“Qum hamamı”: Oğul anaları subay gənc qızlara burada müştəri gözü...FFOTO

Azərbaycanda qədim hamam mədəniyyəti geniş yayılıb. Bu ənənə indi də yaşayır. Elə bir bölgəmiz yoxdur ki, orada tarixi abidə sayılan qədim hamamlara rast gəlməyək.
“Kaspi” qəzeti budəfəki məqaləsində Balaxanıda yerləşən “Qum hamamı”ndan bəhs edib.
Hamam mədəniyyətinin çox qədim tarixi var. İnsan yaranandan təmizliyinə, sağlamlığına diqqət edib. Necə deyərlər, ölü gələr, diri gedər hamamdan...
Tarixən Azərbaycan ərazisində də bir çox hamamlar inşa edilib və onlardan bəziləri günümüzə qədər gəlib çatıb. Elə qədim hamam sorağı ilə Bakının tıxaclarını yara-yara ən qədim kəndlərindən biri olan Balaxanıya gəldik. Əslində, bu kənddə hər döngə, hər dalan, hər daş tarixdir. Amma bu gün “Qum hamamı”ndan danışacağıq. Sakit, hüzur dolu ab-havası var buranın.
1928-ci ildə tarixi abidələrin bərpası üçün Bakıya dəvət olunan dünya şöhrətli etnoqraf, arxeoloq İvan Pavloviç Şeblıkin “Nizami dövrünə aid memarlıq abidələri” kitabında “Qum hamamı”ndan da söz açıb. Onun qeydlərinə görə, hamam XIV əsrə aid tarix-memarlıq abidəsidir. Sonradan bu tip hamamlar Abşeron ərazisində geniş yayılıb, XVII, XVIII və XIX əsrlərdə yarımadanın müxtəlif hissələrində onun memarlığını xatırladan hamam binaları tikilib.
Hamam sonralar xeyli müddət tamamilə qumun altında qalıb. Qocaman kənd sakinlərinin müraciətlərindən sonra yenidən gün işığına çıxarılıb. 2019-cu ildə Bakı kəndlərinin abadlaşdırılması layihəsi çərçivəsində hamamın bütün otaqları aşkarlanıb və bərpa olunub. Kənd sakini Dadaşbala Dadaşovun təşəbbüsü ilə 2001-ci ildə qeydiyyata salınıb.
XIV əsrdə qazanxanası olub
Hamam yarıya qədər qumun içindədir. Bizə bələdçilik edən Səkinə xanım deyir ki, elə buna görə də adı “Qum hamamı” olub. Hamam üç hissədən ibarətdir və onlar bir-biri ilə əlaqəli formada tikilib.
Birinci hissə əsas giriş sayılır. Dəhlizlə soyunma, paltar saxlama və geyinmə otaqlarına keçmək olur. İkinci hissə yuyunma otağıdır ki, burada isti və soyuq su hovuzları var. Quyudan çıxan su iki yolla (biri isti, biri soyuq) bura daxil olurmuş. Soyuq su birbaşa, isti su isə hamamın arxa tərəfində inşa edilən qazanxana vasitəsilə hovuza axıdılırmış. Əvvəllər belə bir fikri vardı ki, bura su hamamın yaxınlığındakı ovdandan gəlir. Amma arxeoloji qazıntılar zamanı hamamın arxa hissəsində tapılan quyu bu fikri tamamilə təkzib edib.
Qədim hamamın VIP otaqları
Quyu, qazanxana və hamam arasında saxsı borular var. Amma ovdanın hamamla heç bir əlaqəsi yoxdur. Mərkəzdəki bu zala kiçik otaqlar da birləşib. Onlardan bəziləri, indiki dillə desək, VIP otaqlardır. Yəni ümumi zalda çimmək istəməyənlər üçün nəzərdə tutulub. Bunlardan başqa kisəçi otağı, geyim otağı da var. Ümumilikdə hamam 2 əsas və 16 kiçik otaqdan ibarətdir.
“Yanardağ”ın istisinin yaratdığı möcüzə
Qeyd etdiyimiz kimi, quyudan çıxan su qazanxanada qızdırılır və hovuza dolurdu. Bəs qazanxana necə işləyirdi? Bələdçimizin dediyinə görə, yaxınlıqda yerləşən Məhəmmədi kəndindəki təbiət abidəsi “Yanardağ” kompleksində o zamanlarda od çıxan yerlərdə müəyyən qədər neft də bulaq kimi axırmış. Neft torpaqla qarışaraq aşağı doğru axır, sanki başqa bir maddə yaranırmış. İnsanlar həmin maddəni yandıranda yaxşı istilik verdiyini görüblər. Bu üsuldan hamamın suyunun qızdırılması üçün istifadə olunub. Yeri gəlmişkən, buranın “Qum hamamı” adlanmasının ikinci səbəbi də budur.
XIV əsrdə Azərbaycanda “isti döşəmə”
Otaqlar arasındakı keçidlər üçün nəzərdə tutulan tağların yuxarı hissəsi nisbətən aşağıdır. Bunun da səbəbi istiliyin maksimum dərəcədə içəridə saxlanılması imiş. Bundan başqa, əsas zalda divarın dibində kiçik bacaların olmağı da diqqət çəkir. Sən demə, “isti döşəmə” deyilən və son onillikdə dəbə düşən döşəmə Azərbaycanda artıq XIV əsrdə quraşdırılıb. Hamamın döşəməsi yeraltı istilik sistemi ilə təchiz olunub və daim isti qalırmış. Buranın kanalizasiya sistemi də o dövr üçün unikal düşünülüb.
Müştəri gözü ilə qızlara baxan analar
Bu gözəl hamam həm də qadınların təzə geyimlərini, bəzək əşyalarını bir-birinə göstərməsi üçün yer olub. Əlbəttə, o dövrdə teatr yox, kino yox, konsert yox. Xanımların təmizliyi də, əyləncəsi də, yeri gələndə lap söhbət və qeybət yeri də elə hamam imiş. Ən maraqlısı isə hamamda anaların oğulları üçün qızbəyənmə mərasimi olub. Qədim zamanlarda hamamların əsas “funksiyaları”ndan biri də məhz bu imiş. Oğul anaları subay gənc qızlara burada müştəri gözü ilə baxar, ələkdən keçirər, ən gözəlinə, ən uyğun bildiyinə elçi düşərmiş. Yəni qızlar burada tək fiziki gözəlliklərini yox, həm də tərbiyə və mədəniyyətlərini göstərərmişlər. Buna görə də nəinki oğul anaları, elə qız anaları da bura həm çimmək, təmizlənmək, həm də qızlarını göstərməyə gəlirmişlər. Kim bilir, nə qədər xoşbəxt ailənin təməli bu hamamda qoyulub.
Xarici qonaqların da sevimli məkanı olub
Balaxanı kəndi tarixi “İpək yolu”nun üstündə yerləşir. Burada hər zaman xarici qonaqlar, tacirlər yolüstü dayanıb, gecələyiblər. Bunu bizə burada XVII əsrdə tikilən Şah Səfi karvansarasının yerləşməsi də deyir. Qum hamamı həmin qonaqların da üzünə həmişə açıq olub. Yerli camaat kimi gələn qonaqlar da hamamdan istifadə ediblər.
Qapıda papaq və kəlağayı asmaq ənənəsi
Hamam müəyyən günlərdə xanımların, müəyyən günlərdə isə kişilərin ixtiyarına verilirmiş. Bunu kənardan müəyyənləşdirmənin ən rahat yolu isə kişi hamamı günlərində qapıda papaq, qadın günlərində kəlağayı asmaq imiş.
- AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti
19 iyul 2025 01:17
- Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
19 iyul 2025 00:24
- Proporsional seçki sisteminin bərpasına heç bir ehtiyac yoxdur - Əli Hüseynlidən SENSASİON MÜSAHİBƏ
19 iyul 2025 00:28
- Ersin Tatar: İlham Əliyev hər zaman bizə sahib çıxıb
18 iyul 2025 09:18
- Şıxlinski mənim xahişimlə saxlanıldı, Nisanovun bazarı... - Mironov
18 iyul 2025 00:20
- Rusiyada general dələduzluğa görə həbs edildi
17 iyul 2025 21:55
- Orxon yazıları və ortaq Türk dili təklifi
14 iyul 2025 23:09
- Emin Ağalarov Bodruma niyə getdi? Yeni =Sea Breeze=nin sirri açıldı
13 iyul 2025 08:11
- Hotel dəhşət : Azərbaycanda gənc qız sevgilisi tərəfindən pəncərədən atıldı VİDEO
12 iyul 2025 20:35
- Tovuz döyüşlərindən 5 il ötür
12 iyul 2025 11:42
- Fərhad Əhmədovdan 6 milyon dollar rüşvət istənilib - Gəmisinin həbsdən azad olunması üçün...
19 iyul 01:49
- Alimlər nəsli kəsilməkdə olan növləri xilas etməyin yolunu tapdı
19 iyul 01:29
- AMAZONİYA - Azərbaycanda qadın dövləti
19 iyul 01:17
- NAXÇIVAN hoteli sökülür
19 iyul 00:56
- Prezident Ağdamda açılışda iştirak etdi - FOTOLAR
19 iyul 00:24
- Proporsional seçki sisteminin bərpasına heç bir ehtiyac yoxdur - Əli Hüseynlidən SENSASİON MÜSAHİBƏ
18 iyul 23:50
- Azərbaycan MDB-dən çıxır? - Rusiyadan cavab
18 iyul 22:45
- Prezident onlara müraciət ünvanladı
18 iyul 11:51
- Məzuniyyətə gələn hərbçimiz özünü evində ASDI
18 iyul 11:33
- Belçika parlamentindən Azərbaycana qarşı ədalətsiz və qərəzli qətnamə
18 iyul 10:46
- Alen Simonyan boşaldı - Modellə sevgilidir
18 iyul 10:26
- Suriyanın bölünməsinə icazə verməyəcəyik
18 iyul 09:43
- Ersin Tatar: İlham Əliyev hər zaman bizə sahib çıxıb
18 iyul 09:18
- Rusiya Kilsəsi: Seks cənnətə aparan yoldur
18 iyul 01:56
- Şıxlinski mənim xahişimlə saxlanıldı, Nisanovun bazarı... - Mironov
18 iyul 00:20
- Əli Həsənovla Səttar Möhbalıyevin qudalığı BİTDİ...
17 iyul 23:43
- Ukraynada yeni baş nazir: Müstəqillik tarixində ikinci dəfə...
17 iyul 23:29
- Prezident İlham Əliyev və Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Şuşada nahar ediblər (FOTO)
17 iyul 22:45
- Rusiyada general dələduzluğa görə həbs edildi
17 iyul 21:55
- İki bacı çayda boğulub öldü
17 iyul 21:36
- Adəm Məmmədov həbsdə qaldı - ZON-a köçürüləcək
16 iyul 20:42
- 1 qramı 5000 dollardan başlayır: Qazaxıstanda dünyanın ən bahalı metalı hasil olunur
16 iyul 01:07
- Kətan toxumu, qaynar su... - Minlərlə manatınız cibinizdə qalacaq
15 iyul 23:28
- Ferma sahibi çobanın arvadı ilə münasibətdə oldu: Ərim şübhələndi, dedim ki, bir daha...– ŞOK
15 iyul 23:03
- Rusiya Şahin Şıxlinskinin oğlunu həbs etdi
15 iyul 22:36
- İlham Əliyev: Demokratiya və Milli Birlik Günü güclü və sarsılmaz iradənin tarixdir
15 iyul 12:31
- Hansı Avropa ölkələrində ən yüksək maaş verilir?
15 iyul 11:42
- Tibbin atası İbn-i Sina-dan şəkər xəstəliyinə çarə
15 iyul 11:01
- Putin: Rusiyada QADIN çatışmır – Statistikanı özü etiraf etdi
15 iyul 01:21
- Məleykə Abbaszadə qadınları SAĞMAL İNƏKLƏ müqayisə etdi: Gündə sağılmaq ağırdır..
15 iyul 00:33