“Bu insanlarda intihar riski daha yüksəkdir” - Uzman doktor Elmir Təhməzov

“Referans Medical Group”un psixiatr-psixoterapevti, uzman doktor Elmir Təhməzov “Qafqazinfo”nun suallarını cavablandırıb.                                   

- Hazırda insalar arasında psixoloqa müraciət edənlərə tez-tez rast gəlinir. Amma nədənsə psixiatra müraciət edənlər azdır. Bunun səbəbi nədir?

- Doğrudur hazırda insanlar psixoloqa daha çox müraciət edirlər. Təəssüf ki, aramızda hələ də psixiatra “dəli həkimi” deyən insanlar var. İnsanlarımız bilməlidir ki, dəlilik daha çox fəlsəfi qavramdır. Psixiatriyada buna psixoz “həqiqəti dəyərləndirmə gücünün itirilməsi” deyirlər və bu bir xəstəlikdir. Dərmanlar ilə müalicə olunur.

- Son vaxtlar yenə də intihar halları artıb. Əvvəllər sosial problemləri olanlar daha çox intihar edirdisə, hazırda sosial baxımdan kifayət qədər təmin olunmuş, cəmiyyətdə müəyyən mövqeyi olan şəxslərin də intiharlarının şahidi oluruq. Məsələn, tanınmış həkimlər, məktəb direktorları, biznesmenlər də intihar edirlər. Belə şəxsləri intihara aparıb çıxaran səbəb nədir?

- İntihar çoxfaktorlu məsələdir. Bir insana “konkret bir problemə görə intihar etdi” demək doğru deyil. Müharibə dövründə intihar azalsa da, postmüharibə dövründə, xüsusilə qazilər arasında artır. İntihar qarşısı alına bilən bir vəziyyətdir, amma kiminsə konkret bu səbəbdən intihar etdiyini demək çətindir. Bunu dəqiq formada psixoloji autopsiya etdikdən sonra demək olar. Ancaq travma sonrası stres pozuntusundan, depressiyadan əziyyət çəkən insanların digərlərinə nisbətən intihar riski dəfələrlə yüksəkdir.

- Hazırda insanlar arasında ən çox hansı psixi pozuntularla rast gəlinir?

- Hazırda insanlar arasında psixi pozuntuların sayı çox böyük sürətlə artmaqdadır. Bu xəstəliklərin başında isə depressiya gəlir.

- İnsanlar bəzən müəyyən psixoloji problemlərlə qarşılaşırlar. Necə müəyyən etmək olar ki, bu problemlə bağlı psixoloqa, yoxsa psixiatra müraciət olunmalıdır?

- Bir problemə psixi xəstəlik demək üçün, şəxsin həyat fəaliyyəti və funksionallığı mütləq pozulmalıdır. İstər psixiatr, istər psixoloq psixoloji dəstək verə bilər. Psixoloqlardan fərqli olaraq psixiatraların həm də dərman ilə müalicə etmək haqları vardır.

- Uşaqları stressdən, depressiyadan qorumaq üçün valideynlər nə etməlidirlər? Hansı yaş dövrü bu baxımdan onlar üçün təhlükəli hesab oluna bilər?

- Uşaqları stressdən qorumaq tam mümkün deyil, ancaq uşaq kontrollu stressə məruz qalmalıdır. 0-6 yaş arası uşağın psixi inkişafı üçün çox önəmli dövrdür. Psixi sağlam uşaq böyütməyin ilk şərti yaxsı həyat yoldaşı olmaq ilə başlayır. Bundan əlavə effektiv valideynlik təlimlərinə (Pozitiv Valideynlik Proqramı-Triple P) iştirak ilə dünyada elmi əsasları olan təcrübə qazana bilərlər. 

- Son vaxtlar insanlar çoxlu neqativlərlə yüklənirlər. Özümüzü neqativlərdən uzaqlaşdırmaq üçün nə etməliyik?

- Neqativ və pozitiv həyatın bir parçasıdır, özümüzü neqativdən uzaqlaşdırmaq, duyğularımızı basdırmaq yerinə neqativ, o cümlədən pozitiv duyğularımızı təcrübə etmək daha vacibidir. 

- K. Yunq deyir ki, dəliliyi açıq-aydın bilinən insanlarla müqayisədə on dəfə çox bilinməyən insanlar var. Onlar adi həyatda normal insan kimi görünsə də, əslində çox təhlükəli insanlardır və bir-birləri ilə çox rahat dil tapıb ünsiyyətə girə, cəmiyyət üçün təhlükə törədə bilirlər. Belə insanları necə müəyyən etmək olar?

- Ətrafa zərər verən insanlar el dilində desək, dəliliyi olan insanlar yox, daha çox antisosial şəxsiyyət pozuntusu olan insanlardır. Psixiatriyada buna B qrupu şəxsiyyət deyilirlər. Bunları müəyyən etmək çətindir. Adətən başqalarının həyatı üçün heç bir narahatlıq qayğı hiss etmirlər.

- Belə bir fikir də var ki, biz özümüzü tam dərk eləmədiyimizə görə, bizim şüuraltımız müdafiəsiz qalır və ora kənar psixoloji amillər, infeksiyalar düşür. İnsan nə etməlidir ki, onun şüuraltısına kənar mənfi təsirlər olmasın? Ümumiyyətlə, şüuraltını idarə etmək mümkündürmü?

- Təəssüf ki, şüuraltı kəlməsi dilimizə tam çevrilmir. Türkcədə buna “bilinçdışı” deyirlər. “Bilinçdışı”nı idarə etmək mümkün deyil, daha düzgün ifadə etsək o bizi idarə edir. Özümüzü tam dərk etmək  üçün isə terapiya ala bilərik.

Qeyd edək ki, Türkiyədə psixiatriya üzrə uzmanlıq təhsili almış doktor Elmir Təhməzova depressiya və əlaqəli pozuntular, həyəcan-təşviş pozuntuları (panikatak, sosial fobiya), obsessiv-kompulsiv və əlaqəli pozuntular, cinsi terapiya, yuxu və oyanıqlıq pozuntular, travma və əlaqəli pozuntular, yemə pozuntuları, bipolyar pozuntular, şizofreniya kimi xəstəliklərin müayinə və müalicəsi ilə bağlı müraciət etmək olar. 

Referans Estetik Mərkəzi 
Çağrı Mərkəzi: *0033
Əlaqə nömrəsi: +994 77 371 00 33
Ünvan: M.Araz küç. 105A