"Azərbaycan mənim üçün yadlaşıb, amma qəlbimdə" - Çingiz Hüseynov
Cəmiyyət25 aprel 2022 10:39

Aprelin 20-də tanınmış azərbaycanlı yazıçı Çingiz Hüseynovun 93 yaşı tamam oldu. Hazırda İsraildə yaşayan yazıçımızın Qaynarinfo-ya verdiyi müsahibəni təqdim edirik:
- Necəsiniz? Səhhətiniz necədir? O gün danışanda dediniz, gözlərinizdə problem yaranıb və bu, yazmağınıza mane olur.
- Bütün bədənimdə problemlər yaranıb. Bu da təbiidir. 93 yaşım var. Təkcə gözlərdə yox, ürəkdə də problem var. Gəzməkdə də çətinlik çəkirəm. Ancaq bu barədə çox danışmayaq. Çünki nikbin ruhumu saxlamaq istəyirəm. Xəstəlikdən danışanda nikbinlik azalır.
- Yenə İsraildə yaşayırsınız? Son illər ərzində heç Bakıya gəlmisinizmi?
- İsrail mənə tamam yad ölkə idi. Ancaq 7-8 il ərzində doğmaya çevrilə bildi. Demirəm vətəndir, ancaq doğma ölkədir. O vaxt Sovet İttifaqını özümüzə vətən hesab edirdik, parça-parça oldu və bu dəqiqə Rusiya mənim üçün tamam yad yerdir. Təəssüf ki, ərazi kimi Azərbaycan da mənim üçün yadlaşıb. Ürəyimdə yox, qəlbimdə, canımda yox, həyatımda. Azərbaycan çox təəssüf ki, daha çox Rusiyadan nümunə götürür və nəticə etibarilə onun bir tayına çevrilir. Əlbəttə, Azərbaycan xalqı çox səbrlidir, sevinməyi, sevilməyi bacarır, həyatsevərdir, çalışır siyasətdən uzaq öz həyatını qursun. Bu həyatsevərlik onu həyatda saxlayır. Bütün bunlara baxmayaraq, xalqa dəstək verən, həyan olan yoxdur. Elçibəy dövrünə qədər, elə o dövrdə də Azərbaycana gəlib-gedirdim. Amma növbəti iqtidarın mənə münasibəti yaxşı deyildi. Bu da hələ sovet dövründə yazdığım əsərlərlə bağlı idi. Sonuncu dəfə 2006-cı ildə, qardaşımın vəfatında gəlmişəm Azərbaycana. Qardaşımın vəfatından sonra elə bil Azərbaycan bir az yadlaşdı mənə. Düzü, əvvəllər özüm gəlmək istəmirdim. Amma 80 yaşda infarkt keçirdim. Ondan sonra həkimlər məsləhət görmədilər harasa getməyi. 2013-cü ildə də çox böyük çətinliklə gəldim İsrailə. Bura gəlmək isə ömrümü uzatdı.
- Son romanınız Rusiya və Azərbaycandan bəhs edir. Romanın adı ilkin variantda "Qısa məsafənin uzun yolları" idi. 2015-ci ildə sizdən müsahibə götürəndə belə demişdiniz. Onu da demişdiniz ki, əsas olan bu əsəri tamamlamaq deyil, əsas olan əsərin Azərbaycan dilində orjinalını yaratmaqdır. Amma hələ ki bu əsər Azərbaycan dilində yoxdur.
- Hə, heyf ki çatdıra bilmədim, hələ ki bu əsərin Azərbaycan dilində orjinalı yoxdur. Adını da dəyişdim, elədim, "Köhlən atı nallamaq”. 7-8 il bu roman üzərində işləmişəm. Demək olmaz ki, tamamilə razıyam romandan. Ancaq ürəyimdən keçənləri, istədiklərimi yaza bildim bu əsərdə. Rusiya və Azərbaycandakı mənəvi problemlər, dərin böhran haqqındadır bu əsər.
- Rusiyadan söz düşmüşkən. Uzun illər burada yaşayıb-yaratmısınız. Bu dövlətin Ukraynaya hücumunu, şahidi olduğumuz bu müharibəni necə qiymətləndirirsiniz?
- Rusiya uçurumun astanasındadır. Bir addım da atsa, uçurumdan yuvarlanacaq. Rusiyanın başladığı müharibə heç bir məntiqə sığmır. Dövlətdən xəbəri olmayan bir adam, KQB işçisi hakim olub. Böyük mədəniyyəti, tarixi olan bir ölkədə istədiyini edir. Camaat da susur. Amma Putinin nüfuzu elə Rusiyanın özündə sürətlə düşür. Çünki yalan siyasətə çevrilib. Həqiqəti demək cinayət hesab olunur. Yalnız söyləmək ha, hələ hərəkət etməkdən danışmırıq. Düzü demək cinayət hesab olunur, buna görə insanları qazamata salırlar. Tarix boyu bəşəriyyət bənzər vəziyyətləri çox görüb, amma beləsini görməyib. Şahmatda qaydalar var, bu qaydaları pozmaq olmaz. Həyatda da qaydalar var, ona uyğun davranmalısan. Amma Putin təzə qaydalar icad edib. Deyir ki, gəlin, bu qaydalarla oynayaq. Əlbəttə, dünyada ideal ölkə yoxdur. İsrail də ideal ölkə deyil. Burda da çoxlu problemlər var. Amma İsraildə vicdan var, qanun, ədalət var.
- Rus ziyalıları nə deyir bəs? İzləyirsinizmi? Qane edirmi onların mövqeyi?
- Əsl ziyalılar xaricdə, ya da həbsdədir. Qalanları yüz faiz satılıblar. İblisin qulu olublar. Putin düşünənləri özündən uzaqlaşdırıb. Ordusu da yoxdur artıq, insanlar boş-boşuna vuruşmaq, qardaşlarını öldürmək istəmir.
- Çingiz müəllim, Azərbaycan 44 günlük müharibədə işğal altında olan torpaqlarını azad etdi. İndi sülh müqaviləsinin imzalanması üçün işlər görülür. Necə düşünürsünüz, sülh müqaviləsindən sonra azərbaycanlılarla ermənilərin birgəyaşayışı mümkün olacaqmı?
- Birgəyaşayış mümkün olmasa da, bu problemlə bağlı çox ciddi müzakirələrə ehtiyac var. Bu müzakirələr uzun müddətli olmalıdır. Burada Rusiyadan da çox şey asılıdır, ancaq bilmirik, bu dövlətin axırı necə olacaq. O cümlədən də Qarabağda yerləşdirilən sülhməramlıların. Üç-dörd saata həll edilməli olan məsələni yoluna qoymur bu dövlət. Amma hər halda az-çox biz qalib gəldik. Mən azərbaycanlılarla ermənilərin birgəyaşayış imkanlarını ərəblərlə yəhudilərin birgəyaşayış imkanları ilə müqayisə edərdim. Yəhudilərlə ərəblərin birgə yaşaması qəti mümkün deyil. Bu məsələlər 5-10 illə həll olunası deyil. Ermənistanın havadarı Rusiyadır, amma bu gün Rusiya öz başını itirib. Ona görə də ermənilər ağıllı tərpənməlidirlər, əslində, onlar elə də ağılsız millət deyil. Ermənilər bizimkilərlə dil tapmalıdırlar. Bunsuz mümkün deyil. Onlar Türkiyə ilə əlaqələrinin qurulmasında maraqlı olmalıdır. Türkiyədə nə qədər erməni yaşayır. Öz istisadiyyatlarını dirçəltməli, ekstremist şüarlardan əl çəkməlidirlər. Biz isə dünyaya göstərə bilməliyik ki, Azərbaycanda insanlar necə gözəl, firavan, azad yaşayırlar. İnanın, bunun münaqişənin gedişinə çox böyük təsiri olacaq.
- Rusca yazırsınız. Siz özünüz müsahibələrində demisiniz ki, Sovet İttifaqı dağılandan sonra rus dilini bilməyən böyük bir nəsil yetişib və onlar sizin əsərlərinizdən xəbərsizdirlər. Sizcə bu problemi necə həll etmək olar. Hansı addımlar atılmalıdır?
- 91-ci ilə qədər Rusiya, Moskva Sovet İttifaqının mərkəzi idi. Mən ittifaqın göbəyində yaşayırdım. Ona görə demək olmaz ki, mən 60 ildən çox Rusiyada yaşamışam. Mən orada yaşaya-yaşaya hərtərəfli Azərbaycana bağlı olmuşam. Elə işimlə də. Hər zaman Azərbaycanın problemləri ilə məşğul olmuşam, bu mövzuda yazmışam. Özü də qəribə bir vəziyyət yaranmışdı, rus dili Bakıda daha çox işlənirdi, nəinki Moskvada. Həm də mən Moskvaya Azərbaycan dilini bilən mütəxəssis kimi lazım idim. Təsəvvvür edin ki, Moskva hər dəfə məni öz dilimə qaytarırdı. Bu baxımdan Moskvaya çox minnətdaram. Mən Bakıda qalsaydım, öz dilimi itirəcəkdim. Azərbaycanda o vaxtlar rus dili hökmranlıq edirdi. Mən Bakıda rusdilli məktəbdə təhsil almışam. O vaxt rus məktəblərində Azərbaycan dilindən əsasən Qarabağ erməniləri dərs deyirdi. Bizə Azərbaycan dilindən dərs deyən müəllim məni qoymurdu sinifdə oturmağa. Deyirdi, get, koridorda gəziş, onsuz da sən Azərbaycan dilini çox gözəl bilirsən. Bilmirdim, nəyə görə belə edir. Bəlkə də qorxurdu ki, onda nəsə səhv tutaram. Mən Moskvada ilk yazılarımı da Azərbaycan dilində yazmışam. Ona görə mənim Azərbaycandan qopduğumu, ayrıldığımı demək yanlış olar. Əsərlərim hamısı Azərbaycanla bağlıdır, Azərbaycan haqqındadır. Onu da deyim ki, mən məcburən rus dilinə keçmişəm. Çünki mənim ən ciddi əsərlərimdən birini - "Məhəmməd, Mamed, Məmiş” əsərimi redaktor geri qaytardı və dedi ki, Çingiz müəllim, bu əsəri çap etmək mümkün deyil. Çünki mən həqiqəti yazmağa başlamışdım. O vaxta qədər Azərbaycan yazıçılarının əsərlərini rus dilinə tərcümə edirdim. "Məhəmməd, Mamed, Məmiş”i redaktor geri qaytarandan sona bu əsəri - öz yazdığımı rus dilinə çevirəsi oldum. Nizami Gəncəvi əsl Azərbaycan şairidir, amma fars dilində yazıb. İsmayıl bəy Qutqaşınlı Azərbaycan ədəbiyyatının ilk realist əsərini - "Rəşid bəy və Səadət xanım”ı fransızca yazıb. Azərbaycanda hazırda yaşayan üç rusdilli xalq yazçışı, şairi var. Mənim də əsərlərimi yavaş-yavaş tərcümə edirlər, inanıram ki, hər şey daha yaxşı olacaq.
- Çingiz müəllim, bilirəm ki, İsa Hüseynovun yaradıcılığını çox yüksək qiymətləndirirsiniz. Yadımdadır, demişdiniz ki: "Nobel" mükafatına layiq idi İsa, ümumiyyətlə, sonrakı nəsil, mənim özüm də İsadan qidalanmışiq, "törəmişik”. Mən Azərbaycan ədəbiyyatının 50-ci illərdən tutmuş ta bu günə qədərki enişli-yoxuşlu dövrünü İsa Hüseynov dövrü adlandırardım". Əkrəm Əylisli bizə müsahibəsində deyib ki, İsa Hüseynov dahi olmaq istəyirdi, dəli oldu. Bu fikirə münasibətiniz də maraqlı olardı.
- Ümumiyyətlə, Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi yenidən yazılmalı, bəzi vacib nöqtələrə toxunulmalıdır. Hər halda İsa Hüseynov problemi maraqlı problemdir. Bunu araşdırmağa dəyər. Əkrəmin dediyi yaxşı aforizmdir. Amma məsələ bir az fərqlidir. Bax, bu məsələlər, yenidən işlənməli, yazılmalıdır.
Ağa Cəfərli
Qaynarinfo.az
Oxşar xəbərlər
- Azərbaycanın deputatı -Özbəkistanın mədəniyyət elçisi- medalı ilə təltif edilib
3 iyul 2025 02:07
- Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu olub
3 iyul 2025 00:46
- Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri -Sea Breeze- istirahət mərkəzində olublar (FOTO)
2 iyul 2025 21:29
- Polis bundan sonra da Vətənə və xalqa şərəflə xidmət edəcək - Vilayət Eyvazov
2 iyul 2025 20:12
- Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - Fotolar
2 iyul 2025 19:28
- Bakıda Özbəkistanın səfirliyinin yeni binası açıldı
2 iyul 2025 19:15
- Özbəkistan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub
2 iyul 2025 19:04
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
2 iyul 2025 13:46
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
2 iyul 2025 13:09
- Rəsmi Moskva: Azərbaycanla aramızı vurmaq istəyənlər çoxdur
2 iyul 2025 10:46
Xəbər lenti
- Bir AĞAC bir İLDƏ 22 kq KARBON-CO2 UDUR və....
03 iyul 02:16
- Azərbaycanın deputatı -Özbəkistanın mədəniyyət elçisi- medalı ilə təltif edilib
03 iyul 02:06
- Seyid Əzim Şirvaninin 190 illiyi qeyd olundu – Gənclər Kitabxanasında
03 iyul 01:15
- Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu olub
03 iyul 00:46
- Araz Ağalarov barəsində icraat başladıldı
02 iyul 23:12
- Dalay Lamadan sonra Tibet Buddiziminin aqibəti necə olacaq? - Özü danışdı
02 iyul 22:45
- Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri -Sea Breeze- istirahət mərkəzində olublar (FOTO)
02 iyul 21:29
- Polis bundan sonra da Vətənə və xalqa şərəflə xidmət edəcək - Vilayət Eyvazov
02 iyul 20:12
- Prezidentlər mətbuata bəyanatlarla çıxış etdi - Fotolar
02 iyul 19:28
- Bakıda Özbəkistanın səfirliyinin yeni binası açıldı
02 iyul 19:15
- Özbəkistan Prezidentinin rəsmi qarşılanma mərasimi olub
02 iyul 19:04
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
02 iyul 13:46
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
02 iyul 13:09
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
02 iyul 12:21
- Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı
02 iyul 11:31
- Rəsmi Moskva: Azərbaycanla aramızı vurmaq istəyənlər çoxdur
02 iyul 10:46
- Azərbaycan Polisi 107 yaşında!
02 iyul 10:30
- Kseniya Sobçak azərbaycanlıların qətlindən yazdı – Sonra da deyirik bizi niyə sevmirlər?
02 iyul 09:58
- Koronavirusun mənşəyi barədə sual hələ də QARANLIQ qalır - ÜST hesabat yaydı
02 iyul 01:07
- Rusiyanın Azərbaycandakı DANA MONOPOLİYASI
02 iyul 00:48
- 33 yaşlı müsəlman ABŞ siyasətində dönüş nöqtəsi yaratdı...- Nyu-York meri ola bilər...
02 iyul 00:10
- Ərdoğan Tatarıstan Prezidenti ilə görüşüb
01 iyul 23:27
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
01 iyul 22:47
- Cümşüdün toyu olacaqmış - Nişanlışından ürəkparçalayan məktub - FOTO
01 iyul 22:10
- Bakı Bulvar İdarəsində 12 MİLYON yeyinti, 2 MİLYON VERGİDƏN yayınma..))
01 iyul 20:38
- Zelenski İlham Əliyevə başsağlığı verdi
01 iyul 20:18
- Prezident bu məhkəmələrə hakimlər təyin etdi - SİYAHI
01 iyul 19:04
- Əsir Qafqaz - Rusiya regiona gənə kimi yapışıb, qoparılma prosesi ağrılı gedir
01 iyul 18:42
- Prezident Fərid Əsgərova general-mayor rütbəsi verdi
01 iyul 16:20
- Bakıda Rusiya vətəndaşlarından ibarət dəstələr ələ keçdi: Narkotik tranziti, onlayn dələduzluq... (FOTO)
01 iyul 15:39
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya