- Cəlilabadda məktəbli sinif yoldaşını bıçaqla öldürdü
- Veysəloğlu-Distribusiya ucqar kəndlərdə məktəblilərə dəstəyini davam etdirir - Xoşbəxtlik Çantası layihəsinin növbəti mərhələsi baş tutdu
- Azərbaycan təhsil xərclərini 1 % artırır
- Bakcell Bilik Günü münasibətilə Müasir Təhsil Kompleksinin şagirdləri ilə görüşdü
- Kəlbəcərdən çıxanda 80 yaşı olub - İndi 113 yaşında qayıdır
Məclis-iMəbusan Böyük Millət Məclisinə necə çevrildi və ya II Əbdülhəmid

Osmanlı dövründə seçki prosesinə qısa baxış
Türkiyə tarixində ilk seçkilər 23 dekabr 1876-cı ildə keçirilən Konstitusiyalı Monarxiyanın elan edilməsi və parlament sisteminə keçidlə baş tutmuşdu. Dəbdəbəli Dolbabaxça sarayinda Sultan II Əbdülhəmid ilk dəfə olaraq millət vəkillərini təmtəraqla hüzuruna qəbul etmiş, Məclisi-Məbusanın açılışı olmuşdu.
Birinci Konstitusiyalı Monarxiya dövründə seçkilər iki dəfə keçirilir. Parlamentin formalaşdırılması xüsusi hazırlanan Təlimata əsasən təşkil edilir. Təlimata əsasən, 80-i müsəlman, 50-si qeyri-müsəlman olmaqla 130 deputatın seçilməsi qərara alınır. Nümayəndələr Məclisinin üzvlərinin sayı elə seçilmişdi ki, hər 50.000 Osmanlı vətəndaşına bir nümayəndə düşsün. Seçki gizli səsvermə yolu ilə keçirilir. Osmanlı vətəndaşı olmayan, türk dilini bilməyən, 30 yaşına çatmayan, cinayət törədənlər, günahı hələ sübut olunmayan ancaq istintaqı gedən, özünü rüsvayçı aparan, vətəndaş hüquqlarından məhrum olanlar parlamentə seçilə bilməzdilər. Deputat seçilmək üçün mümkün qədər türkcə oxumaq, yazmaq tələb olunurdu. Nümayəndələr Palatasının deputatları seçildikləri bölgə qarşısında deyil, bütün Osmanlı xalqı qarşısında məsul idilər.
Həmin dövrdə əsas maraq doğuran İstanbul seçkiləri idi. İstanbul üçün ayrı seçkilər keçirilir və beş müsəlman, beş nəfər də qeyri-müsəlman məclis üzvü seçilirdi.
Nəzərdə tutulanın əksınə olaraq Məclisi-məbusana 115 deputat seçildi. Onlardan 71 nəfəri müsəlman, 44 nəfəri xristian , 4 nəfəri isə yəhudi idi.
19 mart 1877-ci ildə Dolmabahçe sarayında möhtəşəm bir mərasimlə açılan ilk Məclis toplantılarını Sultanəhmət meydanında Darülfünun binasında keçirdi. İlk məclis 28 iyun 1877-ci ildə öz işini başa vurur.
Eyni təlimatla formalaşan II Parlament 13 dekabr 1877-ci ildə toplaşdı. Bu məclis öncəsindən fərqli idi. Məclis ilk iclaslarını hökümətə sərt tənqidlərlə başlayır. Həmin dövrdə Osmanlı öz tarixinin ən ağır dövrlərindən birini yaşayırdı. Rusiya Osmanlıya müharibə elan etmiş və rus ordusu İstanbulun yaxınlıqlarına qədər gəlmişdi. Osmanlı fəlakət qarşısında idi. Parlamentin iclasları ancaq bu müharibənin müzakirə olunması ilə keçir və məclis üzvləri tərəfindən Əbdülhəmid açqı-aşkar günahlandı-rılırdı. Bütün bunlar və xristan deputatlarının avropa dövlətlərinin mənafeyini güdən çıxışlar Sultanı daha da qəzəbləndirir.
Nəhayət, sultan Konstitusiyanın ona verdiyi səlahiyyətə əsaslanaraq 1878-ci il fevralın 14-də məclisi buraxdı. O, Sultan Mahmudun yeniçəri ocağını bağladığı hadisəyə işarət edərək “Mən indi Sultan Mahmudun yolunu davam etdirməli olacam” deyərək parlamenti 30 il müddətinə fasiləsiz tətilə buraxır.
II Konstitusiya dövrü
1908-ci ildə beynəlxalq aləmdə yaşanan hadisələr və daxildə olan etirazlar fonunda 23 iyul 1908-ci ildə rəsmi olaraq II Konstitusiya Monarxiyası elan edildi. Konstitusiya Monarxiyasının elan edilməsi ilə Fransa İnqilabında olduğu kimi “azadlıq, ədalət, bərabərlik, qardaşlıq” prinsipləri və idealları hər yerdə tez-tez səslənməyə başlandı