Tokio prosesi - İki sabiq baş nazir asıblar...
![](https://www.nuh.az/uploads/posts/2023-03/thumbs/big_1679399977_asib.jpg)
1946-ci ilin may ayında başlayan və 1948-ci ilin noyabrında yekunlaşan Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalı tarixə Tokio prosesi kimi düşüb. Bu prosesə həm də Yaponiya Nürnberqi də deyilir. Məhz bu beynəlxalq tribunalda II dünya müharibəsində iştirak etmiş yüksək rütbəli yaponlar mühakimə ediliblər. Prosesi həyata keçirmək üçün 11 dövlətin nümayəndələrinin daxil olduğu xüsusi məhkəmə orqanı yaradılıb: SSRİ, ABŞ, Çin, Böyük Britaniya, Avstraliya, Kanada, Fransa, Hollandiya, Yeni Zelandiya, Hindistan və Filippin.
Tokio prosesinə təqsirləndirilən şəxs qismində Yaponiya imperiyasının yüksək hərbi və mülki rəhbərliyindən olan 29 nəfər cəlb edilib. Prosesin gedişində 818 açıq məhkəmə iclası keçirilib, tribunal 4356 sənəd qəbul edib, 1194 şahid ifadəsi dinlənilib.
![](https://cdn.qaynarinfo.az/2023-03/1679389841_fbf2a85fe2b751baa8307809ffc5cc1d1-jpg.jpg)
Yaradılmış xüsusi məhkəmə orqanına 11 dövlət daxil olsa da, prosesin gedişində əsas söz sahibi, məhkəmənin gedişinə təsir edə biləcək ölkə ABŞ olub. Prosesdə əsas prokuror qismində ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin cinayət işləri üzrə direktoru, ABŞ baş prokurorunun müavini Cozef Kinan iştirak edib. Məhkəmə iclaslarının gedişində, ittihamların irəli sürülməsində, hökmlərin çıxarılmasında amerikalı prokuror digər həmkarları ilə hesablaşmayıb.
Cozef Kinan Yaponiya prosesində ən sərt mövqe sərgiləyən hüquqşünas kimi yadda qalıb. Onun tez-tez işlətdiyi "hərbi cinayətkarlara heç bir güzəşt ola bilməz” ifadəsi hansısa bir tərəfin humanist təklifinin qarşısını dərhal alıb. Hətta prosesin gedişi zamanı amerikalı prokurorla SSRİ tərəfindən hakim qismində iştirak edən İvan Zaryanov arasında kəskin fikir ayrılığı da yaranıb. Zaryanov prosesə yollanmazdan əvvəl Stalindən xüsusi təlimat alıb. Həmin qeyri-rəsmi təlimata görə, sovet hakimi ölüm hökmlərinə qarşı çıxıb. Amma son nəticədə Kinanın təklifləri qəbul edilib.
![](https://cdn.qaynarinfo.az/2023-03/1679389848_c4b3057ebfc15162ff9596b836d539362-jpg.jpg)
Nürnberq məhkəməsində olduğu kimi, Tokio prosesində də ittihamlar üç kateqoriyaya bölünüb:
A kateqoriyası - sülh əleyhinə cinayətlər, təcavüzkar müharibənin planlaşdırılması və aparılması, beynəlxalq hüququn pozulması.
B kateqoriyası – kütləvi qətllər.
S kateqoriyası - müharibə qanunlarının pozulması ilə insanlığa qarşı törədilən cinayətlər.
Ümumilikdə Uzaq Şərq beynəlxalq hərbi tribunalında mühakimə olunan 29 nəfər 55 maddə üzrə ittiham olunublar.
![](https://cdn.qaynarinfo.az/2023-03/1679389850_1cd421e16d914a2ccaaa69e9f10866043-jpg.jpg)
Müttəhimlər prosesin keçirildiyi dövrdə Tokiodakı Suqamo həbsxanasında saxlanılıblar. Bu həbsxana ABŞ-ın nəzarəti altında olub. Bütövlükdə həbsxanada saxlama şəraiti qənaətbəxş sayılıb. Müttəhimlər gün ərzində üç dəfə qida ilə təmin ediliblər. Menyu yalnız yapon mətbəxindən seçilib. O cümlədən müttəhimlərə həbsxananın yardımçı təsərrüfatındakı meyvə və tərəvəzlərdən istifadə etmək hüququ da verilib.
Yüksək çinli sabiqlər istənilən vaxt tibb yardımla təmin ediliblər. Eyni zamanda onlar müəyyən vaxt aralarında ailə üzvlərindən bağlama almaq hüququna da malik olublar.
Məhkəmə başlamazdan əvvəl Tokio prosesinin hakimləri və prokurorları tərəfindən həbsxana rəhbərliyinə xüsusi təlimat-müraciət göndərilib. Bu müraciətdə həbsxana əməkdaşlarına, nəzarətçilərə müttəhimlərlə rəftaq və davranış qaydaları, normal qidalanma, tibb xidməti, sanitar-gigiyenik normalara riayət, psixoloji yardım və s. tövsiyə edilib.
![](https://cdn.qaynarinfo.az/2023-03/1679389851_b6ea5e6bd756133e6cbc96bc5baaad1a4-jpg.jpg)
Gərgin keçən Tokio prosesində ittiham olunan 29 nəfərdən 7-sinə asılmaqla ölüm hökmü verilib. Bu siyahıya Yaponiyanın keçmiş iki baş nazirinin, Koki Xirota və Xideki Todzionun da adı düşüb. Bütün edamlar Suqamo həbsxanasının həyətində icra edilib.
Məhkəmənin hökmü ilə 15 nəfərə ömürlük, 3 nəfərə isə 10-15 il azadlıqdan məhrumetmə cəzası verilib.
İttiham olunanlardan iki nəfərə isə prosesin sonuna qədər yaşamaq qismət olmayıb. Onlardan biri psixoloji durumunda yaranmış problemlərdən ölüb, digəri isə intihar edib.
![](https://cdn.qaynarinfo.az/2023-03/1679389853_d6b0d5a74805438df6153e393536df7e5-jpg.jpg)
Maraqlı məqamlardan biri odur ki, Tokio prosesində ömürlük və ayrı-ayrı müddətlərə azadlıqdan məhrum edilmişlərin üç nəfərindən başqa (həmin üç nəfər həbsxanada ölüb) digərləri artıq 1955-ci ildə azadlıqda olublar. Hətta onlardan ikisi Yaponiyada yüksək vəzifələr də tutublar. Mamoru Siqemitsu Yaponiyanın xarici işlər naziri, Okonori Kaya isə ədliyyə naziri olub.
Beynəlxalq müstəvidə Tokio prosesinin keçirilməsi və nəticələri uzun illər müzakirə mövzusuna çevrilib. Bəzi siyasi ekspertlər bu prosesi hüquqi tədbirdən çox, siyasi tədbir kimi dəyərləndiriblər. Bir çox araşdırmaçıların qənaətinə görə, Tokio prosesində daha çox Amerikanın mövqeyi qabarıq şəkildə biruzə verilib. Belə ki, ABŞ bu proseslə öz hegemonluğunu, dominantlığını nümayiş etdirməyə çalışıb.
Mənbə: Musavat.com
Oxşar xəbərlər
- Seçicilərdən şans istəyən YAP-çı XANIM namizəd
26 iyul 2024 11:12
- 60 MANATA görə ADAM ÖLDÜRDÜ
26 iyul 2024 09:22
- Pezeşkiandan İNQİLABİ İLK: Azərbaycan dili ilə bağlı...
26 iyul 2024 09:12
- Elçin Əfəndiyevin qızı da deputatlığa namizəd oldu - AÇIQLAMA
25 iyul 2024 20:40
- Eldar Mahmudovdan YENİ XƏBƏR VAR - Yarım milyona yaxın...
25 iyul 2024 18:55
- Xanlar Fətiyev haqqında sensasion faktlar: Sabiq deputat külli miqdarda vəsaiti ölkədən necə çıxarıb?
25 iyul 2024 16:12
- Səttar Möhbalıyev bu qurumu ailə biznesinə çevirib – Hüquq müdafiəçisi
25 iyul 2024 12:23
- ŞLYAPA ZAHİD-in işi məhkəmədə - 42 MİLYON necə mənimsənilib?
25 iyul 2024 10:28
- Sabiq nazirin qızı da deputatlığa namizəd oldu
23 iyul 2024 12:39
- Nəcməddin Sadıkov üçün 6 dəst STƏKANA 21 MİN, 80 ədəd ÇAXIRAA 8 MİN MANAT vermişəm
15 iyul 2024 13:07
Xəbər lenti
- İranda DİL POBLEMİ aradan qalxır? (ŞƏRH)
26 iyul 22:42
- DGK Abid Şərifovun şirkətinə protokol yazdı
26 iyul 17:19
- Dəmir Yolları İdarəsi öz işçisinin şirkətinə tender verib – ARAŞDIRMA
26 iyul 15:03
- İki üzü, 4 ayağı və 4 qolu olan körpə doğuldu – FOTO
26 iyul 14:12
- Hacı Qalibin oğlu namizəd olmadı, qalmaqallı direktora yol açıldı
26 iyul 11:21
- Seçicilərdən şans istəyən YAP-çı XANIM namizəd
26 iyul 10:39
- Aralarındakı səs fərqi 1 %-ə endi
26 iyul 10:04
- Ağadadaş Ağayev cinayət məsuliyyətinə cəlb olundu - SON DƏQİQƏ
26 iyul 09:41
- 60 MANATA görə ADAM ÖLDÜRDÜ
26 iyul 09:22
- Pezeşkiandan İNQİLABİ İLK: Azərbaycan dili ilə bağlı...
26 iyul 09:10
- Ağadadaş Ağayevdən şikayətçi deyiləm - Həmin qadın danışdı
26 iyul 00:51
- AĞ Partiya sədrinin köməkçisi Mətləb Aslanovun namizədliyi qeydə alındı
25 iyul 21:53
- Elçin Əfəndiyevin qızı da deputatlığa namizəd oldu - AÇIQLAMA
25 iyul 20:40
- Ağadadaş Ağayevin döyüldüyü MedEra-nın sahibi BU MƏŞHURUN QUDASIDIR - VİDEO
25 iyul 19:01
- Eldar Mahmudovdan YENİ XƏBƏR VAR - Yarım milyona yaxın...
25 iyul 18:55
- Aybəniz İlqarın həbs ediləcəyi xəbərləri yayılıb
25 iyul 18:32
- Xanlar Fətiyev haqqında sensasion faktlar: Sabiq deputat külli miqdarda vəsaiti ölkədən necə çıxarıb?
25 iyul 16:12
- OĞLU avtoqəzada ölən ATA Baş prokurora müraciət etdi...
25 iyul 14:48
- Səttar Möhbalıyev bu qurumu ailə biznesinə çevirib – Hüquq müdafiəçisi
25 iyul 12:23
- ŞLYAPA ZAHİD-in işi məhkəmədə - 42 MİLYON necə mənimsənilib?
25 iyul 10:28
- Ziya Bünyadovun qətli ilə bağlı SİRR PƏRDƏSİ ARALANIR
25 iyul 09:08
- Prezident general-leytenantı təltif etdi
24 iyul 16:17
- AĞ ÇİÇƏYİMdən təmzinat tələb edən qadının başınaa BUTULKA ilə VURDULAR
24 iyul 13:26
- İlham Əliyev Şavkat Mirziyoyevə zəng edib
24 iyul 11:57
- O qapını bağlasam, şagird və müəllimlər qalacaq çöldə - VİDEO
24 iyul 11:49
- Rusiya müdafiə nazirinin müavinini 1 MILYON RUBL ( 19 MIN AZN ) rüşvətə görə 15 İL HƏBS gözləyir )))
24 iyul 09:42
- Əkrəm Həsənov - Gəlirlər azalır, qiymətlər və aqressiya artır
24 iyul 02:03
- Bu ölkədə SUBAYLIĞI QADAĞAN etmək istəyirlər
24 iyul 01:14
- NAR-ın dəstəyi ilə Ana dilində səlis danışanların çempionatı - Cəlalə Nəzəroğlunun müsahibəsi
23 iyul 18:31
- Sabiq nazirin qızı da deputatlığa namizəd oldu
23 iyul 12:39
Video & Fotoqalereya
Video
Fotoqalereya