Qarabağda erməniləşdirilən Azərbaycan xaçpərəstləri – Gizlədilən tarix

Asif Nərimanlı
Münaqişə başa çatdı və Qarabağda erməni icması Azərbaycan vətəndaşı olaraq yaşayacaqlar, əvvəllər olduğu kimi...
Bu yeni reallıq bir neçə dəfə gündəmə gələn tarixi sualı yenidən aktuallaşdırır: Qarabağın yerli əhalisi əslən etnik ermənidirmi, yoxsa?
3 il öncə "kavkazplus” saytında yayımlanan araşdırma bu suala, daha doğrusu, əkəriyyətin həqiqət bildiyi yalana aydınlıq gətirməyə imkan verir.
İlk diqqətçəkən fərq...
Qarabağ erməniləri həm zahirən, həm də mentalitet olaraq Ermənistanda yaşayan ermənilərdən fərqlənir və daha çox azərbaycanlılara bənzəyir. Bu bənzərlik tarixi yenidən vərəqləməyi vadar edir. Onlar əslində etnik olaraq kimdir?
Qarabağ sakinlərinin əksəriyyəti Qafqaz Albaniyasının qədim əhalisinin nəsilləridir. Bölgəyə İslam dini gələndə bir hissəsi bu dini qəbul edir, digərləri xristian olaraq qalır. Dini fərqlilik zamanla onları uzaqlaşdırır və xaçpərəstlər sonradan bölgəyə gələn ermənilərlə yaxınlaşır, onların dilini mənimsəyir.
Bəzi sübutlar...
1. Ermənistandakı ermənilər arasında yayılan genetik xəstəliklərə Qarabağdakı "ermənilər” arasında rast gəlinmir.
Bu xəstəlik ermənilərin bu ərazilərə köçdüyü Aralıq dənizinin şərq sahilləri (indiki Suriya, Livan əraziləri) və Balkan yarımadasının cənub hissəsi üçün tipikdir.
2. Qarabağda yaşamış etnosların ermənilərə heç bir aidiyyəti yoxdur. Bu etnoslar daha çox alban nəslindən gələn Dağlıq Dağıstanın xalqlarına yaxındır. Ermənilər bura gələndən sonra yerli tarixi və mədəniyyəti məhv edərək, ermənizmi yaydılar.
3. Qafqaz Albaniyasının dini cəhətdən də erməni kilsəsinə heç bir yaxınlığının olmaması digər sübutlardan biridir.
Azərbaycan xaçpərəstləri necə "erməni” oldu?
Qarabağın məbədlərində köhnə alban yazılarının ermənilər tərəfindən şüurlu şəkildə dəyişdirildiyinə dair bir çox fakt var. Ermənilər yazıların üzünü köçürür və "təmiz erməni” variantına çevirirdilər. Bununla belə alban xaçpərəstlər öz dillərini və etnik şüurlarını uzun müddət saxlayırdı. Hətta XVIII əsrdə bölgəyə gələn səyyahlar qeyd edirdilər ki, Qarabağdakı xaçpərəstlər dinlərinə görə ermənilərdən fərqlənirlər.
1830-cu illərdə çar Rusiyası alban kilsəsini ləğv etdi və kilsənin bütün mülkiyyətini erməni Qriqorian kilsəsinə verdi. Beləliklə, yerli xaçpərəstlər də erməni kilsəsinə inananlar kimi təqdim olundu.
Ləğv olunan Alban katalikosu Eçmiədzin katalikosuna tabe edildi. Rusiya imperiyasında erməni kilsəsinə inananların hamısı, o cümlədən Qarabağın alban əhalisi erməni hesab olunurdu. Bundan sonra İrandan və Türkiyədən ermənilər kütləvi sürətdə Qarabağa köçü başladı. Buna rəğmən, yerli alban xalqının assimlyasiya edilməsi tamamilə mümkün olmadı. Çünki Qarabağa köçən ermənilərin əksəriyyəti tacirlər idi. Onlar ticarət-sələm şəbəkəsini yaratdılar və özlərini Qarabağın yerli əhalisindən üstün tuturdular, hətta onlarla nikaha belə daxil olmurdular. Qarabağ ilk köçən ermənilər sonradan Rusiya imperiyasının böyük şəhərlərinə getdilər. Erməni din adamlarının səylərinə baxmayaraq, Azərbaycan xaçpərəstləri öz tarixi yaddaşını saxlayırdı.
Və ermənilik burada yenidən işə düşür: terror və qətllər
Erməni keşişlər vəziyyəti dəyişmək üçün başqa fərqli üsullara əl atdı: Alban katalikosuna gəlmə erməniləri keşiş təyin etmək üçün hakimiyyət nümayəndələrini satın alırlar.
Ermənizm həm də siyasi xətt üzrə yayılırdı. Bu, "daşnaksütyun”un gəlişindən sonra xüsusilə gücləndi. Daşnaklar ilk növbədə əhali arasında erməni millətçiliyinin kök salmasına diqqət yetirirdi. Erməniləşməyə etiraz edən yerli əhali təqiblərə məruz qalır, terrorla üzləşirdi. Daşnaklara yardım etmək istəməyənlər qətlə yetirilirdi.
Qarabağ xaçpərəstləri terror və qətllərdən qaçmaq üçün gerçək kimliklərini gizlətməyə, "erməni kimi yaşamağa” məcbur oldu. Qarabağın işğal altında olduğu 30 ildə də etnik kimliyinin erməni olmadığını deyənlər ciddi təzyiqlərə məruz qalıb. Ermənistan son 30 ildə bu həqiqəti tamamilə unutdurmaq, bölgənin demoqrafik vəziyyətini dəyişdirmək üçün kütləvi köçürmə siyasəti apardı. Lakin bölgənin yerli əhalisi arasından başqa ölkələrə gedə bilənlərin bəziləri gerçək həqiqəti dilə gətirməkdən çəkinmirlər.
Ukraynada yaşayan Artur Ağacanov onlardan biridir. Artur illərdir Qarabağın yerli əhalisinin erməni olmadığı həqiqəti ilə bağlı aktiv mübarizə aparır.
Bir çox nüans da bu tarixi gerçəyə diqqəti artırır:
- Qarabağda yaşayanlarla Ermənistanda yaşayanların dil fərqi: hətta danışarkən çox vaxt bir-birini anlamadığı deyilir;
- Ermənistanda "Qarabağ ermənisi” yarlığının olması: bir çox erməni onları erməni hesab etmir, "ikinci növ” insan kimi yanaşır (44 günlük müharibədə Ermənistana gedənlərin üzləşdiyi münasibət bunu bir daha sübut etdi);
- Yerli mətbəxin və bir çox adət-ənənənin fərqli olması;
Hərçənd, indi Qarabağda erməni ilə etnik albanın kim olduğunu ayırd etmək çox çətindir. Ayırd edə bilməsək də bu tarixi bilməyimizdə fayda var...
Oxşar xəbərlər
- Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
13 iyul 2025 09:15
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 2025 19:34
- Prezident Əl Şaraa ilə görüşdü - Fotolar
12 iyul 2025 14:35
- Elə bilirdim ürəyim tab gətirməz, getdim, tamam başqa insan oldum...- Polad Həşimovun XANIMI
12 iyul 2025 14:28
- Suriya Prezidenti Azərbaycandadır - Fotolar
12 iyul 2025 14:09
- Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
12 iyul 2025 11:42
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 2025 17:51
- İlham Əliyev Mariam Kvrivişvilini qəbul etdi (FOTO)
11 iyul 2025 13:47
- Prezident həmkarını təbrik etdi
11 iyul 2025 11:31
- Ermənistan XİN mətbuat katibi Ani Badalyan: İlham Əliyevlə Nikol Paşinyanın Əbu-Dabi görüşü uğurlu olub
11 iyul 2025 10:08
Xəbər lenti
- Dünyanın 28 ÖLKƏSİ Quba rayonundan KİÇİKDİR - SİYAHI
13 iyul 12:02
- Prezident olmaq çox təhlükəli işdir - Tramp
13 iyul 11:29
- Azərbaycanlı aktrisa anası ilə şokolad vannasına girdi - FOTOLAR
13 iyul 10:11
- Ərdoğan bu şəxslərə yüksək VƏZİFƏ verdi
13 iyul 09:40
- Kişinin mədəsindən 27 alışqan və QƏPİK çıxardılar - FOTO
13 iyul 09:23
- Bu gün 34 mindən çox abituriyent imtahan verəcək
13 iyul 08:47
- Emin Ağalarov Bodruma niyə getdi? Yeni =Sea Breeze=nin sirri açıldı
13 iyul 08:11
- Polşada azərbaycanlıların yaşadığı hostelə polis basqını – Neməti axtarırlar
13 iyul 00:55
- Çayda boğulub ölən Səfiyənin - Fotosu
13 iyul 00:05
- ŞOK : Putin Ukraynanın 0.25 FAİZİNİ ələ keçirib və ...1 KV.KM-ə görə 167 ƏSGƏR İTİRİB
12 iyul 21:27
- Hotel dəhşət : Azərbaycanda gənc qız sevgilisi tərəfindən pəncərədən atıldı VİDEO
12 iyul 20:35
- Veteranları təhqir edən bloger qızı meşədə soyundurub döydülər, VİDEOya çəkib yaydılar - ŞOK
12 iyul 19:44
- Şaraa Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - FOTO
12 iyul 19:34
- Sabirabadda da EHSAN VERİLMƏYƏCƏK
12 iyul 18:42
- Abşeron RİH-nin həbs olunan əməkdaşı: Abdin Fərzəliyev atama bildirib ki, cinayət əməlini oğlun öz üzərinə götürsün, ona köməklik göstərəcəyəm...
12 iyul 18:03
- Aİ-də nə qədər insan yaşayır? - Ən çox əhaliyə sahib ölkə bəlli oldu
12 iyul 17:42
- Ərdoğandan PKK-nın tərk-silah olması ilə bağlı SON DƏQİQƏ AÇIQLAMASI
12 iyul 15:49
- Prezident Əl Şaraa ilə görüşdü - Fotolar
12 iyul 14:35
- Elə bilirdim ürəyim tab gətirməz, getdim, tamam başqa insan oldum...- Polad Həşimovun XANIMI
12 iyul 14:28
- Suriya Prezidenti Azərbaycandadır - Fotolar
12 iyul 14:09
- Ukrayna hərbi kəşfiyyatı Sibirdə QAZ kəmərini PARTLATDI ...
12 iyul 12:55
- TEHRAN MERİ : İsrail İrana qarşı CADU və CİNLƏR-dən də istifadə edib..."
12 iyul 12:40
- Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
12 iyul 11:42
- Sumqayıtda kürəkən qayınatasını qətlə yetirdi
12 iyul 11:02
- Rusiyada ƏMƏLİYYAT: İki azərbaycanlının malları əllərindən alındı
12 iyul 10:48
- Atası ilə səfərə getmək qadağan olundu
12 iyul 00:59
- Nazirin oğlu nasizmdə ittiham olunur: İşə təhlükəsizlik xidməti qarışdı
11 iyul 23:06
- Ata 25 yaşlı tennisçi qızını öldürdü - ŞOK SƏBƏB
11 iyul 18:18
- Tofiq Zülfüqarov Elmar Məmmədyarova cavab verdi: Söyüş söyməmişəm
11 iyul 18:02
- Ermənistan mediası sülh müqaviləsinin detallarını açıqladı – Zəngəzur dəhlizi, separatçılığa qarşı öhdəlik və...
11 iyul 17:51
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya