Şah İsmayılın bu günə qədər bilmədiyiniz məktubu
Dünya24 noyabr 2019 17:49
Türk tarixinin ən qara səhifələrindən biri Şah İsmayıl ilə Yavuz Sultan Səlimin, Səfəvi İmperiyası ilə Osmanlının qarşı-qarşıya gəlməsidir. Bu durum siyasi bir mücadilə olması ilə bərabər bu günə qədər şiə məzhəbi ilə sünni – Hənəfi məzhəbli türklərin çarpışması olaraq xarakterizə edilib və ya belə göstərilməyə çalışılıb.
Bu tarixi hadisə aradan yüz illər keçməsinə baxmayaraq türk toplumunda təsirini göstərib: sosioloji, tarix, ədəbiyyat kimi sahələrdə bir çox əsərin mövzusuna çevrilib.
Ələvi kimi tanınan siyasətçi, tarixçi, yazar Reha Çamuroğluna görə, təriqət lideri kimi İsmayıl İmperiyanın strukturunu dini əsaslara dayamış, fəqət təriqət dövlətin yerini ala bilməmişdi.
22 Avqust 1514-cü ildə Çaldıran düzündə Yavuz Sultan Səlimin nizam-intizamlı ordusunun gəlişini izləyən Şah İsmayıl: "Gör qəhbə dinli nə dərya düzmüş’’ demiş, Osmanlının top və tüfəng atəşi qarşısında ordusunun əridiyini görmüşdür. Halbuki İsmayıl ideoloji təbliğatı və "iman gücü” ilə Osmanlını məğlub edə biləcəyini ümid etmişdir. Çünkü illərlə davam edən ideoloji işlə Osmanlı ölkəsinin içi boşaltılıb, Türkmən, Varsak, Avşar, Ustacalu,Təkəli boyları Şahın yanına qaçmışdır. Bu Qızılbaş-Türkmənlər Şaha canları ilə bağlı idi. Yavuz bu təsirli təbliğat qarşısında Şahı yenmənin asan olmadığını, qarşılıq olaraq başqa ideoloji iş aparmağın vacib olduğunu görmüşdür. Şahzadə Səlimin babası Sultan Bəyazidə qarşı çıxışında və onu taxtından salınmasında Anadolunu ələ keçirməkdə olan Şahın gücü olmuşdur.
1487-ci ildə Trabzon sancaqbəyi olan şahzadə Səlim Anadoluda baş verən ideoloji təbliğat nəticəsində türkmənlərin Şah İsmail tərəfindən necə qazanıldığını görüb. Bunun əsas səbəbi isə bunlar idi: rifah və ədaləti itirən türk və türkmənlər Ərzincanda şeyxlik iddiasında olan Şah İsmayıla gedərək ona qul yazılırlar.
Çaldıran döyüşü öncəsində Yavuz Sultan Səlimlə Şah İsmayıl arasında məktublaşmalar olur. Yavuz Şaha ədəbi dildə farsça məktublar yazır. Bunun mənası isə sənin ölkəni idarə edəcəyəm deməkdir. Şah isə Yavuza türkcə məktublar göndərir. Beləcə hər iki hökmdar bir-birilərinə üstünlüklərini savaş meydanlarından öncə bəyaz səhifələr üzərində göstərməyə çalışırlar. Şah Yavuzun yüksək sənətli məktubları qarşısında belə deyir: "bir dövləti dövlət edən şeylərdən biri bu yüksək bədii anlayışdır və təəssüf ki, bizim türkmənlər hələ də bu zərif anlayışdan yoxsuldur! Onlar iki telli, üç telli bağlamaları ilə oyalanırlar. Məndən sizə vəsiyyətdir, Səfəvi Dövləti sənətin hər çeşidi üçün bir sığınacaq olsun, ölkəmdə hər sənət zirvəyə çıxardılsın!’’
