Erməni generalla dost olan azərbaycanlı siyasətçi
Günün sitatı17 iyul 2021 13:03
Teleqraf.com-un "Tanımadığımız azərbaycanlılar” rubrikasında dünyaca məşhur olan, amma azərbaycanlı olduğunu çox az adamın bildiyi, çoxumuzun isə heç bilmədiyi şəxsiyyətlər haqda məlumatlar təqdim edilir.
Haqqında internetdən məlumat əldə edilən şəxs türk tarixinin ən tanınmış simalarından biridir.
Ələkbər bəy Tufan (Əli Əkbər Tufan) – azərbaycanlı əsilli türk siyasətçi, İğdır Milli Cümhuriyyətinin başçısı.
Ələkbər bəy 1870-ci il yanvarın 14-də o zaman İrəvan quberniyasının tərkibində olan İğdırın Mələkli kəndində anadan olub. Dövründə İğdırda Ramazanoğlu soyadıyla tanınan böyük və nüfuzlu ailənin üzvü olub.
Ələkbər bəy İrəvan Rus Gimnaziyasını bitirib.
Türklərin təşkilatlanması
Müsavat Partiyasından Rus İmperiyası Çar Dumasının son dövr İrəvan, eyni zamanda həmin partiyanın I çağırış İğdır millət vəkili olub. Difai Təşkilatı və İttihadi İslam Türk Birlik Cəmiyyətinin İğdır təmsilçisi və Müsavat Partiyasının İrəvandakı nümayəndəsi vəzifələrini icra edib.
Birinci Dünya Müharibəsi dövründə Xeyriyyə Cəmiyyətinin (Cəmiyyəti Xeyriyyə) İğdır nümayəndəsi olaraq Balkan müharibəsi və Sarıqamış əməliyyatlarında Qafqazda türk ordusu üçün maddi yardım kampaniyası təşkil edib və həyata keçirib.
Çar Rusiyasının dağılmasından sonra yaranmış siyasi boşluq səbəbindən doğulduğu İğdıra qayıdıb və gələcəkdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucusu olacaq Məhəmməd Əmin Rəsulazadə ilə birlikdə eyni vaxtda fəaliyyətə başlayıb. Həmin dövrdə türk ordusunun İğdıra çatmasını təmin etmək məqsədilə müsəlmanları təşkilatlandıraraq İğdır İcraiyyə Komitəsini qurub. Komitə iki il – 1915-1917-ci illərdə fəaliyyət göstərib. Ermənilərin də qatıldığı, rəhbəri türk olmaq şərtilə beş erməni və beş türkdən ibarət olan komitənin rəhbər səlahiyyətlərini üzərinə götürüb.
İğdır Cümhuriyyətinin qurulması
Ermənilər Bakıya hücum etdikdən sonra iğdırlı ermənilər rəhbərlikdən istefa verdilər. Bundan sonra İğdırın mərkəzində olan hökumət binası 4 min nəfər əhalisi olan Mələkliyə köçürüldü və İğdır, Duzluca, Aralıq, Şərur, Şərqi Bəyazid, Vedibasar və Sərdarabadı əhatə edən İğdır Milli Cümhuriyyəti elan edildi. Cümhuriyyətin paytaxtı Mələkli seçildi. Ələkbər bəyin rəhbər seçildiyi cümhuriyyət Zaqafqaziya Seymi tərəfindən tanınmışdı. Bir sıra mənbələrə görə, bu, tarixdə tanınmış ilk müstəqil türk respublikası idi. Cümhuriyyət 1918-1920-ci illərdə - iki il mövcud olub.
Qafqazda türkləri silahlandırmaq məqsədi ilə keçirilən gizli Tiflis Türk Konqresinə qatılan Ələkbər bəy İğdır Milli Hökumət birliklərini daşnak dəstələrinə qarşı özünü müdafiə edə biləcək gücə çevirən silah təminatını Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin köməyi ilə tədarük etmişdi.
"Vilson prinsipləri” adı altında bölgəyə gələn ABŞ baş qərargah rəisi, general Ceyms Harbord Ələkbər bəylə bölgəni gəzərək, Müttəfiq Dövlətlərə "Böyük Ermənistan” adlanan yerdə heç bir erməni görmədim” qeydi olan hesabatı göndərmişdi. Bu, Lozanna sülh müqaviləsi qüvvədə olduğu dövrə qədər İğdırın Türkiyə sərhədləri içində qalması üçün atılmış addım oldu.
General Dronun məğlubiyyəti
Ələkbər bəy Tufan Erməni İnqilab Federasiyasının (Daşnaksütyun) lideri, İrəvan Gimnaziyasından və İğdırdan uşaqlıq dostu general Drastamat Kanayanla ("General Dro”) savaşan iki xalqın lideri olaraq üz-üzə gəldi. General Dro Mələkli-Kirələr döyüşündə Ələkbər bəyə məğlub oldu.
Ələkbər bəy milli mübarizə zamanı bölgədə qurulan Araz Türk Cümhuriyyəti, Cənub-Qərbi Qafqaz Hökuməti, Zaqafqaziya Seymi və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları arasında yer alıb. Cənub-Qərbi Qafqaz Hökumətini dağıtmaq üçün bölgəyə gələn Anzak qoşunları ilə döyüşərək, onları bölgədən uzaqlaşdırıb.
1920-ci ilin iyununda şiddətlənən erməni hücumlarına qarşı Ərhacı bölgəsinə çəkilmək qərarı verən Ələkbər bəy 1920-ci il noyabrın 12-də bölgəyə çatan Kazım Qarabəkir Paşanın komandanlığındakı türk ordusuna 10 mindən çox hərbi qüvvə ilə dəstək verərək, Araz çayı boyunca yerləşən erməni qüvvələrinə qarşı hücum təşkil edib.
Müharibədən sonra
Ağır müharibə günlərində müxtəlif səbəblərdən valideynləri və qızını itirən Ələkbər bəy Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasından sonra Sürməlidə Türk Ocağının başına keçib. Eyni zamanda, İğdıra köç edən insanların problemlərinin həlli ilə məşğul olub, bələdiyyə sahəsində fəaliyyət göstərib və bir çox siyasi partiyanın qurulmasına öncüllük edib.
1970-ci il noyabrın 13-də həyata gözlərini yuman Ələkbər bəyin ölümü Güney Azərbaycan, Türkiyə və Azərbaycanda kədərlə qarşılanıb. Cənazəsi Mələkli-Çaybaşı ailə qəbiristanlığında dəfn edilib.
Oxşar xəbərlər
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 2024 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 2024 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 2024 18:28
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 2024 18:57
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 2024 12:48
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 2024 10:13
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 2024 20:51
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 2024 19:09
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 2024 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 2024 15:49
Xəbər lenti
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 19:09
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 15:49
- Bakının bu ərazisində binalar əyildi – Hərəkətə keçildi - VİDEO
21 aprel 15:41
- Tovuz sakini Lətifə Hüseynova keçmiş vəkil Sevil Hacıyeva barəsində Prezidentə müraciət etdi
21 aprel 14:41
- Kürdə atası ilə batan uşağın meyiti tapıldı
21 aprel 11:37
- İndi çiyələk yeməyin, zəhərlidir - Ekspertdən xəbərdarlıq
20 aprel 20:31
- Bakcell 25 apreldə 100 000 GB kütləvi hədiyyə paylayır!
20 aprel 20:10
- Avqustda Milli Məclisə seçkilər keçirilə bilər
20 aprel 19:59
- İmran Əliyev həbs edildi
19 aprel 20:39
- İlham Əliyev 4 kəndi də qaytardı
19 aprel 20:32
- Əliyevlə Putin Moskvada görüşəcək
19 aprel 20:22
- Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat (FOTO)
19 aprel 12:15
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya