Universitetlərimiz və reytinqlər
Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev Azərbaycandakı ali təhsil müəssisələrinin reytinqlərdə geri qalmasının səbəblərini belə açıqlayıb:
“Ali təhsil müəssisələrimizin reytinqlərdə geri olmasının bir neçə səbəbi var. Bir səbəbi də məhz bundan ibarətdir ki, ali təhsil müəssisələrində müəyyən elmi-tədqiqat işləri var, amma Azərbaycan elə də böyük ölkə deyil, biz elmi tədqiqat potensialımızı müxtəlif qurumlara parçalayıb fəaliyyət göstəririk. Bu baxımdan qarşılıqlı əməkdaşlıq olduqca vacibdir. Mən əminəm ki, ali təhsil müəssisələri elmi tədqiqat institutlarından, elmi təşkilatlardan çox şey öyrənə bilər, çünki Azərbaycanın, həqiqətən də, fundamental elmlər sahəsindəki tədqiqat təcrübəsi məhz bu institutlardadır. Ona görə də uzun illər ərzində bu sahədən bir çox alimlərimiz Azərbaycanda və ölkədən kənarda fəaliyyət göstərirlər. Bu bizim ali təhsil müəssisələrimizə çox ciddi töhfə vermiş olacaq. Yəni həmin insanların auditoriyalarda olması, həmin ali təhsil müəssisələrindəki imkanlardan faydalanması və s.”
Nazirin fikrində həqiqət payı var. Gəlin reytinq məsələsini araşdıraq. Qloballaşan dünyada Ali təhsilin paradiqmaları sürətlə dəyişir. Sosial- iqtisadi dəyişikliklərin ritmi universitet islahatlarını daha da sürətləndirir. Əvvəlki nəsillərin universitetlərin sürətlə dəyiməsinə gümanları yox idi, Ali təhsil ictimai fayda kimi qəbul olunurdu. Dövlət subsidiyası omadığı təqdirdə ali məktəblərin yaşaması məsələsi sual altında qalırdı. Milli akkreditasiyadan (buna yoxlama da deyirdik) kənara çıxmaq mümkün deyildi. Əvvəlki nəsillərə verilən təhsil, ənənəvi pedaqogika və texnologiyanın məhdud tətbiqi ilə kifayətlənirdi. Çağımızda artıq ali təhsil şəxsi fayda gətirən dəyərə çevrilib. Beynəlxalq akkreditasiya və keyfiyyətin beynəlxalq auditi yarandı. Dəyişən pedaqogika ilə yanaşı, təhsilə texnologiyaların tətbiqi genişləndi. Qeyd etdiyim bu trayektoriya bütün dünya universitetləri üçün cızılıb. Nəzərdə tutulan belə universitet keyfiyyətli təhsil verməli, tədqiqat universitetinə çevrilməyi qarşıya məqsəd qoymalı, professor - müəllim heyəti və yüksək nəticə göstərən tələbələri ilə seçilməli, pul qazanmalı, sanballı kitabxana fonduna malik olmalıdır və s. Dövlət subsidiyası azaldı, Universitetlərin qarşısına qoyulan tələblər dəyişdi. Azərbaycanda hələ də universitetlərə idarəetmə, akademik, maliyə və təşkilati muxtariyyat verilməyib. Universitetlərimizin tanınmış reytinqlərdə nəzərəçarpan yer tutması müşkül işə çevrilib. Səbəblər nədən ibarətdir? Bunu təhlil etməyə çalışacam.
Əlbəttə ki, burada sadaladığım məhdudiyyətlərin rolu danılmazdır. Hal-hazırda dünya universitetlərinin 3 əsas reytinqi mövcuddur. Şanxay Universiteti Times Webometrics Şanxay reytinqi (Shanghai University IHE, ARWU) 2003-cü ildə tərtib olunub və dünyanın ən yaxşı 500 universiteti əhatə olunur. Bu reytinqin əsas xarakteristikası ali məktəblərin tədqiqat fəailiyyətinə güclü istiqamətlənməsidir. - Nobel və Filds mükafatı laureatları məzun və əməkdaşların sayı; - Təbiət elmləri sahəsində Nature və Science jurnallarında dərc olunmuş məqalələrin sayı; -elmi ədəbiyyatlarda müəllimlərin işlərinə edilən iqtibasların sayı; -Ali məktəbin masştabı. Bu reytinqdə Amerika universitetləri üstünlüyü əldən vermirlər. TOP-100-ə bu ölkənin 68 universiteti düşür. Azərbaycan Universitetlərinin Şanxay reytinqinə düşməməsinin səbəbləri:
Tədqiqat fəaliyyətinin səviyyəsinin aşağı olması və bu fəaliyyətin zəif populyarlaşdırılması. Bütün dünya elmi ünsiyyəti ingilis dilində qurur və bizim alimlər bu dildə az çap olunurlar; nəticədə dünyanın aparıcı jurnallarında iqtibasların sayı az olur. Azərbaycan universitetlərində hələ də təhsilin köhnə təşkilati modelləri saxlanılır. Bu da, müəllimlərin aşağı səviyyədə akademik mobilliyində özünü göstərir. Qərb alimləri ilə ünsiyyətdə ciddi problemlər var. Kitabxanalar yenilənmir, distant elmi mübadilələr zəif həyata keçirilir. Times (The Times Higher Education Suppllement, THES) reytinqi - 2004-cü ildən İngiltərənin məşhur “Times” qəzeti Ali təhsil haqqında özünün əlavəsində dünyanın 200 universitetinin reytinqini çap edir. Xarakteristika belədir: Reytinq ekspert qiymətləndirmələrinə əsaslanır: bura kolleqalar, əməkdaşlar, müəllimlər, tələbələr, xarici müəllimlər, xarici tələbələr, həmçinin müəllim heyətinin işlərinə edilən iqtibasların səviyyəsi daxildir. Əsas güc tədqiqat və tədris işlərinin keyfiyyətinin, həmçinin ali məktəbin beynəlxalq nüfuzunun üzərinə düşür.
THES monitorinqin keçirilməsində əsas üstünlüyü milli mənbələrdə dərc olunan materiallara və müxtəlif ölkələrin qəzet və jurnallarına verir. Ayrıca parametr kimi xarici ölkələrin tələbələrinin və əməkdaşlarının sayının yerli müəllim və tələbələrin sayına nisbəti də nəzərə alınır. Bu reytinqin dinamikası belədir: Yuxarı pillələri yenə də Amerika universitetləri tutur. Son illər isə Asiya ölkələrinin 32 universiti də yuxarı pillələrdə yer alıb. Times-də yer tutmamağımızın səbəbləri: -xarici tələbələrin cəlb olunma faizinin aşağı olması. Bunu ingilis dilində dərs deyən müəllimlərin sayının az olması ilə və universitetlərin xaricdə yaxşı tanınmamsı ilə əlaqələndirmək olar. İqtibasların aşağı reytinqi - bunu tədqiqatlarda resurs təminatının aşağı səviyyədə olması ilə əlaqəlindərmək olar. Webometrics reytinqi -İspaniya Elmi Tədqiqatlar Şurasının nəzdində fəaliyyət göstərən laboratoriyada tərtib olunub. Bu reytinqin əsas xarakteristikası: Ali təhsil müəssisəsinin veb-ölçüsü (ali məktəbin saytının səhifəsinin kəmiyyəti, maraqlananlar üçün aşkar olunan materiallar) müəyyən olunur; Ali məktəbin internet– görüntüləri (sayta edilən xarici iqtibasların kəmiyyəti) hesablanır; Ali məktəblərin saytına yüklənmiş faylların kəmiyyəti (pdf, doc, ppt və ps) nəzərə alınır; İnternet - versiya (Google Scholar qiymətləndirməsi) da daxil olmaqla publikasiyaların və iqtibas indekslərinin kəmiyyəti nəzərə alınır.
Webometrics reytinqdə yer tutmamağımızın səbəbləri: Universitetlərin əksəriyyətində yalnız Azərbaycan dilində saytlar fəalaiyyət göstərir. Saytlar çox miskin görsənir. Saytlarda elmi materialların kəmiyyəti çox aşağıdır. Bu baxımdan xarici iqtibasların sayı yox dərəcəsindədir. Saytlarda bir planlı informasiyalar təqdim olunur. Bu isə çox vaxt müəllim və tələbələr üçün də maraqlı olmur. Tələbələr üçün də resurslar çox məhduddur. Tətil dövrlərində isə saytlara daxil olanların sayı kəskin şəkildə aşağı düşür. -Ali məktəb rəhbərləri internet-reytinqə demək olar ki, diqqət yetirmirlər. Saytlar Universitetin tədbirlərini və rektorların fəaliyyətini təbliğ edirlər. Bu baxımdan internet-mövqelərdə geriləmələr baş verir.
Yekunda söyləmək olar ki, Azərbaycan Universitetlərinin tanınmış reytinqlərdə layiqli mövqe tutmamaları acınacaqlı hal alıb. Başqa tərəfdən, təcrübə göstərir ki, reytinqlərdə qabaqcıl yer tutan universitetlərin həm də güclü təbliğatı aparılır. İş burasındadır ki, yaxşı elmi işlərin, təhsil mühitinin, tədrisin və müəllim heyətinin maraqlı elmi çıxışları təbliğ olunur. Bütün bunlar Universitetin reytinqində cəmlənir. Bunlar olmasa nə təbliğ oluna bilər? Mütəxəssilərin fikrincə, brend universitetin formalaşdırılması üçün ictimai şüurda bu nailiyyətlər yer tutmalıdır: unikal professor-müəllim heyəti, unikal öyrətmə sistemi, unikal tədqiqat sistemi və universitetin unikal emosional obrazı. Təəsüflər olsun ki, biz hələ də bu göstəricilərdə zəif irəliləyirik. Yolumuz açıq olsun!
Millət vəkili Etibar Əliyev
- Day-dayım olsaydı, qısa zamanda … - Aysel Əlizadə
21 mart 2024 22:16
- Azərbaycanda niyə MİLYONÇU yoxdur..?
3 yanvar 2024 20:54
- “Həmin zaman məktəb və universitetləri aça biləcəyimizi bilmirik”
17 iyun 2020 10:54
- “Məktəblər və universitetlər birmənalı olaraq açılmayacaq” - Prezident
15 may 2020 22:58
- Prezident xalqı təbrik etdi - Yenilənib
1 yanvar 2018 12:05
- Qərb Universitetində ağılagəlməz QAYDALAR
9 fevral 2016 16:48
- Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 mart 21:04
- Bu gün ilk Qədr gecəsidir
28 mart 17:37
- Baş redaktorun Ədliyyə naziri Fərid Əhmədova MÜRACİƏTİ
28 mart 15:56
- İsveçrədən Azərbaycana 105 min manata 4 ədəd qol saatı gətiriblər
28 mart 15:46
- Prezident bu qanuna dəyişiklik etdi
28 mart 15:39
- Lifttəmir-in direktoruna şiddətli töhmət verildi
28 mart 15:31
- Azneft-in baş direktoru da vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat
28 mart 15:23
- Məşhur Azərbaycan filmlərində heyvanlara aktyorlardan çox qonorar verilirmiş
28 mart 11:31
- Hermosonu öpən prezident həbs oluna bilər
28 mart 11:26
- DTX sıralarında 7 Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı xidmət edir
28 mart 11:13
- Yaxın günlərdə daha 73 nəfərin adı ictimaiyyətə açıqlanacaq
28 mart 11:05
- 2024-cü ildə bu rektorların səlahiyyət müddəti bitir (SİYAHI)
27 mart 22:27
- Emin Əmrullayevdən daha bir təyinat
27 mart 22:20
- Şəhid bacısı sektor müdiri təyin edildi
27 mart 22:12
- Namiq Abbasov vəfat etdi
27 mart 22:05
- Nazir Kamran Əliyevi təqaüdə göndərdi
27 mart 17:37
- BMU-ya yeni prorektor təyin olunub
27 mart 17:29
- Yüksək rütbəli keçmiş qırğız məmur Bakıda həbs olundu (TƏFƏRRÜAT)
27 mart 12:47
- Ərdoğan Ağ Evdə ilk dəfə Baydenlə görüşəcək
27 mart 12:27
- 7 günlük Novruz tətili başa çatdı
27 mart 08:37
- Biləsuvarda qadın qətlə yetirildi - Əri polisə təslim oldu+Yenilənib
26 mart 21:05
- Üç aydır ictimaiyyət qarşısına çıxmır
26 mart 20:32
- Küçədə satılan balıq və toyuq məhsulları təhlükəlidirmi? - ARAŞDIRMA - VİDEO
26 mart 10:49
- Sabahdan Azərbaycanda tətil başa çatır
26 mart 10:10
- Həkim əllərin titrəməsinin səbəblərindən danışdı
26 mart 10:05
- Sümbülə Əliyeva həbs edildi
26 mart 09:56
- Banan adı ilə aldığımız meyvə AFRİKA KARTOFU imiş - Diqqət!
25 mart 23:09
- Azərbaycan - Bolqarıstan oyununda qalib müəyyənləşmədi
25 mart 22:41
- 3 uşaq anası azərbaycanlı həkimin əlində öldü - FOTOLAR
25 mart 21:20
- Prezident və xanımına qarşı sui-qəsd cəhdinin detalları 28 il sonra açıqlandı - Əl-Qaidə-nin planı
25 mart 16:06