- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
Qarabağda erməniləşdirilən Azərbaycan xaçpərəstləri – Gizlədilən tarix
Asif Nərimanlı
Münaqişə başa çatdı və Qarabağda erməni icması Azərbaycan vətəndaşı olaraq yaşayacaqlar, əvvəllər olduğu kimi...
Bu yeni reallıq bir neçə dəfə gündəmə gələn tarixi sualı yenidən aktuallaşdırır: Qarabağın yerli əhalisi əslən etnik ermənidirmi, yoxsa?
3 il öncə "kavkazplus” saytında yayımlanan araşdırma bu suala, daha doğrusu, əkəriyyətin həqiqət bildiyi yalana aydınlıq gətirməyə imkan verir.
İlk diqqətçəkən fərq...
Qarabağ erməniləri həm zahirən, həm də mentalitet olaraq Ermənistanda yaşayan ermənilərdən fərqlənir və daha çox azərbaycanlılara bənzəyir. Bu bənzərlik tarixi yenidən vərəqləməyi vadar edir. Onlar əslində etnik olaraq kimdir?
Qarabağ sakinlərinin əksəriyyəti Qafqaz Albaniyasının qədim əhalisinin nəsilləridir. Bölgəyə İslam dini gələndə bir hissəsi bu dini qəbul edir, digərləri xristian olaraq qalır. Dini fərqlilik zamanla onları uzaqlaşdırır və xaçpərəstlər sonradan bölgəyə gələn ermənilərlə yaxınlaşır, onların dilini mənimsəyir.
Bəzi sübutlar...
1. Ermənistandakı ermənilər arasında yayılan genetik xəstəliklərə Qarabağdakı "ermənilər” arasında rast gəlinmir.
Bu xəstəlik ermənilərin bu ərazilərə köçdüyü Aralıq dənizinin şərq sahilləri (indiki Suriya, Livan əraziləri) və Balkan yarımadasının cənub hissəsi üçün tipikdir.
2. Qarabağda yaşamış etnosların ermənilərə heç bir aidiyyəti yoxdur. Bu etnoslar daha çox alban nəslindən gələn Dağlıq Dağıstanın xalqlarına yaxındır. Ermənilər bura gələndən sonra yerli tarixi və mədəniyyəti məhv edərək, ermənizmi yaydılar.
3. Qafqaz Albaniyasının dini cəhətdən də erməni kilsəsinə heç bir yaxınlığının olmaması digər sübutlardan biridir.
Azərbaycan xaçpərəstləri necə "erməni” oldu?
Qarabağın məbədlərində köhnə alban yazılarının ermənilər tərəfindən şüurlu şəkildə dəyişdirildiyinə dair bir çox fakt var. Ermənilər yazıların üzünü köçürür və "təmiz erməni” variantına çevirirdilər. Bununla belə alban xaçpərəstlər öz dillərini və etnik şüurlarını uzun müddət saxlayırdı. Hətta XVIII əsrdə bölgəyə gələn səyyahlar qeyd edirdilər ki, Qarabağdakı xaçpərəstlər dinlərinə görə ermənilərdən fərqlənirlər.
1830-cu illərdə çar Rusiyası alban kilsəsini ləğv etdi və kilsənin bütün mülkiyyətini erməni Qriqorian kilsəsinə verdi. Beləliklə, yerli xaçpərəstlər də erməni kilsəsinə inananlar kimi təqdim olundu.
Ləğv olunan Alban katalikosu Eçmiədzin katalikosuna tabe edildi. Rusiya imperiyasında erməni kilsəsinə inananların hamısı, o cümlədən Qarabağın alban əhalisi erməni hesab olunurdu. Bundan sonra İrandan və Türkiyədən ermənilər kütləvi sürətdə Qarabağa köçü başladı. Buna rəğmən, yerli alban xalqının assimlyasiya edilməsi tamamilə mümkün olmadı. Çünki Qarabağa köçən ermənilərin əksəriyyəti tacirlər idi. Onlar ticarət-sələm şəbəkəsini yaratdılar və özlərini Qarabağın yerli əhalisindən üstün tuturdular, hətta onlarla nikaha belə daxil olmurdular. Qarabağ ilk köçən ermənilər sonradan Rusiya imperiyasının böyük şəhərlərinə getdilər. Erməni din adamlarının səylərinə baxmayaraq, Azərbaycan xaçpərəstləri öz tarixi yaddaşını saxlayırdı.
Və ermənilik burada yenidən işə düşür: terror və qətllər
Erməni keşişlər vəziyyəti dəyişmək üçün başqa fərqli üsullara əl atdı: Alban katalikosuna gəlmə erməniləri keşiş təyin etmək üçün hakimiyyət nümayəndələrini satın alırlar.
Ermənizm həm də siyasi xətt üzrə yayılırdı. Bu, "daşnaksütyun”un gəlişindən sonra xüsusilə gücləndi. Daşnaklar ilk növbədə əhali arasında erməni millətçiliyinin kök salmasına diqqət yetirirdi. Erməniləşməyə etiraz edən yerli əhali təqiblərə məruz qalır, terrorla üzləşirdi. Daşnaklara yardım etmək istəməyənlər qətlə yetirilirdi.
Qarabağ xaçpərəstləri terror və qətllərdən qaçmaq üçün gerçək kimliklərini gizlətməyə, "erməni kimi yaşamağa” məcbur oldu. Qarabağın işğal altında olduğu 30 ildə də etnik kimliyinin erməni olmadığını deyənlər ciddi təzyiqlərə məruz qalıb. Ermənistan son 30 ildə bu həqiqəti tamamilə unutdurmaq, bölgənin demoqrafik vəziyyətini dəyişdirmək üçün kütləvi köçürmə siyasəti apardı. Lakin bölgənin yerli əhalisi arasından başqa ölkələrə gedə bilənlərin bəziləri gerçək həqiqəti dilə gətirməkdən çəkinmirlər.
Ukraynada yaşayan Artur Ağacanov onlardan biridir. Artur illərdir Qarabağın yerli əhalisinin erməni olmadığı həqiqəti ilə bağlı aktiv mübarizə aparır.
Bir çox nüans da bu tarixi gerçəyə diqqəti artırır:
- Qarabağda yaşayanlarla Ermənistanda yaşayanların dil fərqi: hətta danışarkən çox vaxt bir-birini anlamadığı deyilir;
- Ermənistanda "Qarabağ ermənisi” yarlığının olması: bir çox erməni onları erməni hesab etmir, "ikinci növ” insan kimi yanaşır (44 günlük müharibədə Ermənistana gedənlərin üzləşdiyi münasibət bunu bir daha sübut etdi);
- Yerli mətbəxin və bir çox adət-ənənənin fərqli olması;
Hərçənd, indi Qarabağda erməni ilə etnik albanın kim olduğunu ayırd etmək çox çətindir. Ayırd edə bilməsək də bu tarixi bilməyimizdə fayda var...
Oxşar xəbərlər
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 2024 11:56
- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
18 aprel 2024 11:43
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 2024 11:26
- İlham Əliyevə telefon açıb xahiş etdi
17 aprel 2024 10:38
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 2024 10:29
- Vəzifədə olan dayısının evindən 90 min oğurlayıb - Qumarda uduzdu
16 aprel 2024 10:08
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 2024 09:45
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 2024 20:43
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 2024 15:24
- Azərbaycan cinayətkar qrupun liderini Qazaxıstana ekstradisiya etdi
11 aprel 2024 11:06
Xəbər lenti
- Mikayıl Cabbarova yeni müavin təyin edildi - Sərəncam
18 aprel 11:56
- ABŞ-dən sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsinə - Reaksiya
18 aprel 11:43
- Başçının istəyi baş tutsaydı, Sumqayıtı kimin idarə edəcəyi də, müəmma olaraq qalırmış
18 aprel 11:07
- Rusiyanın sülhməramlı kontingenti Azərbaycanı tərk edir - Video
17 aprel 11:26
- İlham Əliyevə telefon açıb xahiş etdi
17 aprel 10:38
- Hadi Rəcəbli vəfat etdi - Yenilənib
17 aprel 10:29
- Tanınmış həkim telefon nömrəsini satışa çıxardı – 26 min manat
16 aprel 11:15
- Ailəli müəllim məktəbli ilə çılpaq halda maşında yaxalandı
16 aprel 11:06
- Müharibə veteranlarına şad xəbər: 80 manat artırılır – Deputat məbləği açıqladı
16 aprel 10:17
- Vəzifədə olan dayısının evindən 90 min oğurlayıb - Qumarda uduzdu
16 aprel 10:08
- 2300 maaşım idi, ayda 15 min manat paket alırdım - Sabiq nazir
16 aprel 09:45
- Məktəb direktoru haqda son qərar - Qalan ömrünü həbsdə keçirəcək
16 aprel 09:31
- Almaniya kansleri - 66 yaşım var, heç vaxt marixuana çəkməmişəm
15 aprel 21:16
- Sabiq baş həkimə hökm oxundu - 8 il 6 ay həbs
15 aprel 20:53
- Akademik Zərifə Əliyevanın anım günüdür
15 aprel 20:43
- Akif Çovdarov yenidən məhkəmədə: 30 milyonluq əmlakın taleyi necə olacaq?
15 aprel 10:22
- Tokayev İrəvanda səfərdədir - Foto
15 aprel 09:49
- Dubayda qızıldan hazırlanan alt paltarları satışa çıxarıldı
14 aprel 20:39
- İmişlidə məktəbliləri cərəyan vurub öldürdü
14 aprel 18:44
- Üçüncü dünya müharibəsi İrana görə başlayacaq… İmam Əlini gördüm –İran Şahının 1973-cü ildə verdiyi MÜSAHİBƏ
14 aprel 17:25
- Vəkillik fəaliyyətindən qovulmuş Sevil Hacıyeva məmurları TERROR-çuluqda ittiham edir
14 aprel 16:37
- İrandan qovulan, Fransada səfil vəziyyətinə düşən, Amerikada ömürlük cəza alan erməni qatilin faciəli sonluğu...
14 aprel 15:24
- Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
14 aprel 11:41
- Narkotik satan AXUND həbs olundu - Foto
13 aprel 13:04
- Kür çayında batan ata və altı yaşlı qızının FOTOSU
13 aprel 10:05
- Zakir Fərəcovun işlətdiyi və aldadaraq, milyonlarını vermədiyi bir qrup iş adamı bir daha Prezidentə üz tutdu
13 aprel 09:29
- Çingiz Abdullayev xəstəxanaya yerləşdirildi - Vəziyyəti ağırdır
13 aprel 08:38
- Əməkdar artist vəfat etdi
12 aprel 21:21
- Günəş "öləndə" nələr baş verəcək?
12 aprel 21:03
- Türkiyədə 2028-ci il seçkiləri: Əkrəm İmamoğlu, yoxsa Səlcuk Bayrakdar?
12 aprel 12:56
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya