Son dövrlər Azərbaycanda qəsdən adam öldürmə cinayətinə görə verilən cəzalarla bağlı fərqli yanaşmalar müşahidə olunur. Bəzən məhkəmələr bənzər əməllər üzrə fərqli cəzalar təyin edirlər. Ya təqsirləndirilən şəxsin ittiham olunduğu maddə üzrə ən minimal cəza verilir, ya da digər maddələrə tövsif olunur. Maraqlıdır ki, belə hallar çox vaxt ailə-məişət zəminində baş verən cinayətlərlə bağlı yaşanır. 

Məsələn, bir müddət öncə Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmü ilə qızının bədəninə narkotik yeridərək amansızlıqla öldürən keçmiş məhkum Hacıağa Salamova cəmi 9 il həbs cəzası verildi. Qeyd edək ki, ata daha əvvəl də adam öldürməyə görə 9 il, narkotik alverinə görə isə 1 il 6 ay həbsdə olmuşdu.

Türkan qəsəbəsinin sabiq icra nümayəndəsi Rahil Babayevin qızını öldürən oğlu Məmmədəli Babayevə isə Xəzər rayon Məhkəməsi tərəfindən 1 il həbs cəzası verilmişdi.

Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin digər hökmü ilə arvadını öldürən Ehtibar Qasımov 10 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edildi. Bu hökmdən fərqli olaraq, ötən ilin sentyabrında moteldə arvadını öldürən Murad Şamilova  isə 18 il həbs cəzası verilmişdi.

Bu ilin aprelində Şəki Ağır Cinayətlər Məhkəməsi Zaqatalada 10 il əvvəl qətl törədən Polad İsmayılova 11 il həbs cəzası verdi. 

 

 

Göründüyü kimi bənzər cinayətlərdə fərqli cəza təyinləri müşahidə olunur. Qeyd edək ki, Cinayət Məcəlləsinin 120-ci (Qəsdən adam öldürmə) maddəsinin 1-ci bəndinə görə, təqsirləndirilən şəxs 9 ildən 14 ilədək azadlıqdan məhrum etmə, 2-ci bəndində nəzərdə tutulan hallara görə isə 14 ildən 20 ilədək və ya ömürlük azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.

Məsələ ilə bağlı hüquq müdafiəçilərinin mövqeyini öyrəndik. Vəkil Elçin Sadıqov “Qafqazinfo”ya açıqlamasında bildirdi ki, cinayətlərdə cəzanın ədalətliliyi 2 meyara görə ölçülür: “Cinayətin törətdiyi ağır nəticələrə və cinayətkarın şəxsiyyətinin təhlükəliliyinə görə. Qəsdən törədilən cinayətlərdə də bu halların hər ikisi mövcud olur. Bununla bağlı məhkəmələr cəza təyin edərkən bəzən bu halları düzgün qiymətləndirə bilmirlər. Məsələn, bəzən cinayətin törətdiyi nəticəni məhkəmə yüngülləşdirici hal kimi nəzərə alır. Təqsirləndirilən deyir ki, onun himayəsində iki azyaşlı uşağı var. Halbuki həmin şəxs arvadını öldürüb deyə iki uşaq onun himayəsində qalıb”.

Vəkil bildirib ki, məhkəmələr hökmlərində ağırlaşdırıcı və yüngülləşdirici halları düzgün qiymətləndirə bilmirlər: “Ümumiyyətlə ailə-məişət zəminində olan qətllərdə məhkəmələr yüngül cəza təyin etməyə meyillidirlər. Hesab edirəm ki, bu, düzgün mövqe deyil. Hərdən elə olur ki, ailədaxili olmayan qətllərdə qəsdən adam öldürmə maddəsinə görə 16 il və daha yuxarı həbs cəzası verilir. Bununla bağlı məhkəmə ümumiləşdirmələri olmalıdır. Təəssüf ki, Ali Məhkəmə də belə bir ümumiləşdirmələri həyata keçirmir. Ümumilikdə məhkəmələrin cəza təyin etmə siyasətində vahidlik olmadığına görə fikir ayrıntıları var.

Ailə-məişət zəminindəki qətllərlə bağlı əməllərin tövsifi Cinayət Məcəlləsinin 120.1-ci maddəsi ilə olmamalıdır. Çünki bütün hallarda qısqanclığın özü də normal hiss deyil. Bu, ağırlaşdırıcı hallar hesab olunmalıdır. Qısqanclıq zəminində insanın öldürülməsi 120-ci maddənin 2-ci hissəsinə tövsif olunmalıdır. Bu mənim fikrimdir və bu qətllərin qarşısının alınmasına da kömək edəcək. Biri düşünür ki, arvadını öldürəcək, 9 il cəza alacaq. Amma başqa adamı öldürəndə 16 ildən yuxarı cəza alır. Bu hallarla bağlı qanunun özündə də sərtlik olmalıdır. Məhkəmə öz praktikasında belə halları cəzanı ağırlaşdıran hal kimi tədqiq etməli və maksimuma yaxın olmalıdır ki, insanlar o əməli törətməkdən çəkinsinlər”.

Digər vəkil Roman Qaraşov da “Qafqazinfo”ya açıqlamasında qəsdən adam öldürmə cinayətlərinə görə təyin edilən cəza tədbirlərinin bəzi hallarda əsaslı şəkildə bir-birindən fərqləndiyini deyib: “Zərərçəkən tərəfin təqsirləndirilən şəxsə qarşı sonrakı münasibəti xüsusi əhəmiyyət kəsb etməklə yanaşı, şəxsin cinayəti törədərkən, hadisədən sonrakı davranışı, şəxsiyyəti, törətdiyi cinayətin nəticələri mütləq təhlil olunmaqla cəza təyini prosesi həyata keçirilməlidir.

Bəzi işlərdə faktiki hallar demək olar ki, eyni olsa da, cəza tədbirləri fərqlənir. Təqsirləndirilən şəxsə ən sərt və ya ən aşağı həddə cəza verilməsi əsaslandırılmalıdır, yüngülləşdirici və ağırlaşdırıcı hallar müəyyən edilməlidir. Əksər hallarda məhkəmə hökmlərində əsaslandırma hissəsi səthi yazılır. Yaxud sübutlar və sübutların qiymətləndirilməsi müxtəlif arqumentsiz fikirlərdən ibarət olur. Hansı ki, iş üçün əhəmiyyət kəsb edən hər bir detal sübutlarla əhatə olunmalıdır”.

Vəkil bildirib ki, eyni faktiki hallara eyni cəzanın verilməsi, vahid məhkəmə təcrübəsinin formalaşması olduqca mühüm məsələdir: “Cinayət işləri üzrə bu təcrübənin ümumiləşdirilməsi və ciddi təhlil olunması vacibdir. Mülki sahədə məhkəmə təcrübəsinin ümumiləşdirilməsi cinayət sahəsindən daha sürətli gedir. Bəzən xüsusi amansızlıqla törədilən cinayətə heç bir ağırlaşdırıcı hal əlavə etmədən istintaq aparılır, bəzən də əksinə hadisələrin ümumi axınında baş vermiş cinayəti planlaşdırılmış, qəsdən törədilən cinayət kimi nəzərdən keçirərək əmələ hüquqi qiymət verilir. Amma qeyd edim ki, məhkəmənin cəza təyini prosesində imkanlarının olması müsbət hal olsa da, bunu hakimin şəxsi istəyi ilə bağlamaq qəti şəkildə doğru deyil”.