Tarixi Krım savaşı və Avrasiyaya yeni baxış (TƏHLİL)
Bir müddət əvvəl məşhur institutlardan birinin onlayn təşkil etdiyi amerikalı tarixçi Dr.Aimee Dobbs-un mühazirəsində iştirak etdim. Təsadüfi deyil ki, mühazirə həm çox marağlı idi, həm də məqalənin adından da bəlli olduğu kimi o, Krım müharibəsindən sonra, 19-cu əsirdə çar Rusiyasınının bir çox böyük şəhərlərində, həmçinin cənubunda yerləşən Cənubi Qafqaz bölgəsində, xüsusi ilə də Azərbaycanda kolonial idarəetmənin dəyişikliyə uğramağa başlaması, milli siyasi kimliyin formalaşması və təhsil reformunun həyata keçirilməsindən bəhs edirdi.
Elə bu yaxınlarda təsadüfən jurnalların birində bu barədə bir sıra yeni tarixi məlumatlara rast gəldim. Vaxt itirmədən bu mövzu ilə bağlı biliklərimi yeniləməyə qərar verdim.
İnsan bu dövr haqqında oxuduqca fikirləşir ki, görəsən tarix təkrarlanırmı və ya burada qərb ölkələrindən olan bəzi mühazirəçilər və yaxud hansısa müstəqil şəxslərin bizə çatdırmaq istədiyi hansısa eyhamlar varmı? "Tarixin təkrarlanması” ifadəsi bir çoxlarında qorxu yaradır, amma neyləmək olar: bəzən hansısa formada bizlər tarixlə hesablaşmalı oluruq.
Niyə məhz Krım savaşı və 1853-1856-cı illər ?
Əsas mətləbə keçməmişdən əvvəl oxucularımıza bu müharibə ilə bağlı məlumat vermək, məlumatlı oxucularımızın isə bilikərini təkrarlamasını istərdik.
Krım müharibəsi 1853-cü il 16 oktyabr və 30 mart 1856-ci illər arasında davam edən Çar Rusiyasının rəhbəri olmuş 1-ci Pyotrun cənub sularına (Qara Dəniz, Aralıq Dənizinə) doğru irəliləməsi planını hərəkətə keçirmək səbəbindən və istəyindən meydana gəlib. Müharibənin ilk dövrlərində Osmanlı imperatorluğu ilə qarşı-qarşıya gələn Çar Rusiyası sonradan Osmanlının müttəfiqləri olmuş Fransa, Birləşmiş Krallıq və Sardiniyanın müharibəyə qatılması nəticəsi ilə məğlub olub.
Düzdür, Krım bölgə olaraq Çar Rusiyasının tərkibində qaldı, amma Çar Rusiyası Balkan bölgəsində hakimiyyətini tamamilə itirdi. Həmçinin bu məğlubiyyət Çar Rusiyasının daxilində böyük dəyişikliklərə səbəb oldu.
Krım müharibəsi tarixin ilk müasir müharibəsi kimi tanınır. Müharibə zamanı yüz minlərlə əsgər və döyüş sursatı uzaqlara daşınmış, dəmir yolları, teleqraf xətləri çəkilmiş və zirehli gəmilər hərbi məqsədlər üçün istifadə edilmişdi. Bu səbəbdən Krım müharibəsi əvvəlki müharibələrə nisbətən daha müasir bir müharibə olaraq tarixdə yerini alıb.
Bir çoxlarının Çar Rusiyasına dünyanın ən böyük, ən zəngin və ən güclü ölkələrindən biri kimi bəslədiyi imic qəfildən dağıldı. Rusiyanın geriliyi ifşa edilmişdi... Krım fəlakəti Çar Rusiyasındakı hər bir qurumun çatışmazlıqlarını - hərbi komandanlığın korrupsiyaya uğraması və səriştəsizliyini, ordu və donanmanın texnoloji geriliyini, yolların, xüsusən də dəmir yolunun çatışmazlığını üzə çıxardı. Bununla yanaşı, əhalinin pis vəziyyəti və savadsızlığı, sərbəst iqtisadiyyatının sənaye güclərinə qarşı müharibə vəziyyətini davam etdirə bilməməsi və bir sözlə, Avtokratiyanın uğursuzluqları üzə çıxdı.
Müharibədən təxminən 165 il keçir, amma Krım bölgə olaraq öz əhəmiyyətini hələ də saxlayır. Həm də Rusiya ilə siyasi müzakirələrdə ən aktual mövzulardan biri sayılır.
ABŞ Dövlət katibi A.Blinkenin qlobal media qurumlarından birinə verdiyi müsahibədə başqa dövlətlərin digər ölkələrinin siyasətinin necə olmasınına təsir etməsinin qəbuledilməz olduğuna işarə edilib və bunun xüsusilə Rusiyaya ünvanlandığı bildirilib.
Bu bəyanatların davamının biz 16 iyunda keçirilən ABŞ Prezidenti J.Biden ilə Rusiya Prezidenti V.Putin arasındakı görüşdə şahidi olduq. Bu görüşdə Ukraynanın da pozulmuş ərazi bütövlüyünün müzakirə mövzuslarından biri olduğu bildirilib.
Proses təkcə Krımla məhdudlaşmır, Rusiyanın cənubunda da müəyyən tərpəniş hiss olunur... Qazaxıstanın 2018-ci ildə latın qrafikasına keçməsi, elə bu yaxınlarda Azərbaycanın öz qoşun növlərini tam dəyişdirəcəyini və Türkiyə modelinə keçəcəyini bəyan edtməsi, Özbəkistan və digər ölkələrdə baş verən proseslər sanki Rusiyanın təsirindən kənarda milli kimliyin formalaşmasına ismarıc verir.
Bu kimliyin formalaşmasına iqtisadi cəhətdən Çinin təsiri və Türkiyənin regionda artan siyasi aktivliyi təkan verir.
Bəli, bunlar hansısa tarixi faktlarla oxşarlıq təşkil edə bilər. Amma gəlin tələsik nəticə çıxarmayaq ki, regionda hər şey bir anda dəyişəcək və xüsusən də məhz bu istiqamətdə dəyişəcək. U.Çörçilin məhşur sözü var: "Tarix mənə mehriban olacaq, çünki onu yazmaq niyyətindəyəm”.
Tarixi onu dəyişən adamlar yazırlar. Hələki bu dəyişikliklərin çox az hissəsi bizə bəllidir. Amma Yer kürəsi fizika qanunlarına tabe olduğu kimi, bütün siyasi addımlarında da siyasi fəlsəfənin sərhədlərindən kənara çıxa bilmir.
Həmçinin, bu qəbildən olan fikirlərin fərqli olmasını və onların özlərinə uyğun dəlillərə malik olması kimi bir həqiqəti unutmamalıyıq. Bu baş tuta və yaxud tutmaya bilər, amma onu əminliklə demək olar ki, Avrasiya regionuna yeni baxış formalaşır və bu baxışın bir prezidentlik dövrü (ABŞ) kimi qısa müddətli siyasət olduğunu düşünmək çətindir.
Aydın Səlimli
Oxşar xəbərlər
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 2024 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 2024 18:28
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 2024 21:28
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 2024 11:53
- Bakcell 25 apreldə 100 000 GB kütləvi hədiyyə paylayır!
20 aprel 2024 20:10
- Avqustda Milli Məclisə seçkilər keçirilə bilər
20 aprel 2024 19:59
- Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı - Direktor o oldu+Fotolar
19 aprel 2024 11:42
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 2024 11:56
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 2024 09:45
- Almaniya kansleri - 66 yaşım var, heç vaxt marixuana çəkməmişəm
15 aprel 2024 21:16
Xəbər lenti
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 19:09
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 15:49
- Bakının bu ərazisində binalar əyildi – Hərəkətə keçildi - VİDEO
21 aprel 15:41
- Tovuz sakini Lətifə Hüseynova keçmiş vəkil Sevil Hacıyeva barəsində Prezidentə müraciət etdi
21 aprel 14:41
- Kürdə atası ilə batan uşağın meyiti tapıldı
21 aprel 11:37
- İndi çiyələk yeməyin, zəhərlidir - Ekspertdən xəbərdarlıq
20 aprel 20:31
- Bakcell 25 apreldə 100 000 GB kütləvi hədiyyə paylayır!
20 aprel 20:10
- Avqustda Milli Məclisə seçkilər keçirilə bilər
20 aprel 19:59
- İmran Əliyev həbs edildi
19 aprel 20:39
- İlham Əliyev 4 kəndi də qaytardı
19 aprel 20:32
- Əliyevlə Putin Moskvada görüşəcək
19 aprel 20:22
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya