Erməni generalla dost olan azərbaycanlı siyasətçi
Günün sitatı17 iyul 2021 13:03

Teleqraf.com-un "Tanımadığımız azərbaycanlılar” rubrikasında dünyaca məşhur olan, amma azərbaycanlı olduğunu çox az adamın bildiyi, çoxumuzun isə heç bilmədiyi şəxsiyyətlər haqda məlumatlar təqdim edilir.
Haqqında internetdən məlumat əldə edilən şəxs türk tarixinin ən tanınmış simalarından biridir.
Ələkbər bəy Tufan (Əli Əkbər Tufan) – azərbaycanlı əsilli türk siyasətçi, İğdır Milli Cümhuriyyətinin başçısı.
Ələkbər bəy 1870-ci il yanvarın 14-də o zaman İrəvan quberniyasının tərkibində olan İğdırın Mələkli kəndində anadan olub. Dövründə İğdırda Ramazanoğlu soyadıyla tanınan böyük və nüfuzlu ailənin üzvü olub.
Ələkbər bəy İrəvan Rus Gimnaziyasını bitirib.
Türklərin təşkilatlanması
Müsavat Partiyasından Rus İmperiyası Çar Dumasının son dövr İrəvan, eyni zamanda həmin partiyanın I çağırış İğdır millət vəkili olub. Difai Təşkilatı və İttihadi İslam Türk Birlik Cəmiyyətinin İğdır təmsilçisi və Müsavat Partiyasının İrəvandakı nümayəndəsi vəzifələrini icra edib.
Birinci Dünya Müharibəsi dövründə Xeyriyyə Cəmiyyətinin (Cəmiyyəti Xeyriyyə) İğdır nümayəndəsi olaraq Balkan müharibəsi və Sarıqamış əməliyyatlarında Qafqazda türk ordusu üçün maddi yardım kampaniyası təşkil edib və həyata keçirib.
Çar Rusiyasının dağılmasından sonra yaranmış siyasi boşluq səbəbindən doğulduğu İğdıra qayıdıb və gələcəkdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucusu olacaq Məhəmməd Əmin Rəsulazadə ilə birlikdə eyni vaxtda fəaliyyətə başlayıb. Həmin dövrdə türk ordusunun İğdıra çatmasını təmin etmək məqsədilə müsəlmanları təşkilatlandıraraq İğdır İcraiyyə Komitəsini qurub. Komitə iki il – 1915-1917-ci illərdə fəaliyyət göstərib. Ermənilərin də qatıldığı, rəhbəri türk olmaq şərtilə beş erməni və beş türkdən ibarət olan komitənin rəhbər səlahiyyətlərini üzərinə götürüb.
İğdır Cümhuriyyətinin qurulması
Ermənilər Bakıya hücum etdikdən sonra iğdırlı ermənilər rəhbərlikdən istefa verdilər. Bundan sonra İğdırın mərkəzində olan hökumət binası 4 min nəfər əhalisi olan Mələkliyə köçürüldü və İğdır, Duzluca, Aralıq, Şərur, Şərqi Bəyazid, Vedibasar və Sərdarabadı əhatə edən İğdır Milli Cümhuriyyəti elan edildi. Cümhuriyyətin paytaxtı Mələkli seçildi. Ələkbər bəyin rəhbər seçildiyi cümhuriyyət Zaqafqaziya Seymi tərəfindən tanınmışdı. Bir sıra mənbələrə görə, bu, tarixdə tanınmış ilk müstəqil türk respublikası idi. Cümhuriyyət 1918-1920-ci illərdə - iki il mövcud olub.
Qafqazda türkləri silahlandırmaq məqsədi ilə keçirilən gizli Tiflis Türk Konqresinə qatılan Ələkbər bəy İğdır Milli Hökumət birliklərini daşnak dəstələrinə qarşı özünü müdafiə edə biləcək gücə çevirən silah təminatını Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin köməyi ilə tədarük etmişdi.
"Vilson prinsipləri” adı altında bölgəyə gələn ABŞ baş qərargah rəisi, general Ceyms Harbord Ələkbər bəylə bölgəni gəzərək, Müttəfiq Dövlətlərə "Böyük Ermənistan” adlanan yerdə heç bir erməni görmədim” qeydi olan hesabatı göndərmişdi. Bu, Lozanna sülh müqaviləsi qüvvədə olduğu dövrə qədər İğdırın Türkiyə sərhədləri içində qalması üçün atılmış addım oldu.
General Dronun məğlubiyyəti
Ələkbər bəy Tufan Erməni İnqilab Federasiyasının (Daşnaksütyun) lideri, İrəvan Gimnaziyasından və İğdırdan uşaqlıq dostu general Drastamat Kanayanla ("General Dro”) savaşan iki xalqın lideri olaraq üz-üzə gəldi. General Dro Mələkli-Kirələr döyüşündə Ələkbər bəyə məğlub oldu.
Ələkbər bəy milli mübarizə zamanı bölgədə qurulan Araz Türk Cümhuriyyəti, Cənub-Qərbi Qafqaz Hökuməti, Zaqafqaziya Seymi və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları arasında yer alıb. Cənub-Qərbi Qafqaz Hökumətini dağıtmaq üçün bölgəyə gələn Anzak qoşunları ilə döyüşərək, onları bölgədən uzaqlaşdırıb.
1920-ci ilin iyununda şiddətlənən erməni hücumlarına qarşı Ərhacı bölgəsinə çəkilmək qərarı verən Ələkbər bəy 1920-ci il noyabrın 12-də bölgəyə çatan Kazım Qarabəkir Paşanın komandanlığındakı türk ordusuna 10 mindən çox hərbi qüvvə ilə dəstək verərək, Araz çayı boyunca yerləşən erməni qüvvələrinə qarşı hücum təşkil edib.
Müharibədən sonra
Ağır müharibə günlərində müxtəlif səbəblərdən valideynləri və qızını itirən Ələkbər bəy Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasından sonra Sürməlidə Türk Ocağının başına keçib. Eyni zamanda, İğdıra köç edən insanların problemlərinin həlli ilə məşğul olub, bələdiyyə sahəsində fəaliyyət göstərib və bir çox siyasi partiyanın qurulmasına öncüllük edib.
1970-ci il noyabrın 13-də həyata gözlərini yuman Ələkbər bəyin ölümü Güney Azərbaycan, Türkiyə və Azərbaycanda kədərlə qarşılanıb. Cənazəsi Mələkli-Çaybaşı ailə qəbiristanlığında dəfn edilib.
Oxşar xəbərlər
- 37 ildir AYB-nin sədriyəm, söz verdiyim kimi vəzifəmdən GEDİRƏM, qoy sevincləri artıq olsun - ANAR
14 iyul 2025 12:58
- Amerikalı milyarderin SON sözləri: Uşaqlarınıza VARLI olmağı yox, XOŞBƏXT olmağı öyrədin
14 iyul 2025 11:53
- AZƏRSUN ilə Müdafiə Nazirliyi arasında OTKAT 20 MİLYON
14 iyul 2025 09:58
- Qaranlığa qərq olan Bakı küçələri - TƏHLÜKƏLİ VƏZİYYƏT -VİDEO
14 iyul 2025 08:49
- Xəstəxanada intim görüntüləri yayılan şöbə müdiri ərizə yazdı – ŞOK detallar üzə çıxdı
14 iyul 2025 01:10
- FSB Rusiyaya 7 milyard dollarlıq ziyan vuran polkovniki öldürdü. Qatillərdən biri 34 yaşlı azərbaycanlı qadındır?
13 iyul 2025 22:45
- Rusiyada azərbaycanəsilli polis rəisi saxlanılıb
13 iyul 2025 20:51
- Dünyanın 28 ÖLKƏSİ Quba rayonundan KİÇİKDİR - SİYAHI
13 iyul 2025 12:02
- Azərbaycanlı aktrisa anası ilə şokolad vannasına girdi - FOTOLAR
13 iyul 2025 10:19
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 2025 19:34
Xəbər lenti
- Tramp Putini hədələdi: Hamını aldadır, ona 50 gün vaxt verirəm...
14 iyul 22:43
- 37 ildir AYB-nin sədriyəm, söz verdiyim kimi vəzifəmdən GEDİRƏM, qoy sevincləri artıq olsun - ANAR
14 iyul 12:58
- Amerikalı milyarderin SON sözləri: Uşaqlarınıza VARLI olmağı yox, XOŞBƏXT olmağı öyrədin
14 iyul 11:53
- Tramp : Putin gündüzlər XOŞ danışır, axşamlar isə hamını BOMBALAYIR..
14 iyul 11:37
- Çeçen qızı Lauranı Tiflisdə oğurladılar !
14 iyul 10:16
- AZƏRSUN ilə Müdafiə Nazirliyi arasında OTKAT 20 MİLYON
14 iyul 09:58
- Putin: Rusiya MƏHV olacaq, ya da , ümumiyyətlə, OLMAYACAQ....
14 iyul 09:05
- Qaranlığa qərq olan Bakı küçələri - TƏHLÜKƏLİ VƏZİYYƏT -VİDEO
14 iyul 08:49
- ABŞ Dövlət Departamentində 1 300 nəfər ixtisar edildi — Zaxarovadan kinayəli reaksiya
14 iyul 01:27
- Xəstəxanada intim görüntüləri yayılan şöbə müdiri ərizə yazdı – ŞOK detallar üzə çıxdı
14 iyul 01:10
- Xocalının bu kəndlərinə İLK KÖÇ olacaq
14 iyul 00:24
- Ət bahalaşdı: Yeni qiymət VİDEO
14 iyul 00:07
- FSB Rusiyaya 7 milyard dollarlıq ziyan vuran polkovniki öldürdü. Qatillərdən biri 34 yaşlı azərbaycanlı qadındır?
13 iyul 22:45
- Rusiyada azərbaycanəsilli polis rəisi saxlanılıb
13 iyul 20:51
- Ukraynada azərbaycanəsilli qadın hərbi qulluqçu həlak oldu
13 iyul 19:53
- Dünyanın 28 ÖLKƏSİ Quba rayonundan KİÇİKDİR - SİYAHI
13 iyul 12:02
- Prezident olmaq çox təhlükəli işdir - Tramp
13 iyul 11:29
- Azərbaycanlı aktrisa anası ilə şokolad vannasına girdi - FOTOLAR
13 iyul 10:11
- Ərdoğan bu şəxslərə yüksək VƏZİFƏ verdi
13 iyul 09:40
- Kişinin mədəsindən 27 alışqan və QƏPİK çıxardılar - FOTO
13 iyul 09:23
- Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
13 iyul 08:47
- Emin Ağalarov Bodruma niyə getdi? Yeni =Sea Breeze=nin sirri açıldı
13 iyul 08:11
- Polşada azərbaycanlıların yaşadığı hostelə polis basqını – Neməti axtarırlar
13 iyul 00:55
- Çayda boğulub ölən Səfiyənin - Fotosu
13 iyul 00:05
- ŞOK : Putin Ukraynanın 0.25 FAİZİNİ ələ keçirib və ...1 KV.KM-ə görə 167 ƏSGƏR İTİRİB
12 iyul 21:27
- Hotel dəhşət : Azərbaycanda gənc qız sevgilisi tərəfindən pəncərədən atıldı VİDEO
12 iyul 20:35
- Veteranları təhqir edən bloger qızı meşədə soyundurub döydülər, VİDEOya çəkib yaydılar - ŞOK
12 iyul 19:44
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 19:34
- Sabirabadda da EHSAN VERİLMƏYƏCƏK
12 iyul 18:42
- Abşeron RİH-nin həbs olunan əməkdaşı: Abdin Fərzəliyev atama bildirib ki, cinayət əməlini oğlun öz üzərinə götürsün, ona köməklik göstərəcəyəm...
12 iyul 18:03
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya