Ranke tarixi uydurmalardan necə təmizlədi?

Orta əsr universitetində cəmi 4 fakültə olub: teologiya, tibb, hüquq və fəlsəfə.
XIX əsrdə fəlsəfə fakültəsi iki fakültəyə bölünürdü: “təbiət elmləri” və digər fənlərin öyrənildiyi humanitar fakültə. Beləliklə iki mədəniyyət yarandı. Bu iki mədəniyyət bir-biriləri ilə vuruşmağa başladılar. Bunların hər biri israr edirdi ki, məhz onların metodları biliklərin əldə olunması üçün yaxşıdır. Təbiət elmlərinin tərəfdarları daha çox emprik tədqiqatlara hipotezaların yoxlanmasına üstünlük verirdilər. Humanitarlar isə hesab edirdilər ki, nəsnələrin mahiyyətinə intuitiv nüfuz etməlklə biliklər qazanmaq olar. Bir zamanlar bütün elmlər fəlsəfənin tərkibində idi. Əslində, heç bir elm yox idi, yalnız fəlsəfə vardı və ilk filosofları müdriklər adlandırırdılar. Öz zəmanələri üçün onlar riyaziyyat, fizika, astronomiya sahələrində xeyli biliyə malik idilər, o cümlədən, fəlsəfə ilə də məşğul olurdular. Konkret biliklər artdıqca onları bir başda saxlamaq qeyri-mümkün oldu. Nəticədə elmlər fəlsəfədən ayrılmağa başladılar. Fizika və riyaziyyat, həmçinin həndəsə ilk müstəqil elmlər oldu. Yeni dövrdə biologiya və kimya müstəqil elmlər kimi meydana gəldi. Bu proses XX əsrə qədər davam etmişdi. Fizikin, yaxud bioloqun diplomunda “Fəlsəfə doktoru” sözləri yazılır, halbuki onların artıq fəlsəfə ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Digər tərəfdən, bu, həmin elmlərin uzun illər fəlsəfənin tərkibində olmasını xatırlatmaqdır. Bir çox filosflar belə ayrılığın tərəfdarı oldular.
XIX əsrdə təbiət elmlərinin fakültələrinin ayrı-ayrı sahalərə ayırlması baş verdi. Fizika, kimya, geologiya, astronomiya, zoologiya riyaziyyat və digər elmlər yarandı. Humanistika isə fəlsəfəyə, klassik dillərə, tarix, incəsənət, musiqişünaslıq, milli dillər və əbiyyata şaxələndi. Ən mürəkkəb durumda isə sosiala münasibətlər haqqında elmlər düşdü. Böyük Fransız İnqilabı göstərdi ki, belə tədqiatlar da labüddür. İnqilabın yaydığı ideya bu oldu ki, siyasi dəyişikliklər təbii və davamlı xarakter daşımalıdır. Böyük fransız filosofu Oqyust Kont sübut etdi ki, cəmyyət də təbiət kimi dəyişməz qanunlara tabedir və "sosiologiya" sözünü düşündü. O, sosiologiyanı pozitiv elm kimi gördü. Əvvəlcə “sosial fizika” terminini işlətdi. Sonra isə cəmiyyəti öyrənən elm "Sosiologiya" adlandırıldı.
Bəs ictimai elmlər nədir?
Bu elm iki mədəniyyətin müharibəsində hansı mövqedə durur? Əvvəlcə elə düşünürdülər ki, ictimai elmlər təmiz elmlə humanitar elmlərin arasında dayanır. Lakin bu komfort yer deyildi. Ən qədim ictimai elm, əlbəttə ki, tarixdir: min illərdir ki, insanlar öz tarixlərini öyrənirlər. XIX əsrdə tarix elmində inqilab baş verdi. Bu Leopold fon Rankenin adı ilə bağlıdır. Onun yürütdüyü prinsipə görə tarixi “həqiqətdə nə baş vermişdi kimi” təsvir etmək lazımdır. O, monarxları və ölkələri mədh edən, nağıllar quraşdıran tarixçilərə qarşı çıxdı. Ranke tarixi spekulyasiyalar və təmsillərdən imtina etməyə cəhd edərək bu sahəni ciddi elmə çevirməyə çağırş etdi. O, tarixin təsviri üçün öz metodikasını təklif ortaya qoydu. Alman tarixçisi hesab edirdi ki, tarixi müxtəlif dövrlərin hadisələrini əks etdirən sənədlər üzrə öyrənmək lazımdır. Sonra bu sənədlər bir yerdə toplanmalıdır və buna biz arxiv deyirik.
Etibar Əliyev,
- İranın narkoanbarı və bizim “narkobaron”lar
5 fevral 2023 13:38
- Çöhrəqanlı: İranda ərəblər, bəluclar təşkilatlanıb, biz isə...
5 fevral 2023 00:41
- Qara Qarayevin qızı: “Üzeyir Hacıbəyli - bizim olan hər şeydir” - Müsahibə
4 fevral 2023 23:54
- Alimpaşa Məmmədovun köməkçisi Mahir Əliyev həbsdən necə qurtuldu ?
4 fevral 2023 17:29
- Marketlərdə bu tarixdən polietilen torbalar pullu olacaq
3 fevral 2023 09:05
- Parlament səs verdi: 10 min uyğur Kanadaya köçürüləcək
2 fevral 2023 18:50
- Dünya universitetlərin reytinqi - Ölkəmiz heç ilk üçminlikdə də deyil
2 fevral 2023 13:12
- İran cəsus şəbəkəsinin “qurbanlıq fanatları”
2 fevral 2023 11:12
- Sumqayıtda 46 milyon borc qalmaqalı: Fərəcov pulları hara xərcləyib?
2 fevral 2023 12:36
- Xruşşovun Bakıdan Moskvaya apardığı kadr –O, DTK sədrini ittiham edib
29 yanvar 2023 20:37
- Baş Prokurorluqda yüksək vəzifələrə təyinatlar
07 fevral 18:15
- Mürvət Həsənov Sumqayıt şəhər prokuroru təyin edildi
07 fevral 16:18
- Leninin cəsədini Mavzoleydən oğurlamaq istədi
07 fevral 13:30
- Türkiyədə zəlzələdə ölənlərin sayı 3300-ü ötdü
07 fevral 10:55
- Türkiyədə 7 günlük ümummilli matəm elan edildi
06 fevral 22:46
- Türkiyədəki zəlzələdə ölənlərin sayı 1600-ü ötdü
06 fevral 22:38
- Pul adamın gözünü elə tutub ki, ağsaqqal, qarasaqal da eşitmir!
06 fevral 22:35
- ŞOK - Bakıda yeni binalarda zəlzələ təhlükəsi - 4 ildir rəy verilmir
06 fevral 18:16
- Patriarx Kirill və keşişlərin DTK agenti olduğu təsdiqləndi- Bəs bizdə?
06 fevral 17:04
- İlham Əliyev Ərdoğana zəng etdi (YENİLƏNİB)
06 fevral 15:29
- Nazir bu xanımı yüksək vəzifəyə təyin etdi (FOTO)
06 fevral 15:26
- Sabah QAR yağacaq, 12 dərəcə şaxta olacaq
06 fevral 14:09
- Millət vəkili və ailəsi dağıntılar altında qaldı
06 fevral 13:37
- Türkiyədə zəlzələ: 284 nəfər ölü, 2323 nəfər yaralı, 170 bina dağılıb
06 fevral 12:23
- Dağıntılar altından təsirli mesajlar...
06 fevral 12:13
- Türkiyədəki zəlzələ bu ölkələrdə hiss olundu - Fotolar
06 fevral 10:49
- Zeynəb Dostəliyeva vəfat etdi
06 fevral 08:40
- Rusiya təmsilçisi “Dünya gözəli” SEÇİLDİ
05 fevral 22:21
- İranın ali lideri "on minlərlə" məhbusu əfv etdi
05 fevral 22:15
- İranda İzzəddin Həsənoğlunun məzarı dağıdıldı - Fotolar
05 fevral 21:51
- Abel Məhərrəmov, Əhliman Əmiraslanov Qərbi Azərbaycana Qayıdırş..
05 fevral 19:56
- Yeni doğulan körpəsini asfaltın üstünə atan ana SAXLANILDI
05 fevral 19:45
- Köpək balığı qızı uddu.... - VİDEO
05 fevral 15:53
- Sensasiya! ABŞ Qarabağ danışıqlarının məxfi sənədlərini açdı!
05 fevral 15:04
- İranın narkoanbarı və bizim “narkobaron”lar
05 fevral 13:38
- Pərviz Müşərrəf vəfat etdi
05 fevral 13:10
- Bığ saxlamaq istəyirəm, yoldaşım qoymur - Video
05 fevral 11:59
- Sumqayıtda vəkil özünü asdı
05 fevral 11:12
- Həyat yoldaşı Vaqif Səmədoğludan danışdı - VİDEO
05 fevral 01:47
- 40 qəpiklik gediş haqqıdan milyonlar qazanan Vüsal Kərimli – Bilet satışı BNA sədrinə..
05 fevral 01:27