Tağıyevin neft imperiyasını əlindən alan ingilis zabiti
Mədəniyyət18 avqust 2021 00:44
Hər dəfə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin bu fotosunu görəndə sadəcə bir məlumat bütün mənbələrdə yazılır” Hacı Zeynalabdin Tağıyev işlər müdiri Uiliymas ilə birgə”
Kimdir axı bu Uliyams? Necə oldu ki, Rusiya imperiyasının ən varlı adamlarından biri olan, haqqında Fransa, Almaniya, İngiltərə və digər ölkələrdə hörmətlə çəkilən, Şərqdə mesenat addımları ilə sevilən azərbaycanlı milyonçu Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanında ikinci adama, işlər müdiri vəzifəsinə gəldi çıxdı? XIX əsrin 80-ci illərində H.Z.Tağıyev firması ildə 163800 ton neft çıxarırdı, 1893-cü ildə hasilat 327600 tona, 1896-cı ildə isə 524160 tona çatmışdı. Neft sektorunda rəqabət olduqca güclü idi. Bu rəqabətə baxmayaraq neft sənayesində liderlərdən olan Hacı Zeynalabdin Tağıyevin bütün biznesi niyə ingilis Uliyams tərəfindən idarə edilirdi?
Bibiheybətdə və Balaxanıda 32 hektar 76 sot neftli torpaq, iki neft daşıyan gəmi Saritsın, Nijni Novqorod və Moskva şəhərlərində anbarlar, ağ neft və sürtkü yağları istehsal edən zavodlar Hacı Zeynalabdin Tağıyevin məxsus idi. Bunların idarisini əlinə alan Uliyams haqqında demək olar ki, heç bir məlumat yoxdur. Bütün mənbələrdə haqqında informasiya olmayan Uliyams ilk dəfə Şimali Qafqazda İngilis ordusunun kapitanı (bəzi mənbələrdə mayor) kimi peyda olur. Bura Xəlil əfəndi adlı tərcüməçi ilə gələn Uliyams Şimali Qafqazda neft axtarışlarında iştirak edir. Burada danışıqlar aparan Uliyams Şimali Qafqazın mədən, zavod, dəmir yolları, poçt-teleqran xəttlərini 50 illik müddətə İngiltərəyə satılmasını təklif edir. Bu müqavilə alınsa idi Uliyamsın illik gəliri 10000 funt sterlinq olmalı idi. Lakin burada Rusiya imperiyasının yüksək çinli məmurları ona imtina edirlər. O, geri qayıtmayaraq dünyanın neft mərkəzi sayılan Bakıya gəlir. İngiltərənin Bakıdakı konsulu Mak Donnelin vasitəsilə Hacı Zeynalabdin Tağıyevlə tanış olur və qısa zamanda onun etibarını qazanır. Uliyams Tağıyev imperiyasının əsas simalarından biri olur. Və bu vəzifədə olaraq Bakı nefti və burda olanlarla barədə İngiltərə hökumətini tez tez məlumatlandırır. Onun birbaşa əlaqədə olduğu ingilis bankiri E.Qubbardla Tağıyev arasında vasitəçi olan Uliyams üzərinə düşən işin öhdəsindən gəlir. Hacı Tağıyevi aldadaraq, saxta sənədlər düzəldərək Hacı Zeynalabdin Tağıyev mədənləri, neft kəmərləri, neft daşıyan donanması, dəmir yolu çənləri, Rusiyanın müxtəlif şəhərlərində ağ neft, mazut anbarları olan firmasını 5 milyon rubla ingilis bankiri E.Qubbardın başçılıq etdiyi qrupa satmışdır. Onun müəssisələri əsasında 1897-ci ildə ingilislər tərəfindən "Rusiyada neft və duru yanacaq çıxaran cəmiyyət” ("Oleum”) yaradıldı. Amma o, "Oleum”un direktorlarından biri kimi qalmışdı. İngilis kapitalistləri Tağıyevin 20 milyon manat dəyəri olan mədənləri, ağ neft, yağ və kükürd turşusu zavodlarını, neft kəmərini, neftdaşıyan donanmanı, dəmir yolu çənləri parkını, Rusiyanın bir çox şəhərlərindəki ağ neft-mazut anbarlarını 5 milyon yarıma almağa müyəssər oldular. İngilis kapitalistləri H.Z.Tağıyevin satın alınmış müəssisələrindən çoxlu gəlir götürdülər. Tağıyevin başa çatdırmadığı quyular tezliklə güclü fantan vurdu. Təkcə 4 ay ərzində (1897-ci ilin noyabrından 1898-ci ilin martınadək) "Oleum” 40 milyon pud neft çıxartdı ki, bu da cəmiyyətə 300 min funt sterlinqdən çox və ya 30 milyon manat xalis gəlir gətirdi. Sövdələşmənin bağlanmasından sonrakı 2 il 4 ay ərzində isə ingilislər 7,25 milyon manat xalis gəlir götürdülər. "H.Z.Tağıyev” firmasının satın alınması İngilis kapitalının Azərbaycan neft sənayesinə coşğun müdaxiləsi üçün mühüm təkan oldu. İngilis kapitalı fəaliyyət sərbəstliyi aldı və XX əsrin əvvəllərində, tədqiqatçıların ifadəli təbirincə desək, "Neft Bakısında kök saldı. Müəyyən dövr ərzində ingilis kapitalistləri çar qanunvericiliyinin hətta son dərəcə yumşaq məhdudiyyətlərindən yan keçərək, Bakı neft mədənlərini almaq üçün H.Z.Tağıyevin adından pərdə kimi istifadə edirdilər.
