Rəsulzadə Lahıcda necə həbs edilib: Satqının ifadəsi... - Nadir video
Müsahibə31 yanvar 2022 14:06

Azərbaycan Cümhuriyyətinin əsas qurucularından Məhəmmədəmin Rəsulzadə "Əsrimizin Səyavuşu” əsərinin girişində yazır:
"Bolşevik istilası ələmli bir fakt idi. Bir aya qədər Bakıda saxlandıqdan sonra, bir arxadaşla bərabər Bakını tərk etmiş, Gürcüstana keçmək üçün yola çıxmışdıq. Hadisələr və təsadüflər bizi bir çox dağları və dərələri gəzdirdikdən sonra Şamaxı qəzasında Lahıc adında tanınmış bir qəsəbədə saxlanmaq məcburiyyətində buraxmışdı”.
Beləcə, mühacirət tariximizdə "Rəsulzadənin Lahıc dövrü” deyə biləcəyimiz bir mərhələ başlamışdı. Bu qısa dövrdə Rəsulzadə mühüm bir əsər yazmış, qəsəbənin taleyində önəmli rol oynamışdı. Elə bir rol ki, hələ də içində xeyli müəammalar gizlənir.
Rəsulzadə Lahıcda yenidən oxuduğu "Şahnamə” əsasında "Əsrimizin Səyavuşu”nu yazmağa başlayır. Bu müddətdə isə o bir neçə dəfə ev dəyişir: "Bir neçə səhifə yazmışdım ki, qaldığımız evi tədbir üçün dəyişmək lazım gəldi. İkinci dəyişdiyimiz yer mənə çox uyğun gəlmişdi. Ehtimal ki, təqibdən bir müddət uzaq olmaq üçün bura daha sərfəli idi. Fəqət Lahıc dağlarının ən möhtəşəmi olan Nihala baxan gözəl mənzərəsi, Girdiman çayının gecə ay işığında oxşayıcı axıntısı və yad gözündən uzaq olan kiçik bağçası ilə o, o anda yaşadığım ruh halını kağız üzərinə tökmək üçün ən əlverişli şərtlərə malik idi. Altıncı gün yenə yerimizi dəyişməyə məcbur olduq. İki günlüyünə bizi başqa bir evə köçürtdülər. Burada sonuncu bölümün qaralamasını bitirirdim. Artıq Lahıcda qala bilmirdik. Evlərində müsafir olduğumuz vətəndaşların bir qismi qaralanmış, kənd ümumi gözətləmə təhdidi altında qalmışdı. Bir an əvvəl Lahıcı tərk etmək gərək idi. Boşa çıxan iki təşəbbüsdən sonra dağlıq sahədən enib ovalığa gəlmişdik. Keçdiyimiz kəndlərdən birisində qaralama halında olan "Səyavuş”un üzünü köçürtdüm. Təmizə çıxarılan nüsxəni qonağı olduğumuz kəndliyə verib, qaralamasını özümlə götürdüm. Qəzaya uğramayacağımızdan əmin ola bilməzdim. Tələf və ya yaxalanacağı təxmin olunan yanımdakı nüsxədən başqa digər bir nüsxəsi də olsun deyə bir tədbirə lüzum görmüşdüm. Burası arxadaşlarıma xitabən əlavə etdiyim vəsiyyətnamədə daha açıqca görülməkdədir. Qorxduğum bir əmr vaqe olmuş, bulunduğumuz yer təsadüfən kəşf edilmiş, evimiz basılaraq, həbs olunmuşduq. Təslim olmazdan qabaq yanımdakı nüsxəni, təbii ki, tələf etmişdim”.
Tale elə gətirir ki, Rəsulzadənin Lahıcda yazdığı əsər üç il sonra İstanbulda ona çatır. Orijinal əlyazmanı əmanət etdiyi insanlar andlarına sadiq qalırlar. Rəsulzadə onlara təşəkkürü borc bilir:
""Səyavuş”un meydana gəlməsi ilə Lahıcdakı kitabxana sahibi, bizi bir ata kimi bəsləyən o sevimli ixtiyar və nəhayət, ölüm təhlükəsinə qarşı əmanəti şahid kimi göstərən o mərd kəndlilərə borcludur”.
Professor Ədalət Tahirzadə Rəsulzadəni satan şəxs haqqında bunları yazır: "1920-ci ilin aprelində Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra Rəsulzadə bir qrup silahdaşı ilə birgə İsmayıllı rayonunun Lahıc kəndində qalmalı olur. Lakin orada çox qala bilmirlər. Yerlərini dəyişmək məqsədilə yola çıxırlar və İsmayıllı rayonunun Aşıq Bayram kəndi yaxınlığında hökumət qüvvələri onları həbs edir. Rəsulzadənin və yoldaşlarının yerini isə Lahıc kənd sakini Əliabbas bəy Nəsrulla bəy oğlu Səfərbəyov xəbər verib. Bu "xidmətinə” görə kommunistlər ona qoşalülə tüfəng bağışlayıblar. Bu hadisədən bir müddət sonra Ə.Səfərbəyovu həbs edirlər. O da hökumətə sədaqətini sübut etmək üçün o zaman Rəsulzadəni satdığını bildirir. Mən bu məlumatları Ə.Səfərbəyovun istintaqa verdiyi ifadələrindən götürmüşəm. Başqa mənbələrdə də bu haqda məlumatlar var. Lakin sonradan izi itirmək üçün onu güllələyirlər”.
Rəsulzadə niyə Lahıca sığınmışdı?
Lahıcın yaşlı sakinlərindən, Rəsulzadənin gizləndiyi evlərdən birinin indiki sahibi Ənvər Balayev mətbuata müsahibəsində belə izah etmişdi: "Birincisi, Lahıcda Müsavatın möhkəm dayağı olub. Lahıclı Rəsul Rəhimoğlu isə Müsavatın Lahıcdakı rəhbəriymiş. Bundan başqa, Rəsulzadənin qızı lahıclı müsavatçı Daməd Hacımüslümoğlu ilə ailə qurubmuş. Və son səbəb Lahıcın təbii şəraiti”.
Rəsulzadə Lahıcda gizləndiyi müddətdə onu kəndlilər içində görənlər olur. O insanlar indi həyatda olmasalar da, arxivdə onlarla bağlı maraqlı bir video qalıb. Bir dostumuzun sayəsində əldə etdiyimiz bu video 1992-ci ildə Lahıcda çəkilib. Videoda Rəsulzadənin Quran hədiyyə etdiyi bir şəxsin dostu və Rəsulzadəni görən Münəvvər nənə çox nadir bilgilər verir, Rəsulzadənin necə tutulmasından bəhs edir.
Qaynarinfo bu nadir materialı Rəsulzadənin doğum günündə təqdim edir:
Oxşar xəbərlər
- Sabiq nazir müavinin biznesmen oğlu... FOTOFAKT )
13 avqust 2022 21:43
- Bu qəndləri almayın - AQTA-dan xəbərdarlıq
13 avqust 2022 20:48
- Ukraynadan qayıdan rus desant Rus ordusu haqda miskin reallığı-ŞOK
13 avqust 2022 12:36
- Ağalıda ilk ailə təsərrüfatları yaradıldı - Video
13 avqust 2022 09:07
- 1 kilosu MİLYON dollara - Dünyanın ən bahalı çayları (VİDEO)
12 avqust 2022 22:35
- “350 min casus olar?”- Bəhai icmasının təmsilçisi ilə müsahibə
12 avqust 2022 22:28
- Niyə Avropada 50 manata olan dərman Bakıda 100 AZN-dən bahadır?
12 avqust 2022 18:44
- Gədəbəyin tazə icra başçısı Orxan Mürsəlov kimdir?
12 avqust 2022 10:48
- Aqil Əliyevin nəvəsi Riyadın əmlaklarını kim ələ keçirib?
12 avqust 2022 10:41
- Mehdiyev özünə və ailə üzvlərinə gülləkeçirməz maşınları necə alıb?
11 avqust 2022 13:12
Xəbər lenti
- Sabiq nazir müavinin biznesmen oğlu... FOTOFAKT )
13 avqust 21:43
- Bu qəndləri almayın - AQTA-dan xəbərdarlıq
13 avqust 20:48
- Ukraynadan qayıdan rus desant Rus ordusu haqda miskin reallığı-ŞOK
13 avqust 12:35
- Şəmkirdə "Əməkçi qadın" heykəli dağıdılıb - FOTO
13 avqust 11:00
- Ağalıda ilk ailə təsərrüfatları yaradıldı - Video
13 avqust 09:07
- Nursultanda Orta Asiyanın ən böyük məscidi açıldı- Nazarbayev açılışda
13 avqust 00:19
- Bakıda 27 yaşlı qadın 4 oğul 1 qız doğub - Beşəm
12 avqust 23:26
- 1 kilosu MİLYON dollara - Dünyanın ən bahalı çayları (VİDEO)
12 avqust 22:35
- “350 min casus olar?”- Bəhai icmasının təmsilçisi ilə müsahibə
12 avqust 22:28
- Qəbələdə Qarabağ qazisi özünü asdı....
12 avqust 21:44
- Niyə Avropada 50 manata olan dərman Bakıda 100 AZN-dən bahadır?
12 avqust 18:44
- Rusiyalı sülhməramlı Xocalıda qəza törətdi - 4 dənə erməni gəbərdi
12 avqust 16:16
- Şəmkirdə əməliyyat keçirildi - həbslər
12 avqust 14:12
- Bakcell qazi və şəhid övladları üçün kurslar təşkil edib
12 avqust 12:47
- Prezidentlə xanımı “Diri Baba”da yenidənqurma işləri ilə tanış oldu
12 avqust 11:04
- Gədəbəyin tazə icra başçısı Orxan Mürsəlov kimdir?
12 avqust 10:48
- Aqil Əliyevin nəvəsi Riyadın əmlaklarını kim ələ keçirib?
12 avqust 10:41
- Oğlu özünə qəsd etdi, İranın ilk taclı qadını - Azərbaycanlı şahzadə...
12 avqust 08:12
- Cavid Qurbanov Prezidentə məktub yazdı
12 avqust 07:21
- Mehdiyev özünə və ailə üzvlərinə gülləkeçirməz maşınları necə alıb?
11 avqust 13:12
- Prezidentin hədiyyə etdiyi evi satıb oğluma və özümə maşın aldım...
11 avqust 12:59
- Avropanın ən əsəbi ölkləri- Siyahıda Türkiyə 1-ci
11 avqust 10:43
- İnternetin qiyməti bahalaşdı
11 avqust 10:38
- Tovuzda partlayış oldu - Video
10 avqust 22:18
- Hakimin köməkçisi Şəki Regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi oldu
10 avqust 13:49
- Nar” şəhid övladları üçün təşkil olunan “YAŞAT” Düşərgəsinə dəstək oldu
10 avqust 13:35
- “Qaçaq” səfirlər:Elmira Axundovadan sonra Süleymanov da Bakıya qaçdı
10 avqust 13:09
- Elman Nəsirov şəklindən danışdı - “Fotoşop deyil...”
10 avqust 10:44
- “Qarabağ” Vətənə qayıtdı
10 avqust 07:54
- Karnaval kraliçası yandırılaraq ÖLDÜRÜLDÜ
09 avqust 22:53
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya