Şeirimizin Tərlanı - Azad Qaradərəli yazır
Mədəniyyət20 mart 2023 20:41

(Şair Tərlanın şeirləri üzərini təzad dolu gəzişmələr)
Şair var ki, haqqında yaza bilmirsən, amma şeirlərini həsrətlə gözləyirsən. Su içən kimi, yer şumlayan kimi, musiqi dinləyən kimi oxuyursan o şeirləri. Və hərdən sənə elə gəlir ki, bunlar şeir deyil, almadı, nardı, üzümdü... götürüb yemək istəyirsən və bir də ayılırsan ki, bunlar şeir imiş...
Gənclik dostum, can-qan sirdaşım Rahid Ulusel mənim haqqımda yazmışdı ki, dostumun yazıları haqqında ha istəsəm də, ürəkdən gələn yazılar yaza bilmirəm... Və əlavə etmişdi ki, az qala "Hophopnamə”sini tam əzbər bilsəm də, Sabir haqqında da yaza bilmirəm...
Yəni, sənə doğma, yaxın olan imzadan yazmaq qədər müşkül şey yox.
Bu doğmalıq, yaxınlıq deyəndə kimlərsə kafedə araq içməyi, kimlərsə illərlə bir-birini tanımağı, kimlərsə... heç üzünü görmədiyin, salam-kalamın olmayan bir şairi yarpaqlı, çiçəkli misrasından, nasiri dən tutmuş sünbül kimi ağırlaşıb başını əyən cümləsindən...
...Lap bu yaxınlarda başımızın bəlası, zəmanəmizin uçar-qaçar bildirçini internetdə belə bir ədəbi qeyd (status) yazmışdım:
"Bir imza var, son zamanlar kəşf etmişəm özümçün. Əvvəllər yəqin ki, görmüşdüm, fəqət bu imzasızların bolluğunda imzanı kəşf etmək də zor işdir. Nə isə, Tərlan Əbilovdan danışıram. O gün bir şeiri çıxmışdı qabağıma. Bu gün də bu misraları saxladı məni yoldan:
Pis olmaz, küləkli, qarlı havada,
sənə yanında yer saxlayan ola.
Öləsən ipisti əllərin altda,
səni özün kimi ağlayan ola.
Şeirdə bi nöqtə var: onluqdu o! Ya ora vuracaqsan,ya da... Daha "ya dası" yox ki...
Tərlanın bu misraları deyir ki, o, şairdir, özü də onluqda.
Quşa dən səpdim,
Yüksəklikdən enmədi
Dəndən ötrü...
Yalnız bir şeyi anlamadım: şairlər daha çox emosianal, daha çox romantikaya bağlı olurlar. Yəni, Tərlan kimi adın varkən, imzanın yanında -ov,-yevə nə hacət? (Təbii, burda bir şair istəyi, tarixi, mənəvi, hər nə isə varsa və bu nəyisə həll edirsə, dərhal fikrimdən daşınıram. Sadəcə, maraq çəkdi yazdım.)
Bu imzanı siz də yadınızda saxlayın. Ovqatınızın bəm vaxtında oxuyun - hara istəsəniz daşıyacaq sizi.”
Bayırda yeni gündür. Novruz gəlib. Dünənəcən yerini belə bilmədiyimiz evsiz-eşiksiz quşlar nəğmə oxuyurlar, əriklər, badamlar, alçalar aləmi bəzəyib, qarışqalar belə boy göstərib... Mən isə bir gözüm telefonda, bayram yumurtası kimi rəngli, müsiqili, paxlava-şəkərbura qoxulu mesajlara baxa-baxa Tərlan haqqında bu esseni kompüterimin klaviaturasına döyəcləyirəm... Çoxdayın istəyi idi. Qismət bu günmüş... Gün bu günmüş... Dəm bu dəmmiş...
Yanır kirpiklərim odda,
Yorulub çapdığım at da...
Qabağa qaçan saatda
geri düşən vaxtam daha...
Yaxşı yadımdadır. Yaradıcılıq fakültəsində tələbələrimə bir söz demişdim: ədəbiyyatda xəbər olmur, olanda da digər metaforalara baxıban o da donun dəyişir, ədəbi xəbər olur. Və bunu da demişdim: ədəbiyyatda ən qorxulu şey təzaddır. Təzadın zirvəsini yaradan Füzuli olan yerdə ya gərək yazmayasan, yazanda da... (onda kimi misal çəmişəm, unutmuşam)... indi deyirəm: Tərlan kimi yazasan: "qabağa qaçan saatda /geri düşən vaxtam daha...
Şairə hərdəmxəyal deyənlər var; kobud deyim olsa da, şairin, hətta əsil şairin ovqatının dünən ayrı, bu gün bir ayrı kökləndiyini görənlər belə yorumlayıb. Ədəbiyyat adamı beş il əvvəl ayrı, sonra bir ayrı cür düşünürsə və bu yazısına da yansıyırsa, bu onun naxışıdır, ədəbi dəyişimidir. Şair baxışı belədir. Heyrət edəcəyin qədər dəyişə bilər qaşla göz arasında: noyabır onunçün "əvvəllər saralmış heyva” imiş. Sonra: "Çətirim yox idi deyə, sevməzdım yağışını” deyir. (Ah bu çətirsizlik! Sən bizlərə nələr etdin, nələr?! Tərlanın ədəbi qardaşı Mövlud Mövlud da "Çətirsiz”likdən dad-fəryad etmədimi?!) Daha nəymiş noyabr? Vücudumuza qədər, sürmə olmuş sümüyümüzə qədər qəmdi, qəm:
Atamın üzündəki kədər,
yoxsulun başına gələn qəza-qədər idi,
yəni çökən ev,
pulsuzluqdan açılmayan kef idi...
Anamın sümüklərindəki ağrıydı,
qardaşımın işsizlikdən ağarmış saçıydı...
Və illər sonra... Dəyşim başlayır. "...Bir küp qızıl tapıb çökən evi düzəldir, işsiz qardaşının...” Hind filmimi, qardaşım?! Bu bir boyat söhbət olardı. Bəs şair nədə görür o dəyişimi?! Baxaq...
Yəni illər sonra qaysaqlayıb
içimdəki yaralar;
varsan deyə,
musiqi kimi dinləyə bilirəm
yağan yağışlarını...
Və şeirə yeni obraz gəli! Gəlişi ilə bütün o naxoş duyğuları, bəd xassələri, ölmüş rüşeymləri belə dirildir... "ədəbiyyat əfsanə yaratmağa qadirdir” yazmışdım bir dəfə. Demə bura üçünmüş o deyim. Və sonda:
Noyabrda doğulmusan deyə,
sevirəm noyabrı!
Sizə bir sirr açımmı? Bu şeirdə də, sözün geniş mənasında metaforanın rəngi qırmızıdır: fikrən təzad var burda! Zira ədəbiyyatın canı tazaddadır. Təzad inkişafın canı, qanıdır.
Şairlik bir az da kahinlikdir. Ümumən, ədəbiyyat adamı ruhaniyyətdən, dərvişlikdən xali deyil, bəlkə halidir. Anama həsr etdiyim "Ən böyük adam” romanından sətirlər:
"...unutma, sənin arxanda həmişə bir əl olacaq. Gözəgörünməz o əl sənə qarşı çıxanların hamısını cəzalandıracaq, səni yıxılmağa qoymayacaq, həmişə qabağa itələyəcək. Dediyim odur ki, qorxma...
Bu həqiqətən, belə oldu. Hətta indi də belədir. Bir balaca çətinə düşdümmü, o əl işə düşür, görünməz qüvvə kimi gəlib arxamda dayanır. Yox, yanlış anlaşılmasın: mən xurafatdan-zaddan bəhs etmirəm! Mən həyatda qazandığım savadın, tərbiyənin gücünə ayaqda olmuşam; anamın dediyi ilahi güc isə mənim gendən gələn payımdır - anamdan gələn, südü ilə mənə içirən anamın... "
Hamleti qarabaqara izləyən kölgə yadınızdadır?
Hələ el yaddaşındakı qaraçuxa?!
Yox, qardaşım, dünya xali deyil. Hər şeyin bir ölçü-biçisi, çəki-tərəzisi, eni-boyu, ərşi-fərşi var. Kim bu dünyanı hansı gözlə görüsrsə, odu dünya. Mən anamın gözü ilə, Hamlet atasının Kölgəsinin gözü ilə, bir başqası Qaraçuxanın gözü ilə...
Şair Tərlanın da Kölgəsi var – onu qarabaqara izləyən Kölgə:
Nədir əynindəki libas,
zülməti kim biçib sənə?
Ay Allahdan düşən kölgə,
kim bu boyu ölçüb sənə?
"Allahdan düşən kölgə” sonda daha bir təzadla çıxır qarşımıza. Bu təzadlı dünyada içi təzadlarla süslənmiş, şeiriyyəti savaşdan biçilmiş bir şair ömrünün yaşantıları boy verir Kölgənin duyğularında:
Əl çək, onsuz da bəs etmir,
heç kəsə yeri dünyada.
Nə qədər önə çıxsan da,
saatın geri dünyadan.
Hansısa essemdə yazmışdım ki, şeiri, poeziyanı qadın cildində görürəm. Tərlan da belə görürmüş. Mən də deyirəm, niyə üzünü görmədiyim bu adama belə isinişmişəm?! Ortaq nöqtələrimiz burda da varmış:
...Səndən başladı şeirə son verməm,
üzünü ağ varaqlara köçürməm
səndən başladı.
Səndən başladı hər şey,
hər şey səndən başladı -
Poeziyam -
qadınım mənim...
Məhəbbətin daimi olsun, dost! O izdivacdan doğulan "cocuqlarınız” ayaq tutub yerisin, qanad açıb uçsun, könüllərə bir mərhəmlik gətirsin, poeziyanın sevgilisi, Tərlan!
Azad Qaradərəli
Oxşar xəbərlər
- Fərhad Əhmədovdan 6 milyon dollar rüşvət istənilib - Gəmisinin həbsdən azad olunması üçün...
19 iyul 2025 01:49
- AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti
19 iyul 2025 01:17
- Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
19 iyul 2025 00:24
- Ersin Tatar: İlham Əliyev hər zaman bizə sahib çıxıb
18 iyul 2025 09:18
- 1 qramı 5000 dollardan başlayır: Qazaxıstanda dünyanın ən bahalı metalı hasil olunur
16 iyul 2025 01:07
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
15 iyul 2025 23:03
- Tramp : Putin gündüzlər XOŞ danışır, axşamlar isə hamını BOMBALAYIR..
14 iyul 2025 11:37
- ABŞ Dövlət Departamentində 1 300 nəfər ixtisar edildi — Zaxarovadan kinayəli reaksiya
14 iyul 2025 01:27
- Xocalının bu kəndlərinə İLK KÖÇ olacaq
14 iyul 2025 00:26
- FSB Rusiyaya 7 milyard dollarlıq ziyan vuran polkovniki öldürdü. Qatillərdən biri 34 yaşlı azərbaycanlı qadındır?
13 iyul 2025 22:45
Xəbər lenti
- Fərhad Əhmədovdan 6 milyon dollar rüşvət istənilib - Gəmisinin həbsdən azad olunması üçün...
19 iyul 01:49
- Alimlər nəsli kəsilməkdə olan növləri xilas etməyin yolunu tapdı
19 iyul 01:29
- AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti
19 iyul 01:17
- NAXÇIVAN hoteli sökülür
19 iyul 00:56
- Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
19 iyul 00:24
- Proporsional seçki sisteminin bərpasına heç bir ehtiyac yoxdur - Əli Hüseynlidən SENSASİON MÜSAHİBƏ
18 iyul 23:50
- Azərbaycan MDB-dən çıxır? - Rusiyadan cavab
18 iyul 22:45
- Prezident onlara müraciət ünvanladı
18 iyul 11:51
- Məzuniyyətə gələn hərbçimiz özünü evində ASDI
18 iyul 11:33
- Belçika parlamentindən Azərbaycana qarşı ədalətsiz və qərəzli qətnamə
18 iyul 10:46
- Alen Simonyan boşaldı - Modellə sevgilidir
18 iyul 10:26
- Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik
18 iyul 09:43
- Ersin Tatar: İlham Əliyev hər zaman bizə sahib çıxıb
18 iyul 09:18
- Rusiya Kilsəsi: Seks cənnətə aparan yoldur
18 iyul 01:56
- Şıxlinski mənim xahişimlə saxlanıldı, Nisanovun bazarı... - Mironov
18 iyul 00:20
- Əli Həsənovla Səttar Möhbalıyevin qudalığı BİTDİ...
17 iyul 23:43
- Ukraynada yeni baş nazir: Müstəqillik tarixində ikinci dəfə...
17 iyul 23:29
- Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər (FOTO)
17 iyul 22:45
- Rusiyada general dələduzluğa görə həbs edildi
17 iyul 21:55
- İki bacı çayda boğulub öldü
17 iyul 21:36
- Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - ZON-a köçürüləcək
16 iyul 20:42
- 1 qramı 5000 dollardan başlayır: Qazaxıstanda dünyanın ən bahalı metalı hasil olunur
16 iyul 01:07
- Kətan toxumu, qaynar su... - Minlərlə manatınız cibinizdə qalacaq
15 iyul 23:28
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
15 iyul 23:03
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
15 iyul 22:36
- İlham Əliyev: Demokratiya və Milli Birlik Günü güclü və sarsılmaz iradənin tarixdir
15 iyul 12:31
- Hansı Avropa ölkələrində ən yüksək maaş verilir?
15 iyul 11:42
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 11:01
- Putin: Rusiyada QADIN çatışmır – Statistikanı özü etiraf etdi
15 iyul 01:21
- Məleykə Abbaszadə qadınları SAĞMAL İNƏKLƏ müqayisə etdi: Gündə sağılmaq ağırdır..
15 iyul 00:33
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya