hər tərəfdən qalaya daxil olub onların “orucluq bayramını qurban bayramına çevirdilər” və “işıqlı günlərini zülmətə döndərdilər; sərdar camaatı qırmağa əmr verdi...” deyə qanlı istilanı nəşəli - obrazlı tərzdə müjdələməkdədir...
...İbrahim xanla onun öz gələcək qatili mayor Lisaneviçin ilk görüşü müxtəlif müəlliflərdə eyni cür təsvir olunub: “1805-ci ilin mayında Kürəkçay sahilində sülh müqaviləsi bağlanan kimi general Pavel Sisiyanov mayor Lisaneviçi 500 soldatla Qarabağa göndərir”(Mirzə Yusif Qarabaği. “Tarixİ-Safi”); Sərdar Sisiyanov mayor Lisaneviçi beş yüz yeger adlanan dəstə və topxana ilə Qarabağa – İbrahim xanın yanında olmağa təyin elədi (Mirzə Mehdi Xəzani. “Kitabi-Tarixi Qarabağ”) və s.
İbrahim xanı düz bir il sonra ailəsi ilə qətlə yetirən Lisaneviç əslində burada özü xan idi. Vəziyyət isə hər yöndən mürəkkəbləşib, müdhiş hadisələrə yol açmaqda idi... Kürəkçay müqaviləsinin imzalanmasından hirslənib qızışan gənc şahzadə Abbas Mirzə hərbi yürüşə başlayır. Rus qüvvələrinin azlığı və Araz sahillərinə yanaşmaması (müharibələrə “aludə” olan Rusiya bu zaman eyni vaxtda Avstriya, Fransa, Osmanlı dövləti ilə ayrı-ayrılıqda qəsbkar müharibələrini aparırdı) və həmçinin Qızılbaş qoşunu ilə vuruşmağa ruslar tərəfindən məcbur edilən yerli əhalinin ürəksiz vuruşu nəticəsində Şuşada da həyəcan anbaan artmaqda idi. Həm də 1806-cı il fevralın 20-də əli qanlı general Sisiyanovun Bakı qala divarları önündə başının kəsilməsi xalqı bu qəsbkarların Azərbaycandan nəhayət çıxıb gedəcəklərinə inanmağa ruhlandırdı. Vəziyyəti yerli erməni məlikləri, o cümlədən Məlik Şahnəzər də bir yandan körükləyirdi. İbrahim xan əslində onunla qohum idi; Məlik Şahnəzərin qızını almışdı. Lakin o, indi xanın qatı düsməninə çevrilmişdi...
Mirzə Adıgözəl bəyin “Qarabağnamə”sində oxuyuruq: “Mərhum Pənah xan və İbrahim xanın mehribanlıq nəzəri, hörmət və mərhəmət gözü həmişə Məlik Cümşüdün üstündə olmuşdu...”
İndi isə belə qeyri-müəyyən vəziyyətdə ermənilərin, xüsusən Məlik Cümşüd Şahnəzərovun məkrli, gizli donosları öz işini görüb qurtarmışdı. Hələ sonra Türkmənçay sülhü ərəfəsində və sonra Rusiyanın İranda səlahiyyətli səfiri Aleksandr Qriboyedovu əhatələyən ermənilərin içində onun tərcüməçisi və kuryeri iki Şahnəzərovu – bu ailənin nümayəndələrini görürük. Daha irəli gedib deməliyik ki, Qarabağın yeni hakimi erməni general Valerian Madatov (əsil adı Rüstəm) Peterburqa köçən və orada məskunlaşan Cümşüd Şahnəzərovun qızı ilə evlənmişdi. Xanın qətlindən sonra çar idarəçiləri onun varisi Mehdiqulu xanın könlünü almağa çalışmış, üstü almazlarla bəzədilmiş qələm də bağışlamaqla sanki onu qələm-möhür sahibi hakim kimi tanımışdısa da, sonralar məhz erməni general Madatov Qarabağın qanuni hakimi Mehdiqulu xanı perikdirib Qarabağdan qovmuşdu. Cümşüd Şahnəzərovun Peterburqda təhsil alan və xidmətə girən oğulları artıq yeni əsrdə – günümüzdə Mixail Qorbaçovun sağında daim “Qarabağ uğrunda” fəaliyyətdə gördüyümüz onun müşaviri, bizimsə müasirimiz həmin Şahnəzərovun ulu babasıdır.
...İbrahim xanın isə belə şəraitdə Şuşadan çıxıb Xan Səngər adı ilə məşhur olan qalada qərar tutması şübhələr doğururdu; artıq onun ruslarla ittifaqa girmədən peşman olması aydın görünürdü. Çoxları da güman edirdi ki, İranda şah sarayında yaşayan oğlu Əbülfəth ağanın (o Fətəli şahın qaynı idi) Qızılbaş qoşunu başında Qarabağa girməsi İbrahim xanın buyruğu ilədir.
Beləliklə İbrahim xanın rus dövlətinə olan sədaqəti – Kürəkçay müqaviləsinin etibarlılığı artıq şübhə altına alınmışdı... Odur ki, bir an belə ləngimədən dəli mayor Lisaneviç 100 soldatla 1806-cı ilin 11 iyun gecəsi qaladan çıxaraq xan düşərgəsinə yaxınlaşır və onu mühasirəyə alır. İbrahim xanı öz əyanları və ailəsi ilə birlikdə öldürür.
Lisaneviç dərhal polkovnik rütbəsinə qaldırılır. Mirzə Adıgözəl bəy 1816-cı ildə Qarabağ hakimi Mehdiqulu xanın yanında işə başlayarkən Lisaneviçin yanında podporuçik rütbəsində tərcüməçi işləyib. Ehtiyatla olsa da, bu qətilin aradakı çuğulların fitnəsi ilə baş verdiyini göstərir. Canyanğısı və təəssübünə görə yenə sağ olsun... Bu zaman erməni fəallığı açıq-aşkar hiss olunduğu şəraitdə çuğulların kimliyi də o zaman da, indi də aydın olur ...
...1824-cü ildən Lisaneviçin fəaliyyət meydanı Şimali Qafqaza keçir. O, 1825-ci il iyulun 16-da Qumuqlu knyaz, dağların şərəfli oğlu Musa Xasıyev tərəfindən döyüşdə öldürülür. Babaları Qafqaz canişini general Yermolovun şəxsi tərcüməçi Mirzə Yenikolopov və İran şahının baş müşaviri erməni Mötəmüddövlə Mənuçöhr xan olan yazıçı İvan Yenikolopov isə başqa cür göstərir: Lisaneviç və qaniçənlikdə ondan geri qalmayan general Nikolay Qrekovun əslində şair Lermontovun Hacı Abrek surətinin proobrazı olan çeçen mücahidi Bey Bulat Taymazov tərəfindən Terek çayı boyundakı döyüşdə öldürüldüyünü yazır. Nəhayət, intiqam alınır...”
XX əsrin əvvəllərindən bəri Qarabağda, Zəngəzurda, Göyçədə, Bakıda, Şamaxıda, Qubada və s. Rusiyanın, Fransanın himayə etdiyi erməni terrorçularının başmıza gətirdiyi faciələr, eləcə də bu gün – 30 illik növbəti işğal və 44 günlük müzəffər savaşımızdan sonra hələ də yaşadığımız problemlər məhz dədə-babalarımızın dünənki, o günkü tarixi səhvlərinin nəticəsidir... İbrət götürmək borcumuzdur... Bu gün Şuşa əlimizdə olsa da, yenə də faktiki erməniləri himayə edən Rusiya ordusunun nəinki mayoru, polkovnikləri, generalları da Xankəndində, elə Qarabağ xanını qətlə yetirdikləri Xanbağı deyilən məkanda, “Axırıncı aşırım” filmində Qəmlo demiş, düz burnumuzun dibindədirlər...
Oxşar xəbərlər
- Sülhməramlıların Qarabağdakı missiyası başa çatıb - Rusiya KİV
19 aprel 2024 11:56
- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
18 aprel 2024 11:43
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 2024 11:26
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 2024 15:24
- Ulu öndər Heydər Əliyevin əmiləri soyqırımı cinayətlərinə məruz qalıblar – FOTO/VİDEO
9 aprel 2024 06:18
- MƏN BUNU DEMƏKLƏ MÜKƏLLƏFƏM QISAQAPANMA-REKLAMLAR
7 aprel 2024 21:05
- 7 ay komada qalan zabitimiz bu gün şəhid oldu - Foto
7 aprel 2024 20:49
- Arvadımın ölümündə mənim əlim olub - Qazaxıstanın sabiq naziri
4 aprel 2024 12:03
- Gözlərinə mismar vurulub diri-diri basdırılanlar: Yaşı bir əsri ötən dəhşətli faciənin hekayəsi (VİDEO)
31 mart 2024 12:37
- 31 Mart soyqırımından 106 il ötür
31 mart 2024 12:22
Xəbər lenti
- Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat (FOTO)
19 aprel 12:15
- Sülhməramlıların Qarabağdakı missiyası başa çatıb - Rusiya KİV
19 aprel 11:56
- Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı - Direktor o oldu+Fotolar
19 aprel 11:42
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 11:56
- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
18 aprel 11:43
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
18 aprel 11:07
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 11:26
- İlham Əliyevə telefon açıb xahiş etdi
17 aprel 10:38
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 10:29
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
16 aprel 11:15
- Ailəli müəllim məktəbli ilə çılpaq halda maşında yaxalandı
16 aprel 11:06
- Müharibə veteranlarına şad xəbər: 80 manat artırılır – Deputat məbləği açıqladı
16 aprel 10:17
- Vəzifədə olan dayısının evindən 90 min oğurlayıb - Qumarda uduzdu
16 aprel 10:08
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 09:45
- Məktəb direktoru haqda son qərar - Qalan ömrünü həbsdə keçirəcək
16 aprel 09:31
- Almaniya kansleri - 66 yaşım var, heç vaxt marixuana çəkməmişəm
15 aprel 21:16
- Sabiq baş həkimə hökm oxundu - 8 il 6 ay həbs
15 aprel 20:53
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 20:43
- Akif Çovdarov yenidən məhkəmədə: 30 milyonluq əmlakın taleyi necə olacaq?
15 aprel 10:22
- Tokayev İrəvanda səfərdədir - Foto
15 aprel 09:49
- Dubayda qızıldan hazırlanan alt paltarları satışa çıxarıldı
14 aprel 20:39
- İmişlidə məktəbliləri cərəyan vurub öldürdü
14 aprel 18:44
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 17:25
- Vəkillik fəaliyyətindən qovulmuş Sevil Hacıyeva məmurları TERROR-çuluqda ittiham edir
14 aprel 16:37
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 15:24
- Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14 aprel 11:41
- Narkotik satan AXUND həbs olundu - Foto
13 aprel 13:04
- Kür çayında batan ata və altı yaşlı qızının FOTOSU
13 aprel 10:05
- Zakir Fərəcovun işlətdiyi və aldadaraq, milyonlarını vermədiyi bir qrup iş adamı bir daha Prezidentə üz tutdu
13 aprel 09:29
- Çingiz Abdullayev xəstəxanaya yerləşdirildi - Vəziyyəti ağırdır
13 aprel 08:38
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya