Leninin karikaturasını çəkdi, İstiqlal Bəyannaməsini yaşatdı - Foto
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində maraqlı bir kompozisiya qorunub saxlanılır. 28 May 1918-ci ildə elan edilən Azərbaycan Cümhuriyyətinin İstiqlal Bəyannaməsinə həsr edilən bu kompozisiyanın müəllifi xalq rəssamı Əzim Əzimzadədir.
Bu gün rəssamın 140 yaşı tamam olur.
Ailə həyatı
Ə.Əzimzadənin babası Əbdüləzim və atası Aslan bənna olublar. Atasının beş övladı olsa da, yalnız Əzim sağ qala bilib. Ə.Əzimzadə 1880-ci il mayın 7-də Novxanı kəndində doğulub. Dövrün şərtlərinə uyğun olaraq 1888-1891-ci illərdə mollaxanada, ardınca 1891-1894-cü illərdə “Rus-Türk məktəbi”ndə təhsil alıb. Rəsm çəkdiyinə görə mollaxanadan qovulub, gələcəkdə bu mövzuda əsər də yaradıb.
Kiyevdə rəssamlıq məktəbində təhsil alan Əzimzadə fəaliyyəti müddətində satirik qrafika, siyasi plakat, illüstrasiyalar, şarjlar çəkib. Həm siyasi, tarixi, həm də məişət mövzularında əsərlər yaradıb.
Əzimzadə 1903-cü ildə ailə həyatı qurub. Həyat yoldaşı Səriyyə xanımla evliliyindən beş övladı olub: üçü oğlan - Abdulla, Həbib, Lətif, ikisi qız - Pəricahan, Sevda. Oğlu Həbib karikaturaçı olub, atasının ev muzeyinin ilk direktoru olub. Yeri gəlmişkən, Əzimzadənin həmkəndlisi Sovet İttifaqı qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadə, eləcə də Səttar Bəhlulzadə, Mikayıl Abdullayev, Hüseyn Əliyev, Kazım Kazımzadə də Əzimzadənin yetirmələrindən idilər.
İlk əsərləri
Ə.Əzimzadə Bakının zəngin tacirlərindən Ağabala Quliyevin evində rəssam Maslovla tanış olub, ondan dərs alıb. İlk karikaturası ““İrşad”ın müştərisi” satirik jurnal olan “Molla Nəsrəddin”də (19.05.1906 tarixli 7-ci say) dərc olunub. O, eyni zamanda dövrün maarifçi təşkilatlarından “Nicat”, “Nəşri-maarif” cəmiyyətlərində təmsil olunub. “Molla Nəsrəddin”lə yanaşı digər satirik jurnallar olan “Zənbur”, “Kəlniyyət”, “Baraban”, “Məzəli”, “Tuti”, “Babayi-Əmir” jurnalları ilə əməkdaşlıq edib.
Bu dövrdə Sabirin “Hophopnamə” əsərinə illüstrasiyalar çəkib, Üzeyir bəy Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kərəm” operalarına, “Arşın mal alan”, “O olmasın, bu olsun” musiqili komediyalarına, Zülfiqar Hacıbəylinin “Aşıq Qərib” operasına geyim eskizləri verib.
Əzimzadə portret janrında Məhəmməd Füzulinin, Cəlaləddin Ruminin, Səlahəddin Əyyubinin obrazlarını yaradıb.
Cümhuriyyət dövründə
Ə.Əzimzadə Cümhuriyyət illərində məktəbdə rəsm müəllimi işləyib. 1919-cu ildə “Türk nəşriyyat cəmiyyəti”nin çap etdiyi “Zənbur” jurnalında 100-dən çox karikatura dərc etdirib. “Zənbur” jurnalının bir sayınının qapağında verilmiş Azərbaycan Cümhuriyyətinin bayrağı olan təsvir də ona aiddir. “Zənbur” jurnalında çəkdiyi karikaturalar həm hökumətin fəaliyyətinə, həm də xarici müdaxiləçilərə həsr edilib. Azərbaycan Cümhuriyyəti dövrü satirik mətbuatını araşdıran həmkarım İlqar Əhməd onun haqqında belə yazıb: “O, öz rəsmlərini əksər hallarda gizli imzalar altında çap etdirirdi. Bir çox mətbu orqanında “Əzim”, “Ə-v”, “Çujoy”, “Neop”, “Aslan”, “Avropalı rəssam” imzaları ilə çıxış etsə də, “Zənbur”da açıq “Ə.Əzimzadə” imzası qeyd olunurdu. Əzimzadə jurnalın 9 iyul 1919-cu il tarixli 14-cü nömrəsində “Azərbaycan” adlı karikaturasını oxucularına çatdırır. Dərin siyasi məna kəsb edən rəsmdə sağlam bir inək təsvir edilib və üstündə Azərbaycan yazılıb. Bu inəyi sağmaq üçün isə xarici dövlətlər əllərində vedrələr növbəyə düzülüblər, biri isə oturub sağır. Vedrəsi dolmasına baxmayaraq, durmaq bilmir. Növbədə duranlardan biri deyir: “Ağayi ingilis, cəld ol. Növbədə dayanmaqdan ayağımız qırıldı””.
İ.Əhmədin yazdığına görə, “Zənbur”un 4 iyun 1919-cu il tarixli 9-cu nömrəsində quduzlaşmış canavar şəklində təsvir edilmiş Denikinin karikaturasının altında bu sözlər yazılmışdı: “Denikin: Azərbaycandan heç zad istəmirəm, bir neft istiyorum vəssalam”.
Ə.Əzimzadənin çalışdığı “Zənbur” satirik jurnalı siyasi məsələlərə geniş yer verdiyinə görə, burada milli hökumətin başçısı Nəsib bəy Yusifbəylidən Cənubi Qafqaz ölkələrini ələ keçirməyə çalışan Leninə qədər təsvirlərə yer verilib. Bu karikaturalarda Ə.Əzimzadənin mövcud siyasi prosesləri çox aydın dərk etdiyini görürük. Məsələn, İlqar Əhməd Leninlə bağlı karikatura haqqında yazır: “Jurnalın 23 iyul tarixli 16-cı nömrəsində də maraqlı bir karikatura təqdim olunub. Karikaturada Lenin ayaq üstə təsvir edilib. Aşağıda isə Zaqafqaziya millətlərinin nümayəndələri oturub və əllərində respublikalarının açarları göstərilir. Lenin mülayim bir görkəmdə: “Lenin: Qoçaqlarım, veriniz, dayı saxlasın!” deyə açarları onların əlindən alır”.
Sovet Azərbaycanı dövründə
Rusların Azərbaycanı işğalından sonra qurulan yeni idarəçilikdə Əzim Əzimzadə Xalq Maarif Komissarlığının İncəsənət şöbəsinə rəhbərlik edib, teatr və rəssamlıq emalatxanalarının təşkilində rol oynayıb. 1922-ci ildə “Molla Nəsrəddin” jurnalı yenidən nəşrə başlayarkən dərginin Baş rəssamı olub. 1931-ci ilə qədər jurnalda fəaliyyət göstərib. 1927-ci ildə yaradıcılığının 20 illiyi keçirilib, xalq rəssamı adını alıb.
1930-cu illərdə onun “İnqilab və Mədəniyyət” jurnalında yazıçı və şairlərə həsr etdiyi dostluq şarjları yer alıb. Hüseyn Cavidə, Yusif Vəzir Çəmənzəminliyə, Mikayıl Rəfiliyə, Süleyman Rüstəmə həsr edilən bu şarjlar böyük maraq doğurur. Əzimzadə 1938-ci ildə Mirzə Fətəli Axundzadənin yubileyi münasibətilə onun beş komediyasının personajlarının eskiz silsiləsini yaradıb.
1932-1937-ci illərdə Əzimzadə əsasını qoyduğu (1920-də) məktəbin direktoru olub.
1940-cı ildə rəssamın Bakıda fərdi sərgisi açılıb, 1200-dən artıq əsəri sərgilənib. Həmin il Moskvada da sərgisi baş tutub. O, həmin il yaradılmış Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının ilk sədri olub.
II Dünya müharibəsi illərində müharibə mövzulu plakatlar, rəsmlər çəkib. Oğlu Lətifin müharibədə həlak olması onun ölümünü tezləşdirib, 16 iyun 1943-cü ildə vəfat edib.
Nazirlər Sovetinin 14 iyun 1965-ci il tarixli qərarı ilə yaradılan ev muzeyi 1968-ci ildən etibarən fəaliyyət göstərir. 2019-cu ildə muzey əsaslı təmir edilib. Rəssamın xatirə muzeyində 2117 eksponatı, Milli İncəsənət Muzeyində 232 əsəri, 3 albomu, C.Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyində isə 499 eksponatı saxlanılır.
Ə.Əzimzadənin adı paytaxtdakı küçələrdən və parklardan birinə verilib. Ömər Eldarov onun mərmər büstünü hazırlayıb.
Qaynaq:
- İlqar Əhməd. “Cümhuriyyət dövründə satirik mətbuat: “Zənbur””. “Çapar” jurnalı, sayı 8, 2019.
- “Əzim Əzimzadə”, Bakı, 2013
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 2024 13:01
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 2024 20:28
- Kəmaləddin Heydərovdan yüksək vəzifəyə təyinat (FOTO)
19 aprel 2024 12:17
- Tokayev İrəvanda səfərdədir - Foto
15 aprel 2024 09:49
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 2024 17:25
- Narkotik satan AXUND həbs olundu - Foto
13 aprel 2024 13:04
- Rubensin 400 illik şah əsərindəki qırmızı tutuquşunun sirri açıldı (FOTO)
11 aprel 2024 23:53
- Ulu öndər Heydər Əliyevin əmiləri soyqırımı cinayətlərinə məruz qalıblar – FOTO/VİDEO
9 aprel 2024 06:18
- 7 ay komada qalan zabitimiz bu gün şəhid oldu - Foto
7 aprel 2024 20:49
- Nazir sabiq baş həkimə vəzifə verdi (FOTO)
5 aprel 2024 11:15
- Azərbaycanın biznes ictimaiyyəti Sahibkarlar Günü-nü qeyd etdi
26 aprel 12:24
- İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş - Yenilənib
26 aprel 11:50
- İlham Əliyev həmkarına Qarabağ atı hədiyyə etdi - Fotolar
25 aprel 21:20
- Elmira Süleymanova vəfat etdi
25 aprel 14:50
- Məhkəmə Rauf Nağıyevin vəzifəsinə bərpası ilə bağlı qərar verdi- ÖZƏL
25 aprel 14:30
- Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
25 aprel 13:05
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 11:35
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 11:07
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31