Elçin Əliyevin yazdıqlarını oxuduqda, düşünürsən ki, dəhşət filminin süjeti ilə tanış olursan. "İş burasındadır ki, son ilər Stalin dövrünün arxitekturası ilə bağlı kitabın çapına hazırlaşıram, o dövrə aid, hələ ki, sökülməyən arxitektura abidələrini fotoapartın yaddaşına həkk edirəm. Maşından fotoaparatı götürüb yenicə çəkilişə başlamışdım ki, çox kobud ifadələrlə işlədən iki yoldaşın mənə tərəf gəldiyini gördüm. Sonradan bu yoldaşların Fuad Kərimov və Rahib Həsənov olduğunu bildim. Onlar məndən fotoçəkiliş aparmağımın səbəblərini soruşur, şəxsiyyətimi təsdiq edən sənədlər tələb edirdilər. Bu şəxslərə hesabat vermək öhdəliyim yoxdur deyə fotoçəkiliş aparmağımın onlara dəxli olmadığını dedim. Bundan sonra qışqır-bağır başlandı” – Elçin Əliyev yazır. 

Məşhur memar ərazidəki arxitektura abidələrinin bərbad olduğunu, orada yaşayan insanların həyatlarının fərqli durumda olmadığını qeyd edir: "İnsanlar əsəbi, qəddar, sabaha inamsızdırlar. Heç kim onlara yaşadıqları evlərin taleyi ilə bağlı məlumat vermək istəmir. Mümkündür ki, buna görə də əlində fotoaparat olan hər kəs tikinti şirkətinin casusu kimi qəbul edilir və uyğun olaraq evlərinin gələcəyi ilə bağlı məlumat verə biləcək obyekt kimi sərt sorğu-suala tutulur”.

Məşhur memar yazır ki, onu döyməyiblər. Yumruqları düyünlənmiş sakinlər bunun əvəzində polis çağırıblar. Elçin Əliyev polisin gəlişinə sevinsə də, bu çox çəkməyib: "Məni döymədilər, bir qədər əvvəl təmirdən çıxan fotoaparatı da sındırmqdan vaz keçdilər, polisə zəng edib ərazidə düşmən casusunu tutduğunu dedilər, əlavə etdilər ki, bu şəxs binaların fotolarını çəkir və sənəd də təqdim etməkdən imtina edir. 10 dəqiqə sonra 99 AP 246 nömrə nişanlı polis maşını əraziyə gəldi, maşından çox ciddi görkəmdə serjant Pərviz Hüseynov düşdü.

Düşündüm ki, şükür Allaha, qanun təmsilçisinin ərazidə olması pis deyil, indi sakinlərə bizim şanlı qanun keçikçimiz mənim kimsənin hüquqlarını pozmadığımı izah edəcək, foto çəkmək də hələ ki, qanunla qadağan deyil, məndən də kimliyimi soruşub sərbəst buraxacaq. Olmadı! Məni əhatələyən əsəbi yoldaşları dinləyən serjant, qəzəbli səslə foto çəkməyimin səbəbini xəbər aldı. Ona arxitektor olduğumu izah edib foto çəkməyi xoşladığımı, arada qəlbimdən keçən kitablar yazıdğımı, həmin kitablar üçün fotolar çəkdiyimi dedim. Ərazidəki "stalinka”nı da bu səbəbdən çəkdiyimi nəzərə çatdırdım. 

 

Bir qədər düşünəndən sonra ratsiya ilə kiminləsə rəhbərlikdən danışan Pərviz Hüseynov elan etdi: "Azərbaycanda binaların fotosunu çəkmək qadağandır!” və ətrafıma toplaşanların sevincinə səbəb olan sözləri söylədi, məni məsələni araşdırmaq üçün 8-ci polis bölməsinə dəvət etdi. Doğma dövlətimizin nümayəndəsi maşının dəmir barmaqlı qapılarını açıb yer göstərdi, oturmamı istədi. Düşündüm ki, mənə elə bu da azdır. Soruşdum ki, mən qanunu pozmuşam? Məgər foto çəkmək qadağandır? Bu harada yazılıb? Bir də ki, mənim üzərimdə heç bir sənəd yoxdur, bütün sənədlər maşındadır, siz mənim kimliyimi necə aydınlaşdıracaqsıznız? Cavabında serjant "az danış” deyib sənədləri götürməyimə imkan vermədi – bölmədə səninlə haqq-hesab çəkəcəklər”.

Tanınmış memar bölmədəki xoş olmayan rəftarla üzləşməsindən, saatlarla dəhlizdə gözlədilməyindən və nəhayətdə təhqiqatçı Orxan Məmmədzadənin ona qarşı qaba münasibəti haqda yazır:

- "Ay kişi, ala sən foto niyə görə çəkirsən? Arxeoloqsan?”.

- "Zəhmət olmasa "ay kişi sən” yox, "siz” ilə mənə müraciət edin, memaram” deyə ona cavab verirəm.

- "Uşaqlar, ala bu kişi deyilmiş ki! Kişi müraciətim xoşuna gəlmir!” – yaxınlıqakı kolleqalarına gülə-gülə müraciət edir və onlarla bərabər məni ələ salır:

– "İndi sənə necə müraciət edək?” deyə daha da aşağılayıcı ruhda söhbəti davam etdirir. Həyat haqda fəlsəfi fikirlər işlədib "anlayışlar”ı incələyəndən sonra Məmmədzadə nəhayət ki, nəticəyə gəlir:

- "Sən mənim də həyətimdə çəksəydin, səni bilirsən nə edərdim? Tutub eşşək qədər döyərdim” – təxminən 30 yaşı olan gənc müstəntiq, özünün cəzalandırılmayacağına əminliklə bu sözləri deyir. Hansı ki, mənim hüquqlarımı qorumalıdır.

Mənimlə elə danışırdılar ki, sanki həqiqətən də dövlətin düşməniyəm, hansı ki, dövlətin əsaslarını sarsıtmağa çalışır – vətəndaşın şəxsiyyətinə, hüquqlarına və ləyaqətinə heç bir hörmət etmirlər. Ərazidə nə baş verdiyini anlamaq həvəsləri belə yoxdur: belə görünür ki, bu adamlar insanın ləyaqətini alçaltmaqdan həzz alırlar, gözləyirlər ki, onlara öz tonlarında cavab verilsin və qalanı artıq sınanmış yoldur.

Bu cür münasibətə tab gətirməyərək – anlayıram ki, indi əsəblərim tab gətirməyərək, cavab verə bilərəm – bunu isə kateqorik etmək olmaz, pravakatorlar elə bunu gözləyirlər, özüm üçün belə gözlənilməz şəkildə yerimdən qalxıb bölmə rəisinin otağına tərəf gedirəm. Katibə "rəis olduqca məşğuldur” deyib məni otağa buraxmaq istəmir. Başqa gedən yerim yoxdur, axradan təhqiqatçı mənə çatmaq üzrədir, cəld qapını açıb böyük stolun arxasında oturan polis polkovniki Bayram İslamovun boş otağına daxil oluram. 

Ona deyirəm ki, təhqiqatçı mənimlə olduqca kobud tərzdə danışır, belə davam etsə, buradan sadəcə çıxmaya bilərəm. Gözləmədiyim halda yüksək çin sahibi mənə "sən” deyə müracətlə tabeçiliyindəkilərin tərəfində dayanır və otağına icazəsiz daxil olduğuma görə barəmdə xulianlıq maddəsi ilə cinayət işi başlamaqla təhdid edir, "Rədd ol burdan” deyir və ya sənə bu dəqiqə cinayət işi başlayacağıq! Bəli, təqsirsizlik prezumpsiyası bu polis bölməsində bəxtsiz qonaqdır...

Dəhşətdir, dövlət nümayəndələri, hansıların ki, birbaşa vəzifə borclarıdır ki, Qanunu, məni və mənim hüquqlarımı qorusunlar, özlərinə vətəndaşın bölmədəki müdafiəzsiz və hüquqsuz durumundan istifadə etməyi, onu aşağılamağı rəva bilirlər. Oradan real olaraq çıxmaya bilərdim! 2 saatlıq əsəb gərginliyindən, yazılı izahat alınandan sonra – sənədlərimi belə götürməyə imkan vermədən bölmədən buraxıldım.

Təhqiqatçıdan xahiş etdim ki, məni geriyə, götürdükləri yerə aparsınlar. Pulqabım da maşında idi deyə cibimdə 1 qara qəpiyim yox idi. Lakin bu bizim polisləri maraqlandırmadı- bu sadəcə onların problemi deyil... Sevin ki, səni ümumiyyətlə buraxıblar! Getdin piyada...”

Məşhur memar yazır ki, evdə oturub düşünür: "Necə ola bilər ki, hətta bölmə rəisi fotoaparatla foto çəkən vətəndaşın məsuliyyətə cəlb olunmasının qanuni olmadığını bilməsin? Belə bir şəxsi yüksək vəzifəyə necə təyin ediblər? Biz hansı turizm və xarici qonaqlardan danışırıq? Belə alınır ki, biz inkişaf etmirik: mən belə insidentlərlə 25-30 il əvvəl qarşılaşardım.

Belə təəssurat yaranır ki, cənab prezidentin çoxsaylı səyləri kağız üzərində qalır, bu bilərəkdən edilən sabotaj və məmur özbaşınalığının təzahürüdür. Sanki bir-birinə aid olmayan 2 paralel dünya var Azərbaycanda: mətbuatda optimist ruhlu məqalələrdəki və sərt reallıqlardakı”.

Elçin Əliyev yazdıqlarından belə anlaşılır ki, Stalin dövrünün arxitekturasına aid abidəni ona çəkməyə sona qədər imkan verilməyib. Məşhur memar yazır ki, əraziyə qayıdıb həmin abidənin fotosunu çəkmək niyyətindədir.