Çaldıran müharibəsindən sonra Şah İsmayıl peşimanlığını belə dilə gətirir: ‘’Mən Teymur olmağı istəmədim. Səlim kimi davranmağı istəmədim. Adı Səfəvi də olsa, Osmanlı da olsa nə? Türkü türkə qırdırmağı istəmədim. Teymurun əsir aldığı otuz min Osmanlını Teymurun əlindən qurtaran atalarım vaxtilə onları sərbəst buraxıb yurdlarına göndərmişdi. Bəs Səlim nə etdi? Duz-çörək haqqını unudub öncə Çaldıranda otuz min igidimə qıydı, sonra şəhərimdən, yurdumdan sənətkar adamlarımı toplayıp getdi. Bu yetmədi, hərəmimizi də aldı. Taclı Xatunumu, gözümüm nurunu götürdü. Ruhumu sökdü, canımı aldı. Ta Orta Asiyadan bu yana sahib çıxdığımız dəyərlərimizi yıxdı. Türklüyümüzü, adət-ənənəmizi, şaman kökümüzü Qum mollalarının Sünni müsəlmanlığına fəda etdi…’’
Mənbə: konkret.az
Oxşar xəbərlər
- Alman ayaqqabısı - Daşqın Məmmədovun hekayəsi
9 may 2024 23:03
- Azərbaycanda Qələbə Günü qeyd olunur
9 may 2024 11:57
- Hitlerin dağıdılmış bazasında tapılan qolları və ayaqları olmayan skeletlər arxeoloqları dəhşətə gətirdi (FOTO)
8 may 2024 00:22
- Sabiq qaçaq səfirin Ramiz Mehdiyevə gizli məktubu üzə çıxdı- SENSASİON ADLAR, ŞOK TƏLƏBLƏR
7 may 2024 01:46
- Jurnalist Afət Telmanqızından sabiq səfirə SƏRT CAVAB- Satqın sözü sənə yaraşır
7 may 2024 00:53
- Zakir Fərəcovla Gündüz Əliyevin 3 milyonluq yeyintisi - Prezidentə və Baş Prokurora DOSYE verildi
7 may 2024 01:02
- Alimlər 2700 ildən çox yaşı olan Assuriya məbədinin sirrini açdı
4 may 2024 22:25
- Saqqallı tələbə QALMAQALI böyüdü- Təhsil eksperti od püskürdü -VİDEO
3 may 2024 21:47
- Ölmüş adamla ailə qurmağa qanunla haqqı olan fransızlar - Elbəyi Həsənli Parisdən yazır
3 may 2024 19:57
- COP29: Bakıda 70 min nəfərlik tədbir
3 may 2024 18:53
Xəbər lenti
- Zakir Fərəcov məhkəməyə verildi
11 may 19:34
- Ziba Osmanova iki azyaşlını maşınla vurdu
11 may 19:18
- Ramiz Tahirov vəzifəsindən azad olundu - Foto
11 may 16:54
- Güllələnən icra başçısının qızına da Şuşada ev verildi - Foto
11 may 16:39
- Prezident Füzulidə açılış etdi - Fotolar - Yenilənib
10 may 16:17
- Müşfiq Atakişiyevə 14 il 6 ay həbs cəzası verildi
10 may 16:10
- İnsan dərisindən əşya hazırlayan, məhbuslara cəhənnəm əzabı yaşadan ər-arvad (VİDEO)
10 may 12:27
- Prezident Zakir Fərəcovla Gündüz Əliyevin işini nəzarətə götürsə... - Sahibkarlar xahiş etdi
10 may 12:20
- Prezidentlə xanımı Heydər Əliyevin məzarını ziyarət etdi - Fotolar
10 may 12:00
- Sənədsiz evi olanlara şad xəbər
09 may 23:29
- Rusiya sərhədçiləri Ermənistanın hansı bölgəsində qalacaq?
09 may 23:20
- Alman ayaqqabısı - Daşqın Məmmədovun hekayəsi
09 may 23:03
- Prezidentlə xanımı Həzi Aslanovun məzarını ziyarət etdi
09 may 12:11
- Bu ölkədə ilk dəfə qadın prezident seçildi
09 may 12:06
- Azərbaycanda Qələbə Günü qeyd olunur
09 may 11:57
- Bakıda kanalizasiya daşdı, evlər su altında qaldı - Video
08 may 16:23
- Azərbaycanda yeni idman növü yaradıldı
08 may 12:50
- Prezidentlərin geniş tərkibdə görüş keçirilir (YENİLƏNİB)
08 may 12:25
- İşdən çıxarılan məşhur cərrah danışdı
08 may 10:22
- Hitlerin dağıdılmış bazasında tapılan qolları və ayaqları olmayan skeletlər arxeoloqları dəhşətə gətirdi (FOTO)
08 may 00:22
- Bolqarıstan Prezidenti Azərbaycandadır
07 may 20:42
- Putin and içdi - Video - Yenilənib
07 may 16:18
- Novruz Məmmədov vəzifəsindən azad edildi
07 may 15:58
- İlham Əliyevin Robert Fitso ilə geniş tərkibdə görüşü başlayıb
07 may 14:24
- Bakıda 41 yaşlı prokuror yol qəzasında vəfat etdi
07 may 14:18
- Allahverdi İsrafilov və qohum-əqrəbası BakI Dövlət Sirkini zəbt edib…
07 may 12:14
- Direktor cərrahı işdən çıxardı, cəzalandırıldı
07 may 11:42
- Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək yoldan görüntülər (VİDEO)
07 may 08:55
- Füzulidə dağıntıların miqyasını görəndə çox təsirləndim - ABŞ səfiri
07 may 02:11
- Sabiq qaçaq səfirin Ramiz Mehdiyevə gizli məktubu üzə çıxdı- SENSASİON ADLAR, ŞOK TƏLƏBLƏR
07 may 01:46
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya