ABŞ-da kimlər və necə prezident seçilir?
ABŞ konstitusiyasına əsasən, yalnız ölkə ərazisində doğulmuş, 35 yaşına çatmış və ABŞ-da ən azı 14 il yaşamış vətəndaşlar prezident seçilə bilər. Uzun illərdir ki, bu ölkədə prezident kürsüsü uğrunda iki partiyanın- Respublikaçılar və Demokratlar partiyasının üzvləri mübarizə aparırlar.
Lakin hər hansı partiyanın üzvü olmaq ABŞ-da prezidentliyə namizədlik üçün şərt deyil, istəyən tərəfsiz də öz namizədliyini irəli sürə bilər. Bu zaman qazanmaq şansı bir qədər azalır. Ancaq yeri gəlmişkən, ABŞ tarixində 100 % səs alan ilk Amerika prezidenti Corc Vaşinqton bitərəf idi. Bunu bir istisna da saymaq olar, çünki dövrümüzdə Demokratlar və Respublikaçılar ilə rəqabət etmək demək olar ki, mümkün deyil.
ABŞ-da seçki prosesi adətən noyabr ayının ilk çərşənbə axşamı günü başlayır. Bu adət çoxdan, 1845-ci ildən mövcuddur. Nə üçün bazar günü deyil, məhz çərşənbə axşamı? İş ondadır ki, 19-cu əsrin ortalarında ABŞ sakinlərinin əksəriyyətini fermerlər təşkil edirdi. Bazar günləri onlar mütləq şəkildə kilsələrə baş çəkirdilər, bu səbəbdən seçki prosesinə laqeydlik yarana bilərdi. Şəhərlər böyük olduğundan seçki məntəqələrinə çatmaq üçün də xeyli vaxt tələb olunurdu. Çoxları çatdırmırdı və ən yaxşı variant kimi qərara alındı ki, seçkiləri çərşənbə axşamı keçirilsin.
Noyabr ayı da təsadüfi seçilməyib. Bu ayda əksər təsərrüfat işləri bitir, həm də yollarda vəziyyəti çətinləşdirən qar mövsümü hələ başlamamış olur. Hazırda ABŞ-da fermerlər əhalinin çox hissəsini təşkil etməsələr də, təxminən iki əsr bundan əvvəl qoyulmuş seçki ənənələri qorunub saxlanılır.
ABŞ-da birbaşa səsvermə olmadığından oradakı seçkilər avropalılar üçün qəliz görünə bilər. İlk növbədə ştatlarda nümayəndələr seçilir. Hər ştatdan nümayəndə sayı əhalinin sayından asılı olaraq müxtəlifdir, ancaq nümayəndələrin ümumi sayı 535 nəfər olur. ABŞ-da prezident seçilmək üçün minimum səs sayı 270 hesab edilir.
Nümayəndələrin sayı cüt olduğundan namizədlərin eyni sayda səs alması halları da ola bilir. Tez-tez olmasa da belə hallar baş verib, məsələn, 1800 və 1824-cü illərdə. Bu vəziyyətdə prezidentlik mübarizəsinin qalibinin kim olduğuna Nümayəndələr Palatası qərar verir. Nümayəndələr Palatasının üzvləri ən azı 25 yaşında, Amerika vətəndaşı olmalı və təmsil etdiyi ştatda ən azı yeddi il yaşamalıdır. Lakin demək olar ki, iki əsrdir ki, Nümayəndələr Palatasının seçkilərin taleyini həll etməsinə ehtiyac yaranmayıb.
Niyə ABŞ-da prezidentliyə namizədlərə səs vermək üçün bu qədər mürəkkəb bir prosedur tətbiq edilir? Amerikalıların fikrincə, səslərin sadə sayılması ilə prezidentin seçilməsi, əhalisi çox olan ştatların öz güclərini digərlərinə təlqin etməsi ilə nəticələnə bilər.
Seçkilərsiz ABŞ prezidenti olmaq olarmı? Olar. 1901-ci ildə belə bir hal yaşanmışdı. 6 sentyabrda həyatına sui-qəsd edilən prezident Uilyam Mak-Kinli bir neçə gün sonra aldığı xəsarətdən dünyasını dəyişir. Onun yerini vitse prezident Teodor Ruzvelt tutur. 1904-cü ildə isə o, seçkilərdə öz namizədliyini irəli sürərək, səsvermə nəticəsində qazanır və vəzifəsini davam etdirir.
ABŞ prezidenti olmaq arzusunu məşhur bodibilder və aktyor Arnold Şvarçeneqer də elan etmişdi, lakin Amerika konstitusiyasına əsasən ona icazə verilmədi. “Dəmir Arnold” ləqəbli aktyor 1947-ci ildə Avstriyada anadan olmuşdu və cəmi 36 yaşında ABŞ vətəndaşlığı almışdı.
Bu və ya digər ABŞ ştatı adətən uzun illər eyni nümayəndəni və yaxud eyni partiyanı dəstəkləyir. Məsələn, Demokratlar partiyası Nyu Yorkda, Kaliforniya və Vaşinqtonda, respublikaçılar isə Texas, Luiziana və Corciyada məşhurdur. Ümumilikdə Demokratlar ABŞ-ın şimalından və sahilyanı ştatlardan, respublikaçılar isə mərkəz və cənub hissələrdən dəstək alır.
7 noyabr 2020-ci il tarixdə keçirilən son seçkilərdə Demokratlar Partiyasından olan Co Bayden prezident seçilib. O, indiyədək olmuş ABŞ prezidentləri arasında yeni rekorda imza atıb. 20 noyabrda Baydenin 78 yaşı tamam olur. Bu yaşda indiyədək heç kimə ABŞ prezidenti seçilmək nəsib olmamışdı.
Sağ olan ən yaşlı keçmiş ABŞ prezidenti isə Cimmi Karterdir. O, 1977-1981-ci illərdə prezident olmuşdu. Bu il Cimmi Karterin 96 yaşı tamam oldu.
23 yanvar 1933-cü ildə ABŞ-da konstitusiyaya olunan dəyişikliklərə əsasən, seçilmiş prezidentin işə başlaması seçkilərdən sonra, 20 yanvar tarixində baş tutur. Həmin gün inauqurasiya mərasimi keçirilir və seçilən namizəd rəsmi şəkildə öz işinə başlayır. 1933-cü ilədək inauqurasiya 4 mart tarixində keçirilirdi. “İki sahil”
- COP29: Bakıda 70 min nəfərlik tədbir
3 may 2024 18:53
- Prezident Səudiyyə Ərəbistanının energetika nazirini qəbul etdi
3 may 2024 12:58
- Zakir Fərəcov – Gündüz Əliyev cütlüyünün ağılasığmaz cinayət əməlləri – Prezidentə MÜDHİŞ faktlar
3 may 2024 12:45
- Komitə İRŞAD-dan kompüter aldı, özünü dərdə saldı — FAKT
3 may 2024 12:39
- İndiki nazirlərin çoxunu tanımıram - Elmar Məmmədyarovla müsahibə
3 may 2024 11:51
- Ölkədən 6 MİLYARD pul çıxarıb ? ŞOK
2 may 2024 14:13
- Prezident BMT Baş katibinin xüsusi müşavirini qəbul etdi
2 may 2024 12:44
- Həmid Herisçi AYB-nin üzvü oldu
2 may 2024 10:36
- Musabəyov, bir gün Başkənddə döyüşsəydin, bu sözü deyə bilməzdin... Etibar Əmiraslanov
1 may 2024 22:28
- Prezident İraq Parlamentinin sədrini qəbul etdi
1 may 2024 21:56
- Adil Əliyevin ailəsinə ağır itki
04 may 12:01
- Bu gün İsa Qəmbər yenidən Müsavat başqanı ola bilər - Yenilənir
04 may 11:51
- Saqqallı tələbə QALMAQALI böyüdü- Təhsil eksperti od püskürdü -VİDEO
03 may 21:47
- Mircamal Həşimov yeni vəzifəyə TƏYİN OLUNDU
03 may 21:25
- Ölmüş adamla ailə qurmağa qanunla haqqı olan fransızlar - Elbəyi Həsənli Parisdən yazır
03 may 19:56
- COP29: Bakıda 70 min nəfərlik tədbir
03 may 18:53
- FHN nazirin bacanağına 295 minlik tender verdi...
03 may 18:30
- SON DƏQİQƏ! Kəlbəcərdən acı xəbər gəldi: Ölən və yaralananlar var
03 may 17:19
- Cahangir Hacıyev aclıq aksiyasına başladı
03 may 13:17
- Prezident Səudiyyə Ərəbistanının energetika nazirini qəbul etdi
03 may 12:58
- Zakir Fərəcov – Gündüz Əliyev cütlüyünün ağılasığmaz cinayət əməlləri – Prezidentə MÜDHİŞ faktlar
03 may 12:45
- Komitə İRŞAD-dan kompüter aldı, özünü dərdə saldı — FAKT
03 may 12:39
- İndiki nazirlərin çoxunu tanımıram - Elmar Məmmədyarovla müsahibə
03 may 11:51
- Ramiz Mehdiyevin kürəkəni məhkəmədə 3 milyonluq MMC-ni 1 qara qəpiksiz almışam dedi, videoçəkilişi gizlətdilər
02 may 22:16
- Bakcell çempion şahmatçı Ülviyyə Fətəliyevanı təbrik etdi - Fotolar
02 may 21:18
- Dramatirix Hüseynbala Mirələmova Türkiyənin xüsusi mükafatı təqdim edildi (FOTO)
02 may 18:19
- Gecə-gündüz QARANLIQ və ÇİRKAB işlərə bulaşan Gündüz Əliyev kimdir – Fərəcovun “sağ əli”nin milyonluq cinayətləri...
02 may 17:51
- Ölkədən 6 MİLYARD pul çıxarıb ? ŞOK
02 may 14:13
- Prezident BMT Baş katibinin xüsusi müşavirini qəbul etdi
02 may 12:44
- Füzuli şagirdləri üçün NAR-dan gözəl hədiyyə
02 may 12:32
- Sənədsiz evlərlə bağlı yenilik (VİDEO)
02 may 10:47
- Həmid Herisçi AYB-nin üzvü oldu
02 may 10:36
- Musabəyov, bir gün Başkənddə döyüşsəydin, bu sözü deyə bilməzdin... Etibar Əmiraslanov
01 may 22:28
- Vitse-spiker Adil Əliyev Ukrayna Ali Radasının vitse-spikeri ilə görüşüb - FOTO
01 may 22:21
- Kartıma köçürdüyüm maaşdan 134 mini icra başçısına vermişəm - Seymur Orucovun qohumu həbs edildi
01 may 22:04
- Prezident İraq Parlamentinin sədrini qəbul etdi
01 may 21:56
- Qubad İbadoğlunun yaşayış yerini dəyişməsinə icazə verildi
01 may 19:15
- Ramin İsayevin məhkəməsində insident yaşanıb....
01 may 19:01
- İlham Əliyev Rusiyanın Şimali Qafqaz regionunun müftilərini qəbul etdi
01 may 15:55
- Sumqayıt İcra Hakimiyyətində Gündüz Əliyevlə Adil Xudadatov arasında başlanan çəkişmənin GİZLİN SƏBƏBLƏRİ
01 may 15:50