“Bolşevik” Qulamın qızı, Leninin ölən günü, Şərq operasının anası
Cəmiyyət21 yanvar 2020 17:45

Bu gün şərqdə ilk opera yazan qadın bəstəkar Şəfiqə Axundovanın doğum günüdür.
Lent.az onun haqqında yazını təqdim edir.
1924-cü il yanvarın 21-də Azərbaycanın dilbər guşəsi Şəkidə yerlilərin "bolşevik Qulam” dedikləri Qulam kişinin evində bir qız dünyaya gəldi. Qızı dünyaya gətirən ana bir də baxdı ki, bayaqdan ətrafına toplaşan qohum-əqrəbadan başının üstündə bircə nəfər qalıb. Bəs, camaat hara yox olub? deyə soruşdu. Cavab verdilər ki, Lenin ölüb, hamı onunla vida mitinqinə gedib. Ana üzünü yanındakı körpəsinə çevirib, "Can bala, nə pis gündə dünyaya gəldin” - dedi...
O qız böyüdü, şöhrəti dünyaya yayıldı. O dünyadan köçəndə nə bolşeviklər vardı, nə də onların ideyası, heç Lenini yada salan da yox idi. Amma Azərbaycan vardı və onun musiqi tarixinə qızıl həriflərlə bir ad yazılmışdı: Şəfiqə Axundova...
Atası Qulam Axundov dövrünün tanınmış adamı idi. 1917-20-ci illərdə Şəkinin ilk bolşevik rəhbərlərindən olub. Şəkililər ona "bolşevik Qulam” deyirdilər. Qulam kişi M.F.Axundovun nəslindən imiş, uzaq qohum olublar. Anası Züleyxa evdar qadın olub, evdə Şəfiqədən başqa daha beş övlad böyüdüb. İsmət, Tahir, Nəriman, Rəfiqə də hərəsi öz sahəsinin sənətkarları olublar. Taleyi Şəfiqənin üzünə daha şirin təbəssümlə gülümsəyib.
Anası onun musiqi duyumunu, incəsənətə meylini görüb qonşulara "bu qızım deyəsən artist olacaq” - deyirmiş.
Atası isə qızının musiqi qabiliyyətini hiss etdikcə onu daha çox sıxma-boğmaya salırmış ki, birdən müğənni olar. O, istəyirdi ki, qızı Şəfiqə həkim olsun. "İstedadlıdır, deməli, ondan yaxşı həkim olar” – deyirdi. O dövrün bütün ziyalı ailələri kimi Qulam kişinin də evində piano varmış, amma qızının onunla çox məşğul olduğunu görən ata piano olan otağı açarla bağlayırmış. Düşünürmüş ki, Tanrının verdiyi istedadın qarşısını bununla ala biləcək.
Bir dəfə marağının Şəfiqəni konservatoriyaya çəkib apardığını eşidən atası qarlı-şaxtalı o qış axşamı qızını evə buraxmadı. Şəfiqənin anasına da icazə verməyib ki, qızı evə buraxsın, deyib, qoy ağlı başına gəlsin, özünə yaxşı sənət seçsin. O gecə Şəfiqənin böyrəkləri elə soyuqlayıb ki, sonradan professor Cavadzadə cərrahiyyə yolu ilə bir böyrəyini çıxartmalı olub, o birini xilas edə bilib.
Ancaq zaman keçdikcə qızının musiqi sahəsində hədsiz istedadını və inadkarlığını görən ata onunla razılaşmalı olur.
Şəfiqə 1943-cü ildə Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbinə qəbul edilir. Həm də burda dahi Üzeyir bəy Hacıbəylidən dərs alır. Şəfiqə xanım xatirələrində bu barədə yazır: "ilk mahnım olan "Kolxoz qızları"nı Üzeyir bəy dinlədi və bəzi düzəlişlər etdi. İnanın ki, hər hansı əsərimi bəyənəndə həmin gün sevincim yerə-göyə sığmırdı. Üzeyir bəy sənətə qiymət verən insan idi. O vaxt bir qrup açmışdı, bəstəkarlar orada təhsil alırdılar. Hətta bizə muğamların əsaslarını da öyrədirdi. Bizim əsərlərdə milli ruh vardı. Bax, həmin o milli ruh insana dayaq olur. Onun kimi adamlar yüz ildən bir doğulurlar. O, dahi idi. Çox xeyirxah, gözəl insan və böyük şəxsiyyət, həm də müəllim idi. Mən fəxr edirəm ki, Üzeyir Hacıbəyov kimi bir insan mənə dəstək olub. Şəxsən evində olmuşam, mənə hərtərəfli yardım edib. Vaxtının az olmasına baxmayaraq, Üzeyir Hacıbəyov məni və sənətimi bir dəfə də olsun diqqətdən kənarda qoymurdu. Hətta ad günümə teatrda heç kimin xatırlamadığı bir vaxtda Üzeyir bəy bunu yadında saxladı və həmin gün məni təbrik etdi. Çox xeyirxah insan və böyük şəxsiyyət idi. 1944-cü ildə Tiflisdə Zaqafqaziya musiqi baharı keçirilirdi. Bu, çox tarixi hadisə idi. O vaxt Ağabacı Rzayeva da ilk qadın bəstəkarlardan idi. Üzeyir bəy ona da xüsusi diqqət yetirir, xətrini istəyirdi. Ona həm də qayğıkeşlik göstərirdi. Üzeyir bəy bir dəfə ona dedi ki, Şəfiqə ilə geyinib gəlin, görüm Tiflisə hansı geyimdə gedəcəksiniz? Biz də geyinib gəldik. Amma bizim geyimimiz onun xoşuna gəlmədi. Üzeyir bəy dərhal köməkçisi Ramazan Xəlilovu çağırdı. Dedi, Ramazan, bunları anbara apar, yaxşı paltarlar seç ki, bəstəkara oxşasınlar, axı Tiflisə gedəcəklər…
Başqa bir xatirə də danışım. Yadımdadır, Mirvarid Dilbazinin sözlərinə "Beşik başında" adlı mahnımı Üzeyir bəyə göstərdim. İlk mahnılarımdan idi. Üzeyir bəy mahnını sona qədər dinlədi və xoşuna gəldi. O vaxt onun dediyi sözlər hələ də qulağımdan getmir: "Şəfiqə, səndə yaxşı orijinal keçidlər var. Ay qız, sən bu musiqiləri hardan tapırsan?” Üzeyir bəy həmişə deyirdi ki, yazılan mahnılar kökə bağlanmalıdır. Yəni musiqidə də milli ruh hiss olunmalıdır. Mən Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova, İslam Rzayev, Gülağa Məmmədov, Zeynəb Xanlarova kimi sənətkarlarla çalışmışam deyə, bugünkü gəncləri bir qədər qəbul eləyə bilmirəm. Səs insanın ürəyini titrətməlidir. İfaçının səsini bəyənməsəm, ona mahnı verə bilmərəm. Bir çoxunu bu adla yola salmışam. Heç zaman mahnı bəstələmək xətrinə çalışmamışam. Əgər bəstəm ifaçının səsində itib-batacaqsa, heç üzə çıxmasa yaxşıdır".
Sonralar Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq şöbəsini, B.Zeydmanın sinfini bitirsə də orda da Üzeyir bəyin məsləhətlərindən çox faydalanan gələcəyin böyük bəstəkarı 1972-ci ildə Şərqin ilk opera yazan qadın bəstəkarı kimi tarixə imza atıb. Süleyman Rəhimovun eyni adlı povesti əsasında, İsgəndər Coşqunun librettosunu yazdığı "Gəlin qayası" operası 1974-cü ildə Opera və Balet teatrında uğurla tamaşaya qoyulub.
Şərqin ilk opera yazan qadın bəstəkarı, Üzeyir bəyin yetirməsi, fitri istedadlı Şəfiqə Axundovanın şəxsi həyatı o qədər də qibtə olunan deyil. Görünür, tale insanın xoşbəxtliyə gedən yollarını tam açmır, birini açanda o birini bağlayır.
Ailə quranda tanınmış bəstəkar deyildi, bütün həmyaşıdları olan qızlar kimi, o da ailə qurmaq istədi. Onu sevənlərdən birini seçib, evlənməyə razılıq verdi. Amma illər keçdikcə Şəfiqə anladı ki, yeganə sevgilisi sənətidir, ondan qeyri kimsəyə bağlanıb özünü, sevdiyi sənəti fəda vermək iqtidarı yoxdur. Qərarını verib, həyat yoldaşından ayrıldı. O vaxt artıq bir övladı da vardı, adını Taleh qoymuşdu. Ailə qurmağını, onun dünyaya gəlməsini yalnız taleyin işi saydığı üçün...
Taleh də anasının davamçısı oldu, musiqiyə bağlandı. Onun musiqiyə bağlanmağı anasına hədsiz bağlılığı ilə əlaqəli idi, yaxud əksinə, musiqiyə bağlılığı onu anasına bu qədər yaxın, həmdərd etmişdi – bunu demək çətindir, amma real olan o idi ki, ikisi bir tavanın altında baş-başa verib musiqilər yazır, elə bil, Səttar Bəhlulzadə demiş, təbiətdən bu yolla "qisas alırdılar”. Amma bu birgəlik də uzun çəkmədi, Taleh gənc yaşlarında anadangəlmə əsəb xəstəliyi ucbatından dünyasını dəyişdi.
Oxşar xəbərlər
- Mələkxanım Eyubovanın həyat yoldaşı - FOTO
3 iyul 2025 09:46
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
2 iyul 2025 12:21
- Prezident bu məhkəmələrə hakimlər təyin etdi - SİYAHI
1 iyul 2025 19:04
- Əsir Qafqaz - Rusiya regiona gənə kimi yapışıb, qoparılma prosesi ağrılı gedir
1 iyul 2025 18:42
- Evdən döyülərək çıxarıldılar - Öldürülən həmyerlilərimizin qardaşı qızı hadisə barədə DANIŞDI VİDEO
1 iyul 2025 11:05
- İki İosifin və iki ittifaqın intriqası – Tito dirənməsə, Moskva və London Balkanı böləcəkmiş
30 iyun 2025 16:26
- ŞOK! Putinin mümkün varisləri açıqlandı – Rusiya elitası yeni dövrə hazırlaşır
30 iyun 2025 11:13
- Azərbaycanda BAYRAM- Qeyri-iş günü bir də 4 aydan sonra olacaq
30 iyun 2025 10:46
- Günel hindistanlı həyat yoldaşından danışdı - FOTO
27 iyun 2025 17:27
- Azərbaycan Prezidenti Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib
26 iyun 2025 19:24
Xəbər lenti
- Bakıda 14-cü mərtəbədən yıxılan qız SAĞ QALDI
03 iyul 10:40
- Azərbaycanla münasibətlərimiz strateji müttəfiqlik xarakteri daşıyır - Rusiya XİN
03 iyul 10:31
- Japarov da Xankəndiyə gəlir
03 iyul 10:18
- Mələkxanım Eyubovanın həyat yoldaşı - FOTO
03 iyul 09:46
- Bir AĞAC bir İLDƏ 22 kq KARBON-CO2 UDUR və....
03 iyul 02:16
- Azərbaycanın deputatı -Özbəkistanın mədəniyyət elçisi- medalı ilə təltif edilib
03 iyul 02:06
- Seyid Əzim Şirvaninin 190 illiyi qeyd olundu – Gənclər Kitabxanasında
03 iyul 01:15
- Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu olub
03 iyul 00:46
- Araz Ağalarov barəsində icraat başladıldı
02 iyul 23:12
- Dalay Lamadan sonra Tibet Buddiziminin aqibəti necə olacaq? - Özü danışdı
02 iyul 22:45
- Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri -Sea Breeze- istirahət mərkəzində olublar (FOTO)
02 iyul 21:29
- Polis bundan sonra da Vətənə və xalqa şərəflə xidmət edəcək - Vilayət Eyvazov
02 iyul 20:12
- Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - Fotolar
02 iyul 19:28
- Bakıda Özbəkistanın səfirliyinin yeni binası açıldı
02 iyul 19:15
- Özbəkistan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub
02 iyul 19:04
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
02 iyul 13:46
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
02 iyul 13:09
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
02 iyul 12:21
- Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı
02 iyul 11:31
- Rəsmi Moskva: Azərbaycanla aramızı vurmaq istəyənlər çoxdur
02 iyul 10:46
- Azərbaycan Polisi 107 yaşında!
02 iyul 10:30
- Kseniya Sobçak azərbaycanlıların qətlindən yazdı – Sonra da deyirik bizi niyə sevmirlər?
02 iyul 09:58
- Koronavirusun mənşəyi barədə sual hələ də QARANLIQ qalır - ÜST hesabat yaydı
02 iyul 01:07
- Rusiyanın Azərbaycandakı DANA MONOPOLİYASI
02 iyul 00:48
- 33 yaşlı müsəlman ABŞ siyasətində dönüş nöqtəsi yaratdı...- Nyu-York meri ola bilər...
02 iyul 00:10
- Ərdoğan Tatarıstan Prezidenti ilə görüşüb
01 iyul 23:27
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
01 iyul 22:47
- Cümşüdün toyu olacaqmış - Nişanlışından ürəkparçalayan məktub - FOTO
01 iyul 22:10
- Bakı Bulvar İdarəsində 12 MİLYON yeyinti, 2 MİLYON VERGİDƏN yayınma..))
01 iyul 20:38
- Zelenski İlham Əliyevə başsağlığı verdi
01 iyul 20:18
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya