35 il ölkəsinə rəhbərlik edən türk düşməni – Tamahkar Jivkov
II dünya müharibəsindən sonra Bolqarıstanda sosialist rejimi bərqərar olunanda və kommunistlər hakimiyyətə gələndə, çoxları elə düşünüb ki, ölkənin mövcud problemləri öz həllini tapacaq. Bu baxımdan Bolqarıstanda yaşayan türklər də kommunistlərin “hamı bərabərdir” şüarına inanaraq uzun illər qarşılaşdıqları problemlərin həllinə ümid bağlayıblar.
Amma hər şey əksinə olub, onilliklər boyu təhsil, dil, mədəniyyət və s. sahələrdə sərt məhdudiyyətlərlə üzləşən türklər kommunist rejimində daha sərt münasibətlə üzləşiblər. Elə bu səbəbdən də 1940-cı illərin sonlarından bu ölkədə yaşayan türklər ölkəni kütləvi şəkildə tərk etməyə başlayıblar. Bolqarıstan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Vılko Çervenkov nəinki bu axının qarşısının alıb, əksinə, şərait yaradıb. Sözsüz ki, türklərin ölkəni kütləvi şəkildə tərk etməsi Bolqarıstanın iqtisadiyyatına öz təsirini göstərib, işçi qüvvəsinin kəskin şəkildə azalması, xüsusilə türk mütəxəssislərin eyni vaxtda öz iş yerlərini tərk etməsi bütün sahələrdə öz mənfi təsirini göstərib.
Ölkə iqtisadiyyatını iflic vəziyyətə aparan bu proses SSRİ-nin diqqətindən yayınmayıb. 1951-ci ildə İosif Stalin Vılko Çervenkonu Moskvaya dəvət edib. Müzakirə zamanı kütləvi miqrasiyanın yaradacağı fəasadlar müzakirə olunub və Stalin tərəfindən türklərin Bolqarıstandan axınının qarşısını almaq tövsiyə edilib. Əslində, Stalin türklərin Bolqarıstandan çıxarılmasının tərəfdarı olub, bununla bağlı o, gələcək planlarını da hazırlayıb. Amma mövcud dövr, “zəif” Bolqarıstan üçün bu prosesin müvəqqəti dayandırılması məqbul sayılıb.
Stalin bu görüşdən sonra vəziyyəti yerində araşdırmaq, təbliğat işləri aparmaq üçün kommunist şair Nazim Hikməti Bolqarıstana göndərib. Nazim Hikmət Bolqarıstanda hakimiiyyətin türklərə qarşı amansız münasibətinin şahidi olduqdan sonra ölkə rəsmilərinə fikrini açıq şəkildə bildirməkdən çəkinməyib: “Siz sosialist deyil, əsl faşistsiniz!”
Moskvaya qayıtdıqdan sonra Nazim Hikmət İosif Stalinə və Mərkəzi Komitəyə geniş məktub göndərib. Bundan sonra Kreml Bolqarıstanda yaşayan türklər üçün məktəbin açılmasına, türk dərnəklərinin yaradılmasına imkan yaradıb. Amma Moskvanın bu ədalətli addımının ömrü çox qısa olub.
1954-cü ildə Bolqarıstanın siyasi həyatında və Kommunist Partiyasında siyasi qruplaşmalar yarananda və bu səbəbdən də Vılko Çervenkov kommunistlər arasında nüfuzunu itirəndə həmin dövrdə Mərkəzi Komitənin katibi vəzifəsində olan Todor Jivkov yaranmış vəziyyətdən səmərəli istifadə edərək Bolqarıstan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin baş katibi vəzifəsinə yiyələnə bilib. Bununla yanaşı o, həm də Bolqarıstan Respublikası Nazirlər Sovetinin sədri vəzifəsinə də sahib olub.
Todor Jivkovun Kremllə əlaqələri çox sıx olub. O, Moskvadan o qədər asılı vəziyyətdə qalıb ki, həmin dövrdə Bolqarıstanı “SSRİ-nin 16-cı respublikası” adlandırıblar və təbii ki, Bolqarıstan Jivkovun vasitəsi ilə Moskvadan idarə olunub.
Todor Jivkov hakimiyyətə gəlməyi ilə türklərə qarşı daha amansız münasibət sərgiləməyə başlayıb. Əslində, bu münasibətin kökündə erməni barmağı olub. Belə ki, II dünya müharibəsi sona çatdıqdan sonra Moskvada və Leninqradda sosialist düşərgəsinə daxil olan ölkələr üçün kadrlar hazırlayan mərkəzlər fəaliyyətə başlayıb. Mərkəzlərin yaradılmasında təminat, təchizat, dövlət büdcəsindən vəsaitlərin ayrılması, kadrların cəlb olunması və digər təşkilati məsələlər Mikoyana, Jdanova (onun vəfatından sonra Suslova), Molotova həvalə edilib. Mikoyan bu səlahiyyətindən istifadə edərək həmin mərkəzlərə erməni politoqları, alimləri cəlb edib. Bu mərkəzlərdə təhsil alıb təlimatlandırılanların bəziləri işlədikləri ölkələrdə türklərə qarşı əks-təbliğat aparıblar. Todor Jivkov da öz növbəsində bundan istifadə edərək Bolqarıstanda yaşayan türklərə qarşı aqressiv siyasət aparıb.
Todor Jivkovun Bolqarıstandakı 35 illik hakimiyyəti dövründə ölkədə fəaliyyət göstərən azsaylı türk məktəbləri, teatrlar, dərnəklər, türk mədəniyyət mərkəzləri demək olar ki, tam fəaliyyətini dayandırıb. Ölkədə türklərin bolqarlaşdırılması prosesi geniş vüsət alıb, türklərin ad və soyadları, türk adı ilə bağlı məkanların adları dəyişdirilib. Todor Jivkov bütün mümkün variantlardan istifadə edərək türk izini Bolqarıstandan birdəfəlik silməyə cəhd edib. Hətta Naim Süleymanoğlu kimi zəmanəsinin ən məşhur idmançısının, bir olimpiadada 3 rekord qırmış atletin ad-soyadı Naum Şalamanova dəyişdirilib.
Qeyd edək ki, Todor Jivkov 1911-ci ildə Bolqarıstanın paytaxtı Sofiya şəhəri yaxınlığındakı Pravets kəndində anadan olub. İlk əmək fəaliyyətinə mətbəədə çapçı kimi başlayan Jivkov 1932-ci ildən Bolqarıstan Kommunist Partiyasına üzv olub, 1934-cü ildən isə partiya orqanlarında işləməyə başlayıb. II dünya müharibəsi başlanan ərəfədə Sofiya şəhərinin Yuçbunarski rayonunun katibi olan Jivkov maharibə zamanı partizan hərəkatının yaradılmasında iştirak edən fəallardan biri olub. 9 sentyabr 1944-cü ildə Bolqarıstanda kütləvi silahlı qiyam zamanı Todor Jivkov Sofiyada cəmləşən milli azadlıq birləşmələrinə rəhbərlik edib, faşist diktaturasının devrilməsində və Bolqarıstanda kommunist hakimiyyətinin qurulmasında əsas fiqurlardan biri sayılıb.
Bu hadisədən sonra siyasi populyarlığı artan Todor Jivkovun karyerasında sürətli irəliləyiş başlayıb, Mərkəzi Komitənin və Siyasi Büronun üzvü seçilib. 1948-ci ildə o, Sofiya şəhər partiya komitəsinin birinci katibi vəzifəsinə gətirilib. Bir il bu vəzifədə çalışdıqdan sonra Bolqarıstan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinə katib təyin edilib. O, 1954-cü ildə hakimiyyəti tam ələ keçirib və 35 il ölkənin birinci kürsüsündə əyləşib.
Sosializm sisteminin süquta uğraması, SSRİ-nin çökməsi ilə Todor Jivkovun siyasi fəaliyyəti də sona çatıb. Amma o, siyasi səhnədən rahatlıqla gedə bilməyib. Bolqarıstan hakimiyyətinə gələn yeni siyasi qüvvələr Todor Jivkovu 1989-cu ildə istefaya göndərdikdən sonra onun haqqında ittihamlar irəli sürülüb.
İstintaq araşdırmaları zamanı Todor Jivkov külli miqdarda dövlət vəsaitinin mənisəmədə, vəzifəsindən sui-istifadədə, ölkənin iqtisadiyyatını dağıtmaqda və hakimiyyətdə olduğu illərdə Bolqarstan türklərinə qarşı cinayət əməlləri törətməkdə ittiham olunub. Aşkar olunub ki, 72 dəbdəbəli mənzilə, xaricdə istehsal olunan 67 avtomobilə sahib olan Todor Jivkov 24 milyon ABŞ dolları həcmində dövlət vəsaitini mənimsəyib.
1992-ci ilin sentyabrın 4-də Todor Jivkov məhkəmənin hökmü ilə 7 il azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edilib. Səhhətində olan ciddi problemlərə görə o, məhkəmədən cəzasının yüngülləşdirilməsini xahiş edib. Məhkəmə onun xahişini nəzərə alaraq cəzasını ev dustaqlığı ilə əvəz edib. 1997-ci ildə isə Todor Jivkov ölkədən çıxmamaq şərti ilə ev dustaqlığından da azad edilib. Türklərə qənim kəsilən Jivkova cəmisi bir il azadlıqda qalmaq nəsib olub. O, 1998-ci ildə, 87 yaşında vəfat edib.
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 2024 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 2024 17:37
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 2024 15:23
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 2024 17:29
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 2024 16:06
- İtaliyada XVI əsrə aid qadın VAMPİR-in siması bərpa edildi
25 mart 2024 10:42
- İNTİHAR edən hərbçimizin FOTOSU
25 mart 2024 10:19
- Hindistanın Baş naziri SSRİ-də Novruz Bayramını necə bərpa edib? –Bakıda ilk Novruz şənliyi Moskvanı nə üçün qorxudub?
25 mart 2024 00:52
- 25 il əvvəl bu gün: Primakovun təyyarəsi okeanın üstündən niyə geri qayıdıb?
25 mart 2024 00:29
- Ordumuzun əsgəri intihar etdi
24 mart 2024 23:16
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 17:37
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 21:20
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 16:06