Tağıyevin neft imperiyasını əlindən alan ingilis zabiti
Mədəniyyət18 avqust 2021 00:44
Hər dəfə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin bu fotosunu görəndə sadəcə bir məlumat bütün mənbələrdə yazılır” Hacı Zeynalabdin Tağıyev işlər müdiri Uiliymas ilə birgə”
Kimdir axı bu Uliyams? Necə oldu ki, Rusiya imperiyasının ən varlı adamlarından biri olan, haqqında Fransa, Almaniya, İngiltərə və digər ölkələrdə hörmətlə çəkilən, Şərqdə mesenat addımları ilə sevilən azərbaycanlı milyonçu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanında ikinci adama, işlər müdiri vəzifəsinə gəldi çıxdı? XIX əsrin 80-ci illərində H.Z.Tağıyev firması ildə 163800 ton neft çıxarırdı, 1893-cü ildə hasilat 327600 tona, 1896-cı ildə isə 524160 tona çatmışdı. Neft sektorunda rəqabət olduqca güclü idi. Bu rəqabətə baxmayaraq neft sənayesində liderlərdən olan Hacı Zeynalabdin Tağıyevin bütün biznesi niyə ingilis Uliyams tərəfindən idarə edilirdi?
Bibiheybətdə və Balaxanıda 32 hektar 76 sot neftli torpaq, iki neft daşıyan gəmi Saritsın, Nijni Novqorod və Moskva şəhərlərində anbarlar, ağ neft və sürtkü yağları istehsal edən zavodlar Hacı Zeynalabdin Tağıyevin məxsus idi. Bunların idarisini əlinə alan Uliyams haqqında demək olar ki, heç bir məlumat yoxdur. Bütün mənbələrdə haqqında informasiya olmayan Uliyams ilk dəfə Şimali Qafqazda İngilis ordusunun kapitanı (bəzi mənbələrdə mayor) kimi peyda olur. Bura Xəlil əfəndi adlı tərcüməçi ilə gələn Uliyams Şimali Qafqazda neft axtarışlarında iştirak edir. Burada danışıqlar aparan Uliyams Şimali Qafqazın mədən, zavod, dəmir yolları, poçt-teleqran xəttlərini 50 illik müddətə İngiltərəyə satılmasını təklif edir. Bu müqavilə alınsa idi Uliyamsın illik gəliri 10000 funt sterlinq olmalı idi. Lakin burada Rusiya imperiyasının yüksək çinli məmurları ona imtina edirlər. O, geri qayıtmayaraq dünyanın neft mərkəzi sayılan Bakıya gəlir. İngiltərənin Bakıdakı konsulu Mak Donnelin vasitəsilə Hacı Zeynalabdin Tağıyevlə tanış olur və qısa zamanda onun etibarını qazanır. Uliyams Tağıyev imperiyasının əsas simalarından biri olur. Və bu vəzifədə olaraq Bakı nefti və burda olanlarla barədə İngiltərə hökumətini tez tez məlumatlandırır. Onun birbaşa əlaqədə olduğu ingilis bankiri E.Qubbardla Tağıyev arasında vasitəçi olan Uliyams üzərinə düşən işin öhdəsindən gəlir. Hacı Tağıyevi aldadaraq, saxta sənədlər düzəldərək Hacı Zeynalabdin Tağıyev mədənləri, neft kəmərləri, neft daşıyan donanması, dəmir yolu çənləri, Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində ağ neft, mazut anbarları olan firmasını 5 milyon rubla ingilis bankiri E.Qubbardın başçılıq etdiyi qrupa satmışdır. Onun müəssisələri əsasında 1897-ci ildə ingilislər tərəfindən "Rusiyada neft və duru yanacaq çıxaran cəmiyyət” ("Oleum”) yaradıldı. Amma o, "Oleum”un direktorlarından biri kimi qalmışdı. İngilis kapitalistləri Tağıyevin 20 milyon manat dəyəri olan mədənləri, ağ neft, yağ və kükürd turşusu zavodlarını, neft kəmərini, neftdaşıyan donanmanı, dəmir yolu çənləri parkını, Rusiyanın bir çox şəhərlərindəki ağ neft-mazut anbarlarını 5 milyon yarıma almağa müyəssər oldular. İngilis kapitalistləri H.Z.Tağıyevin satın alınmış müəssisələrindən çoxlu gəlir götürdülər. Tağıyevin başa çatdırmadığı quyular tezliklə güclü fantan vurdu. Təkcə 4 ay ərzində (1897-ci ilin noyabrından 1898-ci ilin martınadək) "Oleum” 40 milyon pud neft çıxartdı ki, bu da cəmiyyətə 300 min funt sterlinqdən çox və ya 30 milyon manat xalis gəlir gətirdi. Sövdələşmənin bağlanmasından sonrakı 2 il 4 ay ərzində isə ingilislər 7,25 milyon manat xalis gəlir götürdülər. "H.Z.Tağıyev” firmasının satın alınması İngilis kapitalının Azərbaycan neft sənayesinə coşğun müdaxiləsi üçün mühüm təkan oldu. İngilis kapitalı fəaliyyət sərbəstliyi aldı və XX əsrin əvvəllərində, tədqiqatçıların ifadəli təbirincə desək, "Neft Bakısında kök saldı. Müəyyən dövr ərzində ingilis kapitalistləri çar qanunvericiliyinin hətta son dərəcə yumşaq məhdudiyyətlərindən yan keçərək, Bakı neft mədənlərini almaq üçün H.Z.Tağıyevin adından pərdə kimi istifadə edirdilər.
Uliyamsın Hacı Tağıyev və Musa Nağıyev barəsində Bakıda şayələr yayaraq onları ingilis agenti kimi qələmə verdirir. Hətta Bakıda neftxudaların iclasında bunu onun üzünə deyəndə Tağıyev qəzəblə "Mən şərəfimi və Vətənimi heç nəyə və heç kimə satmaram” cavabını verir.
Daha sonra Uliyams barədə heç bir məlumata rast gəlinmir. Tağıyev və onun yeni biznesində onun adı çəkilmir. Hacının işlər müdiri isə Konstantin Aleksandroviç İretski olur. O, Bakı şəhər dumasının üzvü və müxtəlif illərdə onun sədri, daha sonra isə H.Z.Tağıyevin işlər müdiri olmuşdur. Beləliklə İngilis kəşfiyyatının zabiti Uliyams sayəsində ingilislər Bakıda neft sektoruna qoşulurlar.
Zaur Aliyev
Oxşar xəbərlər
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 2024 11:47
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 2024 11:07
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 2024 20:57
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 2024 08:45
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 2024 12:39
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 2024 21:14
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 2024 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 2024 15:49
- Bakcell 25 apreldə 100 000 GB kütləvi hədiyyə paylayır!
20 aprel 2024 20:10
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 2024 11:56
Xəbər lenti
- İlham Əliyev həmkarına Qarabağ atı hədiyyə etdi - Fotolar
25 aprel 21:20
- Elmira Süleymanova vəfat etdi
25 aprel 14:50
- Məhkəmə Rauf Nağıyevin vəzifəsinə bərpası ilə bağlı qərar verdi- ÖZƏL
25 aprel 14:30
- Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
25 aprel 13:05
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 11:35
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 11:07
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya