Dünya əhalisi artır, iqlim dəyişir, əkinəyararlı torpaqlar azalır

Planetimizdə 4750 milyon hektardan çox ərazi kənd təsərrüfatı məqsədilə istifadə olunur. Çoxillik və birillik bitkilərin becərildiyi sahələrin həcmi 1500 milyon hektardan artıqdır, 3300 milyon hektara yaxın örüş və otlaq yerləri isə heyvandarlıq məqsədilə istifadə olunur. Son 20 il ərzində dünyada əkin torpaqlarının ümumi sahəsində ciddi dəyişiklik baş verməyib, lakin bağların və suvarılan sahələrin həcmi artıb. Çəmənliklər və otlaq üçün nəzərdə tutulan yerlər isə ildən-ilə azalmaqdadır.
“Qafqazinfo” xəbər verir ki, bu rəqəmlər BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) son hesabatında öz əksini tapıb.
Hesabatda bildirilir ki, iqlim dəyişiklikləri ilə əlaqədar torpaqlardan istifadəyə yanaşma da dəyişir. Təsərrüfatlar məhsulun böyümə mərhələlərini yeni istilik rejimlərinə uyğunlaşdırırlar, bu isə xəstəliklərin və zərərvericilərin yayılmasına xüsusi təsir göstərir. Planetin su dövranında baş verən dəyişikliklər, yağıntıların azalması, quraqlığın artması dəmyə və suvarılan əkinlərdə istehsalın tənzimlənməsini tələb edir. İqlim dəyişiklikləri, su dövranının pozulması, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalına və məhsulların ekoloji göstəricilərinə təsirsiz ötüşmür. Bəzi regionlarda, xüsusilə orta enlikdə yerləşən ərazilərdə quru subtropik bölgələrdə bərpa olunan su ehtiyatlarının azalacağı, yüksək enliklərdə və rütubətli orta enliklərdə yerləşən ərazilərdə isə artacağı proqnozlaşdırılır.
Əhali çoxalır, istehlak artır, torpaqlar azalır
Hesabatda qeyd olunur ki, iqlim dəyişikliyinin əsas təsir obyekti torpaqlardır. Ənənəvi əkinçiliyin davam etdiyi torpaqlar havaya karbon dioksid emissiyasının əsas mənbəyi olaraq qalır. İnsan fəaliyyəti və iqlim dəyişikliyi nəticəsində bütün dünyada torpaqların şoranlaşması davam edir, şoranlaşma nəticəsində hər il dünya üzrə 1,5 milyon hektara yaxın ərazi əkin dövriyyəsindən çıxır. Bu prosesdə insanların kənd təsərrüfatı fəaliyyəti zamanı sudan kortəbii istifadə etməsi də böyük rol oynayır.
Dünya tarixində heç vaxt su və torpaq ehtiyatlarına bu qədər təzyiq olmayıb, təzyiqlərin artması torpaq və su sistemlərinin məhsuldarlıq imkanlarını son həddə çatdırır. 2000-2019-cu illərdə dünya üzrə əkin sahələri 63 milyon hektar artıb, suvarılan sahələrin həcmində 2 dəfə, dəmyə əkinlərdə 2,6 faiz artım olub. Bu dövr üçün əhalinin artım tempi daha yüksəkdir, bu səbəbdən 2000/2017-ci illərdə adambaşına düşən əkinçilik və heyvadarlıq üçün istifadə olunan torpaqlar 20 faiz azalıb. 2017-ci ildə dünya üzrə adambaşına düşən kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqların həcmi 19 sot təşkil edib.
FAO-nun hesabatında bildirilir ki, iqtisadi artım, şəhərləşmə və iqtisadi artım torpaq və su ehtiyatlarına tələBatı çoxaldır. Bu isə öz növbəsində iqlimə mənfi təsir göstərir. Proqnozlaşdırılan iqlim dəyişiklikləri əkinəyararlı torpaqlardan daha çox məhsul estehsal etməyi tələb edir, bu isə yalnız əkinçilik ənənələrini və idarəetmə prinsiplərini dəyişməklə, yüksək texnologiyaları aqrar məhsul istehsalına cəlb etməklə mümkündür. Çünki torpaq və su ehtiyatlarını genişləndirmək, suvarılan sahələri artırmaq, əkin dövriyyəsinə yeni torpaqlar əlavə etmək imkanları çox məhduddur.
Hesabatda daha marqlı bir məqama toxunulur. Yüksək gəlirlər və şəhər həyat tərzi qidaya olan tələbatda heyvani mənşəli zülalların, meyvə və tərəvəzin istehlakını artırır. Dünya əhalisinin 2050-ci ilədək 26 faiz artaraq 9,7 milyarda çatacağı gözlənilir. Ən sürətli artım dünyanın yoxsul bölgələrinin payına düşəcək. Planetdə ifrat yoxsulların əksəriyyəti inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayır və onların dolanışıq vasitələri qeyri-mütənasib olaraq kənd təsərrüfatından asılıdır. Bu sektor isə indi və gələcəkdə ciddi iqlim risklərinə məruz qalır.
Nəzarətsiz urbanizasiya və məcburi miqrasiya prosesləri də nəzərə alınmalıdır. 2050-ci ilə qədər hər üç nəfərdən ikisi şəhər və şəhərlərdə yaşayacaq. Şəhər sakinləri istehsal olunan bütün ərzaqların 80 faizini istehlak edirlər.
Torpaq və sudan kortəbii istifadə - məhsuldarlığı aşağı salan əsas amil
Torpaq və su sistemlərinin məruz qaldığı qlobal təzyiq amilləri kənd təsərrüfatının məhsuldarlığına xələl gətirir. Bu, davamlı qlobal ərzaq hədəflərinə çatmaq üçün böyüməyə ən çox ehtiyac duyulan vaxtlarda və yerlərdə baş verir. İnsan fəaliyyəti nəticəsində torpaqların deqradasiyaya uğraması və su qıtlığı kənd təsərrüfatı istehsalı və ekosistem xidmətləri üçün risk səviyyəsini artırır. İqlim dəyişikliyi və ekstremal hidroloji və meteoroloji hadisələr bütün istehsalçılara təsir edəcək.
Kənd təsərrüfatı üçün mövcud torpaq və sudan istifadənin miqyası və intensivliyi bir çox yerli səviyyələrdə davamlı deyil. Xüsusilə gözlənilməz quraqlıq məhsul istehsalını kəskin şəkildə azaldır, ərzaq tədarükü sistemi qlobal səviyyədə pozulur.
İqlim dəyişikliyi ilə bağlı proqnozlar, temperatur dəyişikliklərinin istehsal risklərini necə artıra biləcəyini göstərir. Torpaqların insan fəaliyyəti nəticəsində deqradasiyası riski ilk növbədə əkin sahələrinə təsir göstərir. Dmyə əkin sahələrinin demək olar ki, üçdə biri və suvarılan torpaqların təxminən yarısı insanların yaratdığı torpaq deqradasiyası riskinə məruz qalır. Proqnozlara görə, torpaqların şoranlaşması nəticəsində hər il 0,3-1,5 milyon hektar sahə əkin dövriyyəsindən çıxacaq və daha 20-46 milyon ha sahədə məhsuldarlıq aşağı düşəcək.
Ekspertlərin ümumi qənaətinə görə, mövcud durum kənd təsərrüfatının idarə olunmasında yeni yanaşmaların dəstəklənməsini, torpaq və su ehtiyatlarından daha səmərəli istifadəni, məhsul istehsaına yüksək texnologiyaların, innovasiyaların cəlbini tələb edir. Bütün dünyada torpaq və su ehtiyatlarından daha səmərəli istifadə önəmli çağırışa çevrilir, bu çağırışlara düzgün dəyərləndirilməsi iqlim dəyişikliyi kimi önəmli faktorun kənd təsərrüfatına təsirini azalda bilər.
- Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı
2 iyul 2025 11:31
- 33 yaşlı müsəlman ABŞ siyasətində dönüş nöqtəsi yaratdı...- Nyu-York meri ola bilər...
2 iyul 2025 00:11
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
1 iyul 2025 22:48
- Rus dilli məktəblər ödənişli olmalıdır - Elçin Şıxlı
1 iyul 2025 15:18
- Ruslar Ukraynaya qarşı döyüşmək istəmirlər – daha bir hərbi çağırış məntəqəsində yanğın...
30 iyun 2025 11:20
- 15 yaşa qədər qız uşaqları peyvəndlənsin – Həkimlərdan ÇAĞIRIŞ
30 iyun 2025 01:33
- Qadın əsgərlər: hansı ölkələrdə xidmət məcburidir, hansı ölkələrdə könüllü?
29 iyun 2025 22:08
- Azərbaycanda özündən böyük kişilərlə evlənən qızların sayı çoxalır (VİDEO)
28 iyun 2025 01:03
- Türk dünyasının gizli xeyriyyəçiləri MƏLAMİ DƏRVİŞLƏRİ
27 iyun 2025 17:43
- Ukrayna prezidenti olmaq istəyən azərbaycanlı... - VİDEO
26 iyun 2025 21:49
- Bir AĞAC bir İLDƏ 22 kq KARBON-CO2 UDUR və....
03 iyul 02:16
- Azərbaycanın deputatı -Özbəkistanın mədəniyyət elçisi- medalı ilə təltif edilib
03 iyul 02:06
- Seyid Əzim Şirvaninin 190 illiyi qeyd olundu – Gənclər Kitabxanasında
03 iyul 01:15
- Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu olub
03 iyul 00:46
- Araz Ağalarov barəsində icraat başladıldı
02 iyul 23:12
- Dalay Lamadan sonra Tibet Buddiziminin aqibəti necə olacaq? - Özü danışdı
02 iyul 22:45
- Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri -Sea Breeze- istirahət mərkəzində olublar (FOTO)
02 iyul 21:29
- Polis bundan sonra da Vətənə və xalqa şərəflə xidmət edəcək - Vilayət Eyvazov
02 iyul 20:12
- Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - Fotolar
02 iyul 19:28
- Bakıda Özbəkistanın səfirliyinin yeni binası açıldı
02 iyul 19:15
- Özbəkistan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub
02 iyul 19:04
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
02 iyul 13:46
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
02 iyul 13:09
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
02 iyul 12:21
- Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı
02 iyul 11:31
- Rəsmi Moskva: Azərbaycanla aramızı vurmaq istəyənlər çoxdur
02 iyul 10:46
- Azərbaycan Polisi 107 yaşında!
02 iyul 10:30
- Kseniya Sobçak azərbaycanlıların qətlindən yazdı – Sonra da deyirik bizi niyə sevmirlər?
02 iyul 09:58
- Koronavirusun mənşəyi barədə sual hələ də QARANLIQ qalır - ÜST hesabat yaydı
02 iyul 01:07
- Rusiyanın Azərbaycandakı DANA MONOPOLİYASI
02 iyul 00:48
- 33 yaşlı müsəlman ABŞ siyasətində dönüş nöqtəsi yaratdı...- Nyu-York meri ola bilər...
02 iyul 00:10
- Ərdoğan Tatarıstan Prezidenti ilə görüşüb
01 iyul 23:27
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
01 iyul 22:47
- Cümşüdün toyu olacaqmış - Nişanlışından ürəkparçalayan məktub - FOTO
01 iyul 22:10
- Bakı Bulvar İdarəsində 12 MİLYON yeyinti, 2 MİLYON VERGİDƏN yayınma..))
01 iyul 20:38
- Zelenski İlham Əliyevə başsağlığı verdi
01 iyul 20:18
- Prezident bu məhkəmələrə hakimlər təyin etdi - SİYAHI
01 iyul 19:04
- Əsir Qafqaz - Rusiya regiona gənə kimi yapışıb, qoparılma prosesi ağrılı gedir
01 iyul 18:42
- Prezident Fərid Əsgərova general-mayor rütbəsi verdi
01 iyul 16:20
- Bakıda Rusiya vətəndaşlarından ibarət dəstələr ələ keçdi: Narkotik tranziti, onlayn dələduzluq... (FOTO)
01 iyul 15:39