“Şuşanı diqqət mərkəzinə gətirməklə ermənilər öz mövqelərini sərtləşdirir”
Tofiq Zülfüqarov:“Xarici İşlər Naziriliyinin ən böyük səhvi ondan ibarətdir ki, real vəziyyəti xalqa çatdırmır”
Ermənistan Şuşanın işğalını rəsmiləşdirmək üçün son vaxtlar bir sıra addımlar atır. Mayın 21-də Dağlıq Qarabağdakı qondarma rejimin yeni rəhbəri Araik Arutunyanın andiçmə mərasimini Şuşada keçirməklə Ermənistanın Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtını geri qaytarmaq niyyətində olmadığını nümayiş etdirdi.
Bundan sonra Araik Arutunyan işğal rejimin uydurma parlamentinin Şuşaya köçürüləcəyini bəyan etdi. Bu isə ermənilərin Şuşa şəhərini özlərinə ikinci paytaxt etmək planını ortaya qoydu. Baş verənlər Ermənistanla danışıqlarda Şuşa şəhərinin də digər işğal olunmuş ərazilər kimi qaytarılması tələbinin gündəliyə salınmasını zəruri edir. Şuşa məsələsinin sonrakı mərhələlərə saxlanılmasından istifadə edən ermənilər isə bu şəhəri Azərbaycana unutdurmağa çalışır.
Qeyd edilən problemlə bağlı son günlər meydana çıxan sualları Bizimxeber.az-a müsahibəsində sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarov cavablandırır.
- Ermənilərin Şuşa ilə bağlı son günlər sərt mesajlar verməsi bəlkə bu şəhərin qaytarılması ilə bağlı məsələnin danışıqlarda qaldırlmaması ilə bağlıdır? Yəni Dağlıq Qarabağın ətrafındakı yeddi rayon kimi Şuşanın qaytarılması tələbinin müzakirələrin gündəminə salınmaması ermənilərin belə addımlar atmasına şərait yaradır.
- Minsk prosesi məhz Şuşanın və Laçının işğalından sonra başlanıb. ATƏM-in Helsinkidə keçirilən sammitində dağlıq Qaranbağ probleminin həlli prosesi üzrə konfransın çağırılması barədə qərar qəbul olunub. Həmin qərara görə, danışıqlar Minsk şəhərində aparılmalı idi. Amma ondan sonra Şuşanın, Laçının i.ğalı baş verib və həmin ərazilərdə etnik təmizləmə aparılıb.
Azərbaycan əhalisi oradan didərgin salınıb. Nəticədə, məsələ qaldırılıb ki, belə vəziyyətdə Dağlıq Qarabağın gələcək statusunu müzakirə etmək mümkün deyil. Ona görə də işğalları aradan qaldırmaq və əhalini Şuşaya və Laçına qaytarmaq təklif olunub. Bu məsələlər gələcək mərhələdə konfransın keçirilməsini mümkün edəcəkdi. Amma danışıqlar getdiyi bir vaxtda ermənilər danışıqları davam etdiriblər.
Ermənilər bu işğal siyasətini təhlükəsizlik məqsədilə etdiklərini bildirirdilər. Sonra həmin əraziləri bufer zona adlandırmağa başladılar. İndi isə birmənalı şəkildə ilhaq ediblər. Əvvəl bu ərazilərin, o cümlədən Şuşanın Dağlıq Qarabağdakı qondarma rejimə aid olduğunu iddia edirdilər. Son zamanlar isə demək olar ki, Ermənistana birləşdiriblər.
Yəni proses tamamamilə dəyişib. Mən özüm bu danışıqlarda iştirak etmişəm. Heç kimə elə gəlməsin ki, Şuşa məsələsi danışıqlarda qaldırılmayıb. Sadəcə olaraq, biz deyirdik ki, məsələlərin ardıcıl şəkildə həll olunması məntiqi yanaşmadır və işğal edilmiş ərazilər qətnamələrə uyğun olaraq azad edilməlidir. Həmsədrlər əvvəl bu mövqeyi əsas tutdular. Sonra isə dedilər ki, təhlükəsizlik məsələsini də həll edək.
Bunu ona görə təklif etdilər ki, Ermənistan qoşunları işğal etdiyi ərazilərdən çıxartsa, hərbi əməliyyatların yenidən başlanmaması üçün təhlükəsiliyə hansı təminatların verildiyini müəyyənləşdirsinlər. Kimsə elə düşünməsin ki, Şuşanı danışıqlarda heç kim yada salmırdı. Mən bu fikirlə razı deyiləm. Siyahıya baxsaq, orada onlarla problem var. Təhlükəsizliyin təminatı, əhalinin qayıtmasının şərtləri, Azərbaycan və Ermənistan silahlı qüvvələrinin ağır silahlardan istifadə etməməsi, onların nəzarətə götürülməsi və sairə. Ermənilər mövzunu addım-addım sərtləşdiridilər. Məsələn, 1992-ci ildə Azərbaycanın xarici işlər naziri Tofiq Qasımov 1992-ci il mayın 28-də Lissabonda ABŞ-ın dövlət katibi Uorren Kristoferlə görüşdə Şuşanın qaytarılmasına dair razılıq əldə edib.
Bir həftədən sonra ABŞ-ın təşəbbüsü ilə həmsdrlərin Romada xüsusi görüşləri təşkil olunub. Həmin görüşlərdən etibarən Mİnsk prosesi baş verib. Amma hər görüşdə Ermənistanın mövqeyi daha da sərtləşirdi. Çünki işğallar, azərbaycanlıların etnik cəhətdən təmizlənməsi davam etdirilirdi. Əfsuslar olsun ki, Azərbaycanın o zaman hərbi imkanları çox zəif idi və bu işğalların qarşısını almağa imkan vermirdi.
Danışıqlar prosesində həmsədrlərin öz arasında da gərginlik yaranıb. Yəni bu prosesi idarə etmək uğrunda Rusiya və Qərb arasında siyasi rəqabət var idi. Neft müqavilərinin imzalanması və “Trans-Xəzər” layihələrinin həyata keçirilməsi də ktual məsələ idi. Rusiya “Trans-Xəzər” boru kəməri layihəsinin reallaşmasından və bu halda Mərkəzi Asiyadakı mövqelərini itirəcəyindən narahat idi.
Son günlər Şuşanı diqqət mərkəzinə gətirilməsi ermənilərin öz mövqelərini sərtləşdirməsi ilə bağlıdır. Çünki əvvəl Şuşanın işğaldan azad edilməsinin qrafiki var idi. Qoşunların Şuşadan nə vaxt çıxması, məcburi köçükünlərin nə zaman qayıdacağı orada əksini tapmışdı. İndi isə ermənilər Şuşanı ikinci paytaxta çevirib. Azərbaycan Ermənistana layiqli cavabını verənə qədər işğal prosesi davam edəcək.
- Qrafikdə Şuşanın hansı tarixdə azad olunması nəzərdə tutulub?
- Qrafik 1993-cü ilin payızına qədər mövcud olub. Əvvəl bəzi kəndlər, mayın 8-də Şuşa, 14-də isə Laçın rayonu işğal olunub. Sonra da işğallar davam edib. Yəni bu mövzular müzakirə olunurdu, amma sonra Kəlbəcər və digər rayonlar işğalı baş verdi. Hamı başa düşürdü ki, ərazilərin azad edilməsi reallıq baxımından, hissə-hissə həyata keçirilməldir. İlk növbədə, təmas xəttinə yaxın olan ərazilər azad olunmalıdır.
- Yəni, münaqişənin mərhələli şəkildə həll variantının meydana çıxması Şuşanın arxa plana keçməsinə səbəb oldu?
- Əslində, mərhələli və paket məsələsi çox müzakirə olunur. Amma heç bir saziş paket şəklində həyata keçirilmir. Çünki məntiqi baxımdan, hansısa addımlar bir-birinin ardınca hjəyata keçirilməlidir. Məsələn, sülh sazişi imzalansa gərək əvvəlcə beynəlxalq sülhməramlı qüvvələr gəlməli, bazalar qurmalıdır. Sonra ağır silahlar toplanmalı və onlara nəzarət güclənməlidir. Ermənilərin hansısa mövqeləri tərk etməsi nəzərdə tutulurdu. Bu da xəritənin üzərində qurulmuş plan idi. Bu, ilk baxışdan bizə çox sadə görünən məsələdir.
Amma danışıqlarda ciddi şəkildə müzakirə olunurdu. Ərazilər işğaldan azad edilsə, həm məcburi köçkünlər öz evlərinə qayıtmalı, həm də təhlükəsizlik təmin olunmalıdır. Onların tabeçiliyi hansı formada olacaq, lokal yerdə meydana çıxan texniki problemlər necə həll olunacaq və sairə. Yalnız sülhməramlı əməliyyatın konsepsiyası 400 səhifəlik bir sənəddir.
Bu sənədin üzərində təxminən 50-55 ölkənin zabitləri Vyanada üç ildən artıq işləyib. Bizim hərbçilər ora gedib-gəlirdilər. Bəzi adamlara bunlara sadə görünsə də belə deyil. İstək olsa, bu konsepsiyanı həyata keçirmək olar. Amma indi məlum olur ki, ermənilərdə belə bir istək yoxdur. Deməli, danışıqlara çəkilən bu vaxt tərəflərə, o cümlədən Azərbaycana öz mövqelərini gücləndirmək üçün lazım imiş. Biz də vəziyyətdən istifadə edib vaxt udmalı idik. İndi də təbii ki, vəziyyət dəyişib.
- Bu günlərdə qondarma rejimin yeni rəhbəri Araik Arutunyan bəyan etdi ki, oyuncaq Dağlıq Qarabağ Respublikasının parlamenti Şuşaya köçürüləcək. Bu addım Şuşanın tamamilə ermənilərin nəzarətində qalmasını rəsmiləşdirə bilərmi?
- Ermənilər bu sayaq bəyanatları çoxdan mövcuddur. 2016-cı ilin aprel döyüşlərində Azərbaycan müəyyən əraziləri öz nəzarətinə qaytara bilib. Ermənilər danışıqlarda bilirsiniz necə danışırdılar? Onlar deyirdilər ki, siz “Artsax” deyilən respublikanın sərhədlərini pozmusunuz və ərazilərini işğal etmisiniz. Ona görə siz bu əraziləri azad eməlisiniz.
Yalnız bundan sonra biz danışıqlara qayıda bilərik. Yəni söhbət təkcə Şuşadan getmir. Dağlıq Qarabağın ətrafında olan və ermənilərin heç vaxt yaşamadığı rayonları öz torpaqları adlandırırdılar. Deyirdilər ki, biz orada dövlət qurmuşuq, siz isə bizim əraziləri azad etməlisiniz. Təsəvvür edirsiniz, necə absurd fikirlər söyləyirdilər?
- Bir sıra hallada ekspertlər, siyasətçilər tərəfindən mediada və sosial şəbəkələrdə yaranmış vəziyyətə görə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi tənqid olunur. Bildirlir ki, Azərbaycan xarici İşlər Nazirliyi sərt mövqe nümayiş etdirmədiyinə görə ermənilər belə arxayın addımlar atır…
-Kəskin bəyanatlar verməyin faydası yoxdur. Mətni dəyişib bu və ya digər şəkildə yazmağın nəticəsi olmur. Prezident də, müdafiə naziri də sərt bəyanatlar verir. Amma ermənilər buna məhəl qoymur. Doğrudur, Xarici İşlər Nazirlyinin bəyanatlarının keyfiyyəti aşağıdır. Peşəkar gözlə baxanda orada səhvlər yol verildiyini görmək olar. Amma indiki mərhələdə səhvlərin düzəldiyini görmək olar. Problem bəyanatla bağlı deyil. Sadəcə, Azərbaycan cəmiyyəti artıq anlayır ki, danışıqlar nəticə verməyəcək.
Xarici İşlər Naziriliyinin ən böyük səhvi ondan ibarətdir ki, real vəziyyəti xalqa çatdırmır. Kiminsə tərəfindən qurulmuş və danışıqların qapalı olması barədə oyuna riayət etmək lazım deyildi. Ermənilər bu məsələləri açırlar. Bizim də ictimaiyyt başa düşməlidir ki, danışıqlar orada nəticə vermir.
- Xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarovun natiqlik qabiliyyətinin zəif olduğu iddia edilir və belə fikirlər var ki, o diplomatik fəallıq göstərə bilmir. Əks halda ermənilər belə cəsarətli ola bilməz.
- Məsələyə səmimi yanaşsaq, səhvlər çoxdur. Əsas günahkar təbii ki, ermənilərdədir. Amam bizdə çox çevik siyasət yürütməli idik. Yoxsa, yalandan görüşə gedib sonra da deyirlər ki, ümidlər var. Hansı ümidlər? Jurnalistləri yığmaq, ictimaiyyəti məlumatlandırmaq lazımdır ki, xalq həqiqəti bilsin.
Azad Əliyev
Bizimxeber.az
- Azərbaycanın biznes ictimaiyyəti Sahibkarlar Günü-nü qeyd etdi
26 aprel 2024 12:24
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 2024 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 2024 11:35
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 2024 20:57
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 2024 12:39
- Respublika Pediatriya Mərkəzi yaradıldı - Direktor o oldu+Fotolar
19 aprel 2024 11:42
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 2024 10:29
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 2024 20:43
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 2024 15:24
- Ulu öndər Heydər Əliyevin əmiləri soyqırımı cinayətlərinə məruz qalıblar – FOTO/VİDEO
9 aprel 2024 06:18
- Azərbaycanın biznes ictimaiyyəti Sahibkarlar Günü-nü qeyd etdi
26 aprel 12:24
- İlham Əliyev Füzulidən Berlinə getdi - Tarixi uçuş - Yenilənib
26 aprel 11:50
- İlham Əliyev həmkarına Qarabağ atı hədiyyə etdi - Fotolar
25 aprel 21:20
- Elmira Süleymanova vəfat etdi
25 aprel 14:50
- Məhkəmə Rauf Nağıyevin vəzifəsinə bərpası ilə bağlı qərar verdi- ÖZƏL
25 aprel 14:30
- Şahin Bağırovu Bakı Şəhər Baş Gömrük İdarəsinə buraxmayıblar - TƏFƏRRÜAT
25 aprel 13:05
- Mikayıl İsmayılov gəlininə qarşı hegemonluğunu davam etdirir FOTO/VİDEO
25 aprel 13:01
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 11:47
- Dedik ki, bir neçə saata Xankəndiyə daxil olacağıq - Prezident
25 aprel 11:35
- Xadimə məktəb direktorunu niyə bıçaqlayıb?
25 aprel 11:07
- Keçmiş başçının hospitalından şikayət
24 aprel 21:35
- BAKCELL bütün ölkəni Bulvardakı konsertə çağırır
24 aprel 21:20
- Onu oğlum yandırmayıb, şantaj üçün özü üzərinə benzin töküb - Yenilənib
24 aprel 20:57
- Prezidentlərin məhdud tərkibdə görüşü oldu - Foto
24 aprel 20:28
- Japarov Azərbaycandadır - Yenilənib
24 aprel 11:42
- MM-də iki deputat arasında gərginlik
23 aprel 22:43
- Oğluma Ali Baş Komandanın adını verəcəyik - Fotolar
23 aprel 18:36
- NAR Füzulidə yerləşən məktəbə yeni kitablar hədiyyə etdi
23 aprel 18:28
- Heydər Əliyev əlindən gələni əsirgəmirdi - Putin
23 aprel 08:45
- Zakir Qaralovun əmisi qızı məhkəməyə verildi
22 aprel 21:28
- Məktəb direktoru həmin qadından 300 min alıbmış
22 aprel 21:14
- Abel Məhərrəmov polkovnik-leytenantın torpağını zəbt edib?
22 aprel 18:57
- Əliyev Putinlə görüşdü - Video
22 aprel 18:45
- Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxıldı
22 aprel 18:40
- Barəsində məhkəmə istintaqı gedən Gündüz Əliyev kimi bir vəzifə sahibi Sumqayıtda necə ..?
22 aprel 12:48
- Bəraət alan şəxs, Gömrük Komitəsindən milyon yarım təzminat istədi
22 aprel 12:39
- Gürcüstan DTX məktəblərdə mümkün terror aktı ilə bağlı hərəkətə keçdi
22 aprel 11:53
- İki Avropa ölkəsi gizli şəkildə birləşməyə hazırlaşır
22 aprel 10:24
- Ersin Tatar Azərbaycana gəlir
22 aprel 10:13
- Atatürk və Ərdoğanı təhqir edən şəxs həbs olundu
21 aprel 22:31