- Putinin Bakıya göndərdiyi general Kəmaləddin Heydərovla görüşdü
- SON DƏQİQƏ: Putinin generalı və heyəti Bakıda! Bu gün nələr müzakirə ediləcək?
- Paraşütlə qayaya çırpılıb ölən Nuranənin fotoları
- Abşeron Gənclər şəhərciyində partlayış - Yaralılar var
- Rusiyada intihar edən nazirlə bağlı şok məqamlar: Hamıdan birinci gəlib göz yaşı tökən gənc qadın kimdir?
Nasistlər 30 ölkədən 20 milyon əsir götürüb – 12 milyonunu məhv edib

11 aprel dünyanın bir çox ölkələrində “Nasist konsentrasiya düşərgələrindən məhbusların azad olunması” beynəlxalq günü kimi qeyd edirlir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən bu tarix təsadüfi seçilməyib. Məhz 1945-ci ilin aprelin 11-də Almaniyadakı Buhenvald ölüm düşərgəsi amerikalı hərbçilərinin nəzarətinə keçib. Bir ildən sonra Nürnberq məhkəməsində nasist konsentrasiya düşərgələrinin fəaliyyəti hüquqi müstəvidə araşdırılanda bu məkanların fəaliyyəti insanlığa qarşı cinayət kimi qiymətləndirilib...
Qeyd edək ki, faşist Almaniyasında konsentrasiya düşərgələri 1933-cü ildən, Adolf Hitlerin hakimiyyətə gəlməsindən sonra fəaliyyət göstərməyə başlayıb və onların fəaliyyəti 1945-ci ilə qədər davam edib.
İlk nasist düşərgələri Hitlerin sərəncamı ilə yaradılıb. Bu sərəncamda düşərgələrin yaradılması “Xalqın və dövlətin qorunması” bəndi ilə əsaslandırılıb. Düşərgənin ilk sakinləri Almaniya Kommunist Partiyası və Almaniya Sosial-Demokrat Partiyasının üzvləri olublar. Artıq 1933-cü ilin sonunda düşərgələrdə mövcud rejimə qarşı çıxan 26700 məhbus saxlanılıb.
Düşərgələrin sayının artması və fəaliyyət coğrafiyası II dünya müharibəsi illərində daha geniş vüsət alıb. 1939-1945-ci illərdə Almaniyada və Almaniyanın işğal etdiyi ərazilərdə 14 min düşərgə salınıb. Ümumilikdə bu düşərgələrdə 30 ölkədən 20 milyona yaxın məhbus saxlanılıb.
1940-cı ildən başlayaraq konsentrasiya düşərgələrinin qeyri-rəsmi adı daha dəhşətli bir ifadə ilə, “ölüm düşərgəsi”, “ölüm fabriki” adları ilə məşhurlaşıb və hətta nasistlər bununla qürur duyduqları gizlətməyiblər.
Müharibə illərində düşərgələrdə 12 milyon insan məhv edilib. Onlardan 5 milyonu SSRİ vətəndaşları olublar, 2 milyonu isə uşaqlar olub.
Nürnberq məhkəməsində nasist konsentrasiya düşərgələri ilə bağlı araşdırmalar zamanı ölümlərin əsas səbəbi aşağıdakılar göstərilib:
1. Qaz kameralarına salmaqla kütləvi şəkildə ölümlər.
2. Məhbusların qida rasionunun normaya uyğun olmaması.
3. Məhbuslara tibbi xidmətin göstərilməməsi və xəstəliklər.
4. Ağır iş rejimi.
5. İşgəncələr.
6. Əsirlərin üzərində tibbi-bioloji sınaqlar.
7. İntihara sövqetmə.
8. Heç bir əsas olmadan edamlar.
Nasistlərin konsentrasiya düşərgələri ölüm faktlarına görə rekord rəqəmlərə nail olub. Osvensim düşərgəsində 4 milyon, Maydanekdə 1 milyon 300 min, Mauthauzendə 122 min, Zaksenhauzendə 100 min, Ravensbryukda 92 min, Treblinka və Ştutqofda 80 min əsir bir neçə il ərzində müxtəlif vasitələrlə məhv edilib.
1944-cü ilin ortalarından başlayaraq düşərgələrin saxlanılması və yerləşdiyi məkanlar Almaniya hökuməti üçün ciddi problemlər yaradıb. Belə ki, SSRİ və müttəfiqləri işğal olunmuş ərazilər boyunca irəlilədikcə Almaniya əsir düşərgələrini köçürmək məcburiyyəti qarşısında qalıb. Artıq 1944-cü ilin sonunda demək olar ki, bütün düşərgələr Almaniyanın daxilində yerləşib. Bu ərəfədə əsirlərin öldürülməsi kütləvi hal alıb. Bir tərəfdən onların daşınması, digər tərəfdən, məhbusların Almaniyadakı düşərgələrə yerləşdirliməsinin fiziki cəhətdən mümkün olmaması kütləvi edamlarla müşayiət olunub.
Müharibə illərində üç il əsir düşərgəsində saxlanılan tarixçi Semyon Tixomirov sonralar öz xatirələrində həmin dövrü aşağıdakı kimi xatırlayıb:
“Əsirlərin daşınması üçün yük qatarları kifayət etmirdi. Bu səbəbdən də bəzi hallarda əsirlər uzun məsafəni piyada qət edirdələr. Bu, olduqca çətin idi. Çünki alman nəzarətçiləri də əsirlərlə birgə həmin uzun məsafələri qət etmək məcburiyyətində qalırdılar. Nəzarətçilərlə yanaşı əsirlərin daşınmasına əlavə qvvələr də cəlb edilirdi. Biz təxminən 1500-ə yaxın əsir Polşadan Almaniyaya piyada keçdik. Yolboyu taqətsizlikdən, xəstəlikdən ölənlərin sayını bilmirdik. Onları dəfn etməyə də icazə verilmirdi. Kiçik bir müqavimət isə güllələnməklə nəticələnirdi. Ağlayan uşaqlar, yeriməyə halı olmayanlar yerindəcə güllələnirdi. Bəzən elə olurdu ki, ərzaq iki sutkadan sonra verilirdi. Əlbəttə, əgər ona ərzaq demək olardısa. Bir sözlə, yaşamaq uğrunda mübarizə gedirdi. Almaniyada isə bizi nə gözlədiyini bilmirdik. Amma bir təsəlli var idi içimizdə. Aramızda bir alman dili müəllimi var idi. Nəzarətçilər onun alman dilini bildiyini bilmirdilər. O, almanların danışıqlarından anlayırdı ki, cəbhələrdə almanların vəziyyəti heç də yaxşı deyil. Biz bu ümidlə yaşayırdıq, Almaniyaya döğru ac-susuz piyada bu ümidlə gedirdik, qələbə ümidi ilə...”
Məğlubiyyətlərinin çox da uzaqda olmadığını başa düşən Almaniya son qisaslarını da əsirlərdən alıblar. 1945-ci ilin yanvar-mart aylarında Almaniyadakı əsir düşərgələrində on minlərlə məhbus güllələnib. Həmin ilin may ayında bütün düşərgələr SSRİ-nin və müttəfiqlərinin nəzarətinə keçib.
Bu gün bir çox ölkələrdə Almaniyanın konsentrasiya düşərgələrində həyatlarını itirmiş insanların xatirəsinə komplekslər salınıb, onlar haqqında çoxsaylı kitablar yazılıb, filmlər çəkilib və dünya durduqca bu düşərgələrdəki vəhşiliklər tarixin səhifələrindən silinməyəcək.
İlham Cəmiloğlu, Musavat.com
- Putinin Bakıya göndərdiyi general Kəmaləddin Heydərovla görüşdü
8 iyul 2025 14:04
- Dana monopoliyası təkcə mal-qara, Teyyub məsələsi deyil, cənablar, MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK məsələsidir..
8 iyul 2025 13:47
- SON DƏQİQƏ: Putinin generalı və heyəti Bakıda! Bu gün nələr müzakirə ediləcək?
8 iyul 2025 11:25
- Rusiyada intihar edən nazirlə bağlı şok məqamlar: Hamıdan birinci gəlib göz yaşı tökən gənc qadın kimdir?
8 iyul 2025 02:17
- Xəlil Arslanova HÖKM oxundu - 17 İL
7 iyul 2025 23:51
- Aztelekom-un sabiq sədrinin oğlu Alışanovun səsini gizli yazıbmış - Məhkəmədə üzə çıxdı
7 iyul 2025 23:08
- Putinin BU GÜN işdən qovduğu NAZİR özünü ÖLDÜRDÜ – ŞOK
7 iyul 2025 18:06
- Qusar rayon Samur bələdiyyəsində nələr baş verib, yaxud Gülnarə Muradxanovanın şər-böhtan məktubları...
7 iyul 2025 15:42
- Hər ay 500 min icаrə hаqqı аlаn Rəhim Rəhimov dövlətə nə qədər VERGİ ödəyir ?
7 iyul 2025 13:07
- Sevindik Hüseynov Amerika dövlətini aldatdı: 137 milyon dollarlıq fırıldaq....
7 iyul 2025 12:22
- Putinin Bakıya göndərdiyi general Kəmaləddin Heydərovla görüşdü
08 iyul 14:04
- Onları vəzifəyə Prezident təyin edəcək - İLK DƏFƏ
08 iyul 13:37
- Dana monopoliyası təkcə mal-qara, Teyyub məsələsi deyil, cənablar, MİLLİ TƏHLÜKƏSİZLİK məsələsidir..
08 iyul 13:05
- SON DƏQİQƏ: Putinin generalı və heyəti Bakıda! Bu gün nələr müzakirə ediləcək?
08 iyul 11:25
- Paraşütlə qayaya çırpılıb ölən Nuranənin fotoları
08 iyul 11:11
- Abşeron Gənclər şəhərciyində partlayış - Yaralılar var
08 iyul 02:27
- Rusiyada intihar edən nazirlə bağlı şok məqamlar: Hamıdan birinci gəlib göz yaşı tökən gənc qadın kimdir?
08 iyul 02:17
- Xəlil Arslanova HÖKM oxundu - 17 İL
07 iyul 23:51
- Aztelekom-un sabiq sədrinin oğlu Alışanovun səsini gizli yazıbmış - Məhkəmədə üzə çıxdı
07 iyul 23:08
- Putinin BU GÜN işdən qovduğu NAZİR özünü ÖLDÜRDÜ – ŞOK
07 iyul 18:06
- Prezident yeni REKTOR təyin etdi
07 iyul 16:03
- Qusar rayon Samur bələdiyyəsində nələr baş verib, yaxud Gülnarə Muradxanovanın şər-böhtan məktubları...
07 iyul 14:57
- Hər ay 500 min icаrə hаqqı аlаn Rəhim Rəhimov dövlətə nə qədər VERGİ ödəyir ?
07 iyul 13:07
- Bu 9 qidanı soyuducunun alt rəfində saxlamaq OLMAZ
07 iyul 12:31
- Sevindik Hüseynov Amerika dövlətini aldatdı: 137 milyon dollarlıq fırıldaq....
07 iyul 12:22
- KRAL şadlıq sarayında FACİƏ: ölən var
07 iyul 12:06
- İlham Əliyev Pakistan Milli Assambleyasının sədrinin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul edib
07 iyul 11:51
- 24 yaşlı gəlin öldürüldü, qayınanası yaralandı - Şübhəli qayınatadır
07 iyul 11:11
- Xaricdəki diplomatlarımız Bakıya çağırıldı
07 iyul 10:55
- Dəfninə 3 sevgilisi gələn, dəfələrlə həbs olunan Nazim Hikmətin HƏYATI - VİDEO
07 iyul 10:30
- Zamin hansı halda ödənişi etməyə bilər? - CAVAB
07 iyul 02:07
- Qara kişmişin faydaları
07 iyul 01:46
- Evdə ən çox -işıq pulu- yazan cihazlar
07 iyul 01:34
- Saxalində tülkü turistin smartfonunu alıb qaçdı
07 iyul 01:05
- Yumurta sizi bu xəstəlikdən xilas edəcək
07 iyul 00:55
- Türkiyə Ordusunda faciə: 19 əsgər zəhərləndi, 5-i şəhid oldu
07 iyul 00:07
- Ərdoğanla görüşdüyünə görə Kreml qəzəbləndi
06 iyul 22:30
- Dağıstan rəhbərinin azərbaycanlılara MÜRACİƏTİ
06 iyul 21:26
- Sərdar Ayaz Sadiq Azərbaycana GƏLDİ - FOTO
06 iyul 21:04
- Məhəmməd Rza şahın xanımı Fərəh Pəhləvinin BAKI SƏFƏRİ
06 iyul 18:50