Atatürk Azərbaycanı Sovet Rusiyasının işğalından xilas edə bilərdimi?
90-cı illərdən bəri bəzi şəxslər belə bir iddia ilə çıxış edirlər ki, guya Mustafa Kamal Atatürk hökuməti 1920-ci ildə Azərbaycanı bolşeviklərə "satıb". Düzdür, Qurtuluş Savaşı dövründə Ankara ilə Moskva arasında iqtisadi və siyasi ittifaqın varlığı danılmazdır, amma Qafqazın işğalını bu dostluğa aid etmək absurddur. İstanbuldakı Osmanlı hökümətinin min cür təzyiq altında, əziyyətlə təbliğat aparan Atatürk, nəhayət, 23 aprel 1920-ci il tarixində Türk Böyük Millət Məclisinin açılışını edir və beləcə, Anadoluda eyni anda 2 fərqli türk-müsəlman höküməti yaranır.
I Dünya Müharibəsində ağır məğlubiyyətə düçar olmuş Osmanlı İmperiyası 4 dövlətdən asılılığı qəbul etmiş, bir neçə şəhərdən başqa, bütün vilayətlərini itirmişdi. Lakin dövrün sultanı VI Mehmed, yaxud digər adı ilə Sultan Vəhdəddin taxt-tacını əldən verməmək üçün çox işlər görmüşdü, nəticədə, buna nail olmuşdu. Anadoludakı türklərə mübarizəni dayandırmaları barədə çağırışlar edən, Atatürkü xəyanətdə ittiham edən İstanbul hökümətinin bu mövzuda bütün cəhdləri uğursuzluqla nəticələnirdi.Çünki Mustafa Kamal Paşanın öndərliyini qəbul edən kütlələr üçün "ox yaydan çıxmışdı".
Elə bu kütlələri yönləndirən şəxslər Atatürkün başçılığı altında 23 aprel 1920-ci il tarixində Ankarada toplanırlar və Milli Məclisi açıq elan edirlər. Qeyd edək ki, həmin dövrə qədər Qurtuluş Savaşında işğalçılara qarşı mübarizəni "Kuvayi-Milliye" aparırdı. Və bu təşkilat qeyri-nizami döyüşən yerli özünümüdafiə təşkilatı idi. Yəni heç kim onlara "bunu edin" əmri verə bilmirdi. Lakin 23 aprel tarixindən başlayaraq "Türk Milli Hərəkatı" yaradılır və beləcə, nizami qoşun təşkil edilir, sərkərdələr və onların döyüşəcəkləri bölgələr müəyyənləşdirilir. Təbii ki, bu işlər uzun müddət və gərgin əmək tələb edirdi. "Kuvayi-Milliye"nin tamamilə ləğvi 1921-ci ildə baş verəcəkdi.
Yəni, 28 aprel 1920-ci il tarixində Azərbaycan Sovet Rusiyası tərəfindən işğal olunarkən Türkiyədə Atatürkün hakimiyyətinin quruluşundan heç 100 saat da keçməmişdi. Belə qısa bir müddətdə hər hansı bir "satış" prosesindən danışmaq absurddur. Bundan əlavə, Ankara hökuməti Azərbaycanı qorumaq istəsəydi belə, nə edə bilərdi? Qızıl Ordunun Bakıya daxil olduğu tarixdə Mustafa Kamal Paşanın əmrində Qafqaza göndərə biləcəyi nizami bir qoşun mövcud deyildi.
Fərz edək ki, "Kuvayi-Milliye" "Bakı üçün döyüşmək" barədə əmr aldı. Bu halda onların gəlişi mümkün idimi? Xeyr, çünki I Dünya Müharibəsindən sonra fransızların və rusların dəstəyini alan ermənilər Şərqi Anadolu bölgəsini işğal etmişdilər. Yalnız 28 oktyabr 1920-ci ildə Kazım Karabəkir Paşanın qoşunlarının 10 günlük hərəkatı nəticəsində ermənilər darmadağın edildilər və Türkiyənin Qafqazla olan sərhədləri bərpa edildi. Buradan belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, Atatürkün bizə kömək üçün göndərə biləcəyi nə nizami qoşunu var idi, nə də həmin qoşunu göndərəcəyi yolu.
1920-ci ilin aprelində Anadolunun işğal olunmuş əraziləri
Ankara höküməti ilə Sovet Rusiyasının danışıqla Qafqazı bölüşdürdüyünü iddia edənlər isə. Sadəcə olaraq, nəzərə almalıdırlar ki, Türkiyə və Rusiyanın ilk şifahi razılığı 1920-ci ilin sentyabr ayına təsadüf edir. Həmin anlaşmaya əsasən, ruslar ermənilərə hərbi və maddi yardım göndərməyi dayandırırlar. Deməli, sentyabr ayından öncə Rusiya Ermənistanın müttəfiqi rolunda çıxış edir və Qurtuluş Savaşında Ankaraya düşmən mövqeyində dururdu.
Bütün türk xalqları üçün tarixi şəxsiyyət olan, öndərliyi, fikirləri və vətənpərvərliyi nümunə kimi şəksiz qəbul edilən Mustafa Kamal Paşa Atatürkə qarşı yürüdülən antireklam kampaniyası tamamilə böhtanlar üzərində qurulub. Həqiqətlər bütün saflığı ilə göz önündədir. Lazım olan tək şey araşdırmaq və yalnız bundan sonra inanmaqdır.
Rüstəm İsmayılbəyli. Virtualaz.org
NUH.az
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 2024 10:24
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 2024 22:31
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 2024 15:49
- Kürdə atası ilə batan uşağın meyiti tapıldı
21 aprel 2024 11:37
- İlham Əliyev 4 kəndi də qaytardı
19 aprel 2024 20:32
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 2024 11:26
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 2024 20:43
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 2024 17:25
- Kür çayında batan ata və altı yaşlı qızının FOTOSU
13 aprel 2024 10:05
- Günəş "öləndə" nələr baş verəcək?
12 aprel 2024 21:03
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31
- Bu ölkə məktəblərdə rus dilinin tədrisindən İMTİNA EDİR
21 aprel 21:14
- SOCAR-ın sabiq vitse prezidenti Mikayıl İsmayılovun oğlu Xətai məhkəməsinə müraciət etdi – 100 min TƏZMİNAT
21 aprel 20:20
- BU BİTKİ ürəyi daim sağlam saxlayır
21 aprel 19:09
- Gündüz Əliyevin adına bağlı BUTA əməliyyatının gizlinləri...
21 aprel 18:53
- 700-dən artıq şagirdi məktəbdə yandıran general – o, Hitlerin başkəsəni olduğunu etiraf edib...
21 aprel 15:49
- Bakının bu ərazisində binalar əyildi – Hərəkətə keçildi - VİDEO
21 aprel 15:41
- Tovuz sakini Lətifə Hüseynova keçmiş vəkil Sevil Hacıyeva barəsində Prezidentə müraciət etdi
21 aprel 14:41
- Kürdə atası ilə batan uşağın meyiti tapıldı
21 aprel 11:37
- İndi çiyələk yeməyin, zəhərlidir - Ekspertdən xəbərdarlıq
20 aprel 20:31
- Bakcell 25 apreldə 100 000 GB kütləvi hədiyyə paylayır!
20 aprel 20:10