- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
- Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı
- Rəsmi Moskva: Azərbaycanla aramızı vurmaq istəyənlər çoxdur
Ranke tarixi uydurmalardan necə təmizlədi?

Orta əsr universitetində cəmi 4 fakültə olub: teologiya, tibb, hüquq və fəlsəfə.
XIX əsrdə fəlsəfə fakültəsi iki fakültəyə bölünürdü: “təbiət elmləri” və digər fənlərin öyrənildiyi humanitar fakültə. Beləliklə iki mədəniyyət yarandı. Bu iki mədəniyyət bir-biriləri ilə vuruşmağa başladılar. Bunların hər biri israr edirdi ki, məhz onların metodları biliklərin əldə olunması üçün yaxşıdır. Təbiət elmlərinin tərəfdarları daha çox emprik tədqiqatlara hipotezaların yoxlanmasına üstünlük verirdilər. Humanitarlar isə hesab edirdilər ki, nəsnələrin mahiyyətinə intuitiv nüfuz etməlklə biliklər qazanmaq olar. Bir zamanlar bütün elmlər fəlsəfənin tərkibində idi. Əslində, heç bir elm yox idi, yalnız fəlsəfə vardı və ilk filosofları müdriklər adlandırırdılar. Öz zəmanələri üçün onlar riyaziyyat, fizika, astronomiya sahələrində xeyli biliyə malik idilər, o cümlədən, fəlsəfə ilə də məşğul olurdular. Konkret biliklər artdıqca onları bir başda saxlamaq qeyri-mümkün oldu. Nəticədə elmlər fəlsəfədən ayrılmağa başladılar. Fizika və riyaziyyat, həmçinin həndəsə ilk müstəqil elmlər oldu. Yeni dövrdə biologiya və kimya müstəqil elmlər kimi meydana gəldi. Bu proses XX əsrə qədər davam etmişdi. Fizikin, yaxud bioloqun diplomunda “Fəlsəfə doktoru” sözləri yazılır, halbuki onların artıq fəlsəfə ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Digər tərəfdən, bu, həmin elmlərin uzun illər fəlsəfənin tərkibində olmasını xatırlatmaqdır. Bir çox filosflar belə ayrılığın tərəfdarı oldular.
XIX əsrdə təbiət elmlərinin fakültələrinin ayrı-ayrı sahalərə ayırlması baş verdi. Fizika, kimya, geologiya, astronomiya, zoologiya riyaziyyat və digər elmlər yarandı. Humanistika isə fəlsəfəyə, klassik dillərə, tarix, incəsənət, musiqişünaslıq, milli dillər və əbiyyata şaxələndi. Ən mürəkkəb durumda isə sosiala münasibətlər haqqında elmlər düşdü. Böyük Fransız İnqilabı göstərdi ki, belə tədqiatlar da labüddür. İnqilabın yaydığı ideya bu oldu ki, siyasi dəyişikliklər təbii və davamlı xarakter daşımalıdır. Böyük fransız filosofu Oqyust Kont sübut etdi ki, cəmyyət də təbiət kimi dəyişməz qanunlara tabedir və "sosiologiya" sözünü düşündü. O, sosiologiyanı pozitiv elm kimi gördü. Əvvəlcə “sosial fizika” terminini işlətdi. Sonra isə cəmiyyəti öyrənən elm "Sosiologiya" adlandırıldı.
Bəs ictimai elmlər nədir?
Bu elm iki mədəniyyətin müharibəsində hansı mövqedə durur? Əvvəlcə elə düşünürdülər ki, ictimai elmlər təmiz elmlə humanitar elmlərin arasında dayanır. Lakin bu komfort yer deyildi. Ən qədim ictimai elm, əlbəttə ki, tarixdir: min illərdir ki, insanlar öz tarixlərini öyrənirlər. XIX əsrdə tarix elmində inqilab baş verdi. Bu Leopold fon Rankenin adı ilə bağlıdır. Onun yürütdüyü prinsipə görə tarixi “həqiqətdə nə baş vermişdi kimi” təsvir etmək lazımdır. O, monarxları və ölkələri mədh edən, nağıllar quraşdıran tarixçilərə qarşı çıxdı. Ranke tarixi spekulyasiyalar və təmsillərdən imtina etməyə cəhd edərək bu sahəni ciddi elmə çevirməyə çağırş etdi. O, tarixin təsviri üçün öz metodikasını təklif ortaya qoydu. Alman tarixçisi hesab edirdi ki, tarixi müxtəlif dövrlərin hadisələrini əks etdirən sənədlər üzrə öyrənmək lazımdır. Sonra bu sənədlər bir yerdə toplanmalıdır və buna biz arxiv deyirik.
Etibar Əliyev,
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
2 iyul 2025 12:21
- Azərbaycan Polisi 107 yaşında!
2 iyul 2025 10:30
- Koronavirusun mənşəyi barədə sual hələ də QARANLIQ qalır - ÜST hesabat yaydı
2 iyul 2025 01:07
- 33 yaşlı müsəlman ABŞ siyasətində dönüş nöqtəsi yaratdı...- Nyu-York meri ola bilər...
2 iyul 2025 00:11
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
1 iyul 2025 22:48
- Əsir Qafqaz - Rusiya regiona gənə kimi yapışıb, qoparılma prosesi ağrılı gedir
1 iyul 2025 18:42
- Rusiyanın hüquq-mühafizə orqanlarının hüquqazidd əməllərinin arxasında siyasi motivlər dayanır ŞƏRH
1 iyul 2025 00:29
- DGK-nın şöbə rəisi: Mən RÜŞVƏT almamışam, 55 MİN manat ŞİRİNLİK almışam
30 iyun 2025 23:59
- Veysəloğlu-nun elan etdiyi -Qida Təhlükəsizliyi Ayı- çərçivəsində növbəti məhsuldar görüş AQİSA ilə keçirildi
30 iyun 2025 16:49
- 15 yaşa qədər qız uşaqları peyvəndlənsin – Həkimlərdan ÇAĞIRIŞ
30 iyun 2025 01:33
- Həbsdə olan vəkil Adəm Məmmədovun əmisi hakim qarşısına çıxarılır - DTX tərəfindən saxlanılmışdı
02 iyul 13:46
- Şavkat Mirziyoyev Bakıya gəldi
02 iyul 13:09
- Lukaşenko Polşa və Baltikyanı ölkələri xəritədən silinməklə hədələdi
02 iyul 12:21
- Fasiləsiz 90 saat uça bilən quş - Bioloq açıqladı
02 iyul 11:31
- Rəsmi Moskva: Azərbaycanla aramızı vurmaq istəyənlər çoxdur
02 iyul 10:46
- Azərbaycan Polisi 107 yaşında!
02 iyul 10:30
- Kseniya Sobçak azərbaycanlıların qətlindən yazdı – Sonra da deyirik bizi niyə sevmirlər?
02 iyul 09:58
- Koronavirusun mənşəyi barədə sual hələ də QARANLIQ qalır - ÜST hesabat yaydı
02 iyul 01:07
- Rusiyanın Azərbaycandakı DANA MONOPOLİYASI
02 iyul 00:48
- 33 yaşlı müsəlman ABŞ siyasətində dönüş nöqtəsi yaratdı...- Nyu-York meri ola bilər...
02 iyul 00:10
- Ərdoğan Tatarıstan Prezidenti ilə görüşüb
01 iyul 23:27
- Qanlı sürgün: 1864-cü il Çərkəz soyqırımının acı tarixçəsini qanlı Rusiya imperiyası necə yazdı…
01 iyul 22:47
- Cümşüdün toyu olacaqmış - Nişanlışından ürəkparçalayan məktub - FOTO
01 iyul 22:10
- Bakı Bulvar İdarəsində 12 MİLYON yeyinti, 2 MİLYON VERGİDƏN yayınma..))
01 iyul 20:38
- Zelenski İlham Əliyevə başsağlığı verdi
01 iyul 20:18
- Prezident bu məhkəmələrə hakimlər təyin etdi - SİYAHI
01 iyul 19:04
- Əsir Qafqaz - Rusiya regiona gənə kimi yapışıb, qoparılma prosesi ağrılı gedir
01 iyul 18:42
- Prezident Fərid Əsgərova general-mayor rütbəsi verdi
01 iyul 16:20
- Bakıda Rusiya vətəndaşlarından ibarət dəstələr ələ keçdi: Narkotik tranziti, onlayn dələduzluq... (FOTO)
01 iyul 15:39
- Rus dilli məktəblər ödənişli olmalıdır - Elçin Şıxlı
01 iyul 15:18
- Qardaşların meyitlərinin ekspertiza rəyi açıqlandı: Qabırğalardan birini tapa bilmədik
01 iyul 13:57
- Mənim oğlumun ölümündə bu hakimiyyət günahkardı - ƏHMƏD ORUC
01 iyul 13:34
- Pulu Vasif Talıbovun oğlunun sürücüsünə verirdim - Rəisdən ŞOK AÇIQLAMA
01 iyul 11:36
- İlham Əliyev Ruanda Prezidentini təbrik edib
01 iyul 11:27
- Slovakiya azərbaycanlı diplomatı Azərbaycana səfir təyin etdi
01 iyul 11:18
- Evdən döyülərək çıxarıldılar - Öldürülən həmyerlilərimizin qardaşı qızı hadisə barədə DANIŞDI VİDEO
01 iyul 11:05
- DTX əməliyyat keçirdi: Dövlətə xəyanət edən tutuldu
01 iyul 10:48
- Rusiyanın hüquq-mühafizə orqanlarının hüquqazidd əməllərinin arxasında siyasi motivlər dayanır ŞƏRH
01 iyul 00:29
- DGK-nın şöbə rəisi: Mən RÜŞVƏT almamışam, 55 MİN manat ŞİRİNLİK almışam
30 iyun 23:55
- Ərdoğan Azərbaycana GƏLİR
30 iyun 22:58