Uliyamsın Hacı Tağıyev və Musa Nağıyev barəsində Bakıda şayələr yayaraq onları ingilis agenti kimi qələmə verdirir. Hətta Bakıda neftxudaların iclasında bunu onun üzünə deyəndə Tağıyev qəzəblə "Mən şərəfimi və Vətənimi heç nəyə və heç kimə satmaram” cavabını verir.
Daha sonra Uliyams barədə heç bir məlumata rast gəlinmir. Tağıyev və onun yeni biznesində onun adı çəkilmir. Hacının işlər müdiri isə Konstantin Aleksandroviç İretski olur. O, Bakı şəhər dumasının üzvü və müxtəlif illərdə onun sədri, daha sonra isə H.Z.Tağıyevin işlər müdiri olmuşdur. Beləliklə İngilis kəşfiyyatının zabiti Uliyams sayəsində ingilislər Bakıda neft sektoruna qoşulurlar.
Zaur Aliyev
Oxşar xəbərlər
- Ramin İsayevin məhkəməsində insident yaşanıb....
1 may 2024 19:01
- Sumqayıt İcra Hakimiyyətində Gündüz Əliyevlə Adil Xudadatov arasında başlanan çəkişmənin GİZLİN SƏBƏBLƏRİ
1 may 2024 16:13
- Rasim Tağıyevin oğlu həbs edildi
1 may 2024 15:18
- Azərbaycanlı milyarder əfv edildi - Edam cəzası verilmişdi
30 aprel 2024 19:48
- NAR rabitə sahəsinin peşəkarlarını hazırlayır - Fotolar
30 aprel 2024 19:29
- ADNA terrorundan 15 il ötür...
30 aprel 2024 10:28
- Dövlət Neft Fondu bu il 3 tona yaxın qızıl alıb
29 aprel 2024 23:51
- Ali Məhkəmənin hakimi intihar etdi
28 aprel 2024 12:48
- Azərbaycanın biznes ictimaiyyəti Sahibkarlar Günü-nü qeyd etdi
26 aprel 2024 12:24
- Təkcə başçı Zakir Fərəcov deyil, onun vəzifə başındakı əlaltıları da...
25 aprel 2024 11:47
Xəbər lenti
- Sənədsiz evlərlə bağlı yenilik (VİDEO)
02 may 10:47
- Həmid Herisçi AYB-nin üzvü oldu
02 may 10:36
- Musabəyov, bir gün Başkənddə döyüşsəydin, bu sözü deyə bilməzdin... Etibar Əmiraslanov
01 may 22:28
- Vitse-spiker Adil Əliyev Ukrayna Ali Radasının vitse-spikeri ilə görüşüb - FOTO
01 may 22:21
- Kartıma köçürdüyüm maaşdan 134 mini icra başçısına vermişəm - Seymur Orucovun qohumu həbs edildi
01 may 22:04
- Prezident İraq Parlamentinin sədrini qəbul etdi
01 may 21:56
- Qubad İbadoğlunun yaşayış yerini dəyişməsinə icazə verildi
01 may 19:15
- Ramin İsayevin məhkəməsində insident yaşanıb....
01 may 19:01
- İlham Əliyev Rusiyanın Şimali Qafqaz regionunun müftilərini qəbul etdi
01 may 15:55
- Sumqayıt İcra Hakimiyyətində Gündüz Əliyevlə Adil Xudadatov arasında başlanan çəkişmənin GİZLİN SƏBƏBLƏRİ
01 may 15:50
- Sabah DEPUTAT Ramin Məmmədovla bağlı iclas keçiriləcək
01 may 15:24
- Rasim Tağıyevin oğlu həbs edildi
01 may 15:18
- 100 uşağı öldürən həkimin Azərbaycanda gizli əməlləri - VİDEO
01 may 11:53
- Bakıda beynəlxalq forum keçirilir: Prezident çıxış edib (YENİLƏNİB)
01 may 11:45
- Nəcməddin Sadıqovun həbsinə HAZIRLIQ BAŞLADI!
01 may 09:37
- Nazir ölkəyə yeni baş notarius təyin etdi (ÖZƏL)
30 aprel 21:40
- Azərbaycanlı milyarder əfv edildi - Edam cəzası verilmişdi
30 aprel 19:48
- NAR rabitə sahəsinin peşəkarlarını hazırlayır - Fotolar
30 aprel 19:29
- Şəhərin 85 faizi azərbaycanlıdır, amma bir TV-miz belə yoxdur- Sabiq deputat
30 aprel 19:20
- Əməliyyat keçirilən qurumun rəisi kimdir?
30 aprel 16:19
- Mayın ilk gününün havası
30 aprel 13:17
- Sex qızıllarını İtaliya və Türkiyə məmulatı adı ilə satırmışlar - Moskva Univermağında əməliyyat
30 aprel 12:00
- Bakcell ilə innovasiya dövrü başladı!
30 aprel 11:50
- Lalə Ümid yeni kitabını təqdim etdi – Foto
30 aprel 10:46
- ADNA terrorundan 15 il ötür...
30 aprel 10:28
- Dövlət Neft Fondu bu il 3 tona yaxın qızıl alıb
29 aprel 23:51
- İsa Qəmbər rəsmən namizəd oldu - Foto
29 aprel 23:33
- Mehriban Əliyevadan Ülviyyəyə təbrik - Səninlə fəxr edirəm!
29 aprel 23:27
- Anar Məmmədli saxlanıldı
29 aprel 18:29
- Nəcməddin Sadıkovun verdiyi 800 mini çatdırmışam
29 aprel 18:15
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya