Nasistlər 30 ölkədən 20 milyon əsir götürüb – 12 milyonunu məhv edib
![](https://www.nuh.az/uploads/posts/2023-04/thumbs/big_1681218934_plen.jpg)
11 aprel dünyanın bir çox ölkələrində “Nasist konsentrasiya düşərgələrindən məhbusların azad olunması” beynəlxalq günü kimi qeyd edirlir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən bu tarix təsadüfi seçilməyib. Məhz 1945-ci ilin aprelin 11-də Almaniyadakı Buhenvald ölüm düşərgəsi amerikalı hərbçilərinin nəzarətinə keçib. Bir ildən sonra Nürnberq məhkəməsində nasist konsentrasiya düşərgələrinin fəaliyyəti hüquqi müstəvidə araşdırılanda bu məkanların fəaliyyəti insanlığa qarşı cinayət kimi qiymətləndirilib...
Qeyd edək ki, faşist Almaniyasında konsentrasiya düşərgələri 1933-cü ildən, Adolf Hitlerin hakimiyyətə gəlməsindən sonra fəaliyyət göstərməyə başlayıb və onların fəaliyyəti 1945-ci ilə qədər davam edib.
İlk nasist düşərgələri Hitlerin sərəncamı ilə yaradılıb. Bu sərəncamda düşərgələrin yaradılması “Xalqın və dövlətin qorunması” bəndi ilə əsaslandırılıb. Düşərgənin ilk sakinləri Almaniya Kommunist Partiyası və Almaniya Sosial-Demokrat Partiyasının üzvləri olublar. Artıq 1933-cü ilin sonunda düşərgələrdə mövcud rejimə qarşı çıxan 26700 məhbus saxlanılıb.
Düşərgələrin sayının artması və fəaliyyət coğrafiyası II dünya müharibəsi illərində daha geniş vüsət alıb. 1939-1945-ci illərdə Almaniyada və Almaniyanın işğal etdiyi ərazilərdə 14 min düşərgə salınıb. Ümumilikdə bu düşərgələrdə 30 ölkədən 20 milyona yaxın məhbus saxlanılıb.
1940-cı ildən başlayaraq konsentrasiya düşərgələrinin qeyri-rəsmi adı daha dəhşətli bir ifadə ilə, “ölüm düşərgəsi”, “ölüm fabriki” adları ilə məşhurlaşıb və hətta nasistlər bununla qürur duyduqları gizlətməyiblər.
Müharibə illərində düşərgələrdə 12 milyon insan məhv edilib. Onlardan 5 milyonu SSRİ vətəndaşları olublar, 2 milyonu isə uşaqlar olub.
Nürnberq məhkəməsində nasist konsentrasiya düşərgələri ilə bağlı araşdırmalar zamanı ölümlərin əsas səbəbi aşağıdakılar göstərilib:
1. Qaz kameralarına salmaqla kütləvi şəkildə ölümlər.
2. Məhbusların qida rasionunun normaya uyğun olmaması.
3. Məhbuslara tibbi xidmətin göstərilməməsi və xəstəliklər.
4. Ağır iş rejimi.
5. İşgəncələr.
6. Əsirlərin üzərində tibbi-bioloji sınaqlar.
7. İntihara sövqetmə.
8. Heç bir əsas olmadan edamlar.
Nasistlərin konsentrasiya düşərgələri ölüm faktlarına görə rekord rəqəmlərə nail olub. Osvensim düşərgəsində 4 milyon, Maydanekdə 1 milyon 300 min, Mauthauzendə 122 min, Zaksenhauzendə 100 min, Ravensbryukda 92 min, Treblinka və Ştutqofda 80 min əsir bir neçə il ərzində müxtəlif vasitələrlə məhv edilib.
1944-cü ilin ortalarından başlayaraq düşərgələrin saxlanılması və yerləşdiyi məkanlar Almaniya hökuməti üçün ciddi problemlər yaradıb. Belə ki, SSRİ və müttəfiqləri işğal olunmuş ərazilər boyunca irəlilədikcə Almaniya əsir düşərgələrini köçürmək məcburiyyəti qarşısında qalıb. Artıq 1944-cü ilin sonunda demək olar ki, bütün düşərgələr Almaniyanın daxilində yerləşib. Bu ərəfədə əsirlərin öldürülməsi kütləvi hal alıb. Bir tərəfdən onların daşınması, digər tərəfdən, məhbusların Almaniyadakı düşərgələrə yerləşdirliməsinin fiziki cəhətdən mümkün olmaması kütləvi edamlarla müşayiət olunub.
Müharibə illərində üç il əsir düşərgəsində saxlanılan tarixçi Semyon Tixomirov sonralar öz xatirələrində həmin dövrü aşağıdakı kimi xatırlayıb:
“Əsirlərin daşınması üçün yük qatarları kifayət etmirdi. Bu səbəbdən də bəzi hallarda əsirlər uzun məsafəni piyada qət edirdələr. Bu, olduqca çətin idi. Çünki alman nəzarətçiləri də əsirlərlə birgə həmin uzun məsafələri qət etmək məcburiyyətində qalırdılar. Nəzarətçilərlə yanaşı əsirlərin daşınmasına əlavə qvvələr də cəlb edilirdi. Biz təxminən 1500-ə yaxın əsir Polşadan Almaniyaya piyada keçdik. Yolboyu taqətsizlikdən, xəstəlikdən ölənlərin sayını bilmirdik. Onları dəfn etməyə də icazə verilmirdi. Kiçik bir müqavimət isə güllələnməklə nəticələnirdi. Ağlayan uşaqlar, yeriməyə halı olmayanlar yerindəcə güllələnirdi. Bəzən elə olurdu ki, ərzaq iki sutkadan sonra verilirdi. Əlbəttə, əgər ona ərzaq demək olardısa. Bir sözlə, yaşamaq uğrunda mübarizə gedirdi. Almaniyada isə bizi nə gözlədiyini bilmirdik. Amma bir təsəlli var idi içimizdə. Aramızda bir alman dili müəllimi var idi. Nəzarətçilər onun alman dilini bildiyini bilmirdilər. O, almanların danışıqlarından anlayırdı ki, cəbhələrdə almanların vəziyyəti heç də yaxşı deyil. Biz bu ümidlə yaşayırdıq, Almaniyaya döğru ac-susuz piyada bu ümidlə gedirdik, qələbə ümidi ilə...”
Məğlubiyyətlərinin çox da uzaqda olmadığını başa düşən Almaniya son qisaslarını da əsirlərdən alıblar. 1945-ci ilin yanvar-mart aylarında Almaniyadakı əsir düşərgələrində on minlərlə məhbus güllələnib. Həmin ilin may ayında bütün düşərgələr SSRİ-nin və müttəfiqlərinin nəzarətinə keçib.
Bu gün bir çox ölkələrdə Almaniyanın konsentrasiya düşərgələrində həyatlarını itirmiş insanların xatirəsinə komplekslər salınıb, onlar haqqında çoxsaylı kitablar yazılıb, filmlər çəkilib və dünya durduqca bu düşərgələrdəki vəhşiliklər tarixin səhifələrindən silinməyəcək.
İlham Cəmiloğlu, Musavat.com
- İranda DİL POBLEMİ aradan qalxır? (ŞƏRH)
26 iyul 2024 22:42
- DGK Abid Şərifovun şirkətinə protokol yazdı
26 iyul 2024 17:19
- Aralarındakı səs fərqi 1 %-ə endi
26 iyul 2024 10:04
- 60 MANATA görə ADAM ÖLDÜRDÜ
26 iyul 2024 09:22
- Pezeşkiandan İNQİLABİ İLK: Azərbaycan dili ilə bağlı...
26 iyul 2024 09:12
- Elçin Əfəndiyevin qızı da deputatlığa namizəd oldu - AÇIQLAMA
25 iyul 2024 20:40
- Ağadadaş Ağayevin döyüldüyü MedEra-nın sahibi BU MƏŞHURUN QUDASIDIR - VİDEO
25 iyul 2024 19:01
- Eldar Mahmudovdan YENİ XƏBƏR VAR - Yarım milyona yaxın...
25 iyul 2024 18:55
- Xanlar Fətiyev haqqında sensasion faktlar: Sabiq deputat külli miqdarda vəsaiti ölkədən necə çıxarıb?
25 iyul 2024 16:12
- OĞLU avtoqəzada ölən ATA Baş prokurora müraciət etdi...
26 iyul 2024 12:20
- İranda DİL POBLEMİ aradan qalxır? (ŞƏRH)
26 iyul 22:42
- DGK Abid Şərifovun şirkətinə protokol yazdı
26 iyul 17:19
- Dəmir Yolları İdarəsi öz işçisinin şirkətinə tender verib – ARAŞDIRMA
26 iyul 15:03
- İki üzü, 4 ayağı və 4 qolu olan körpə doğuldu – FOTO
26 iyul 14:12
- Hacı Qalibin oğlu namizəd olmadı, qalmaqallı direktora yol açıldı
26 iyul 11:21
- Seçicilərdən şans istəyən YAP-çı XANIM namizəd
26 iyul 10:39
- Aralarındakı səs fərqi 1 %-ə endi
26 iyul 10:04
- Ağadadaş Ağayev cinayət məsuliyyətinə cəlb olundu - SON DƏQİQƏ
26 iyul 09:41
- 60 MANATA görə ADAM ÖLDÜRDÜ
26 iyul 09:22
- Pezeşkiandan İNQİLABİ İLK: Azərbaycan dili ilə bağlı...
26 iyul 09:10
- Ağadadaş Ağayevdən şikayətçi deyiləm - Həmin qadın danışdı
26 iyul 00:51
- AĞ Partiya sədrinin köməkçisi Mətləb Aslanovun namizədliyi qeydə alındı
25 iyul 21:53
- Elçin Əfəndiyevin qızı da deputatlığa namizəd oldu - AÇIQLAMA
25 iyul 20:40
- Ağadadaş Ağayevin döyüldüyü MedEra-nın sahibi BU MƏŞHURUN QUDASIDIR - VİDEO
25 iyul 19:01
- Eldar Mahmudovdan YENİ XƏBƏR VAR - Yarım milyona yaxın...
25 iyul 18:55
- Aybəniz İlqarın həbs ediləcəyi xəbərləri yayılıb
25 iyul 18:32
- Xanlar Fətiyev haqqında sensasion faktlar: Sabiq deputat külli miqdarda vəsaiti ölkədən necə çıxarıb?
25 iyul 16:12
- OĞLU avtoqəzada ölən ATA Baş prokurora müraciət etdi...
25 iyul 14:48
- Səttar Möhbalıyev bu qurumu ailə biznesinə çevirib – Hüquq müdafiəçisi
25 iyul 12:23
- ŞLYAPA ZAHİD-in işi məhkəmədə - 42 MİLYON necə mənimsənilib?
25 iyul 10:28
- Ziya Bünyadovun qətli ilə bağlı SİRR PƏRDƏSİ ARALANIR
25 iyul 09:08
- Prezident general-leytenantı təltif etdi
24 iyul 16:17
- AĞ ÇİÇƏYİMdən təmzinat tələb edən qadının başınaa BUTULKA ilə VURDULAR
24 iyul 13:26
- İlham Əliyev Şavkat Mirziyoyevə zəng edib
24 iyul 11:57
- O qapını bağlasam, şagird və müəllimlər qalacaq çöldə - VİDEO
24 iyul 11:49
- Rusiya müdafiə nazirinin müavinini 1 MILYON RUBL ( 19 MIN AZN ) rüşvətə görə 15 İL HƏBS gözləyir )))
24 iyul 09:42
- Əkrəm Həsənov - Gəlirlər azalır, qiymətlər və aqressiya artır
24 iyul 02:03
- Bu ölkədə SUBAYLIĞI QADAĞAN etmək istəyirlər
24 iyul 01:14
- NAR-ın dəstəyi ilə Ana dilində səlis danışanların çempionatı - Cəlalə Nəzəroğlunun müsahibəsi
23 iyul 18:31
- Sabiq nazirin qızı da deputatlığa namizəd oldu
23 iyul 12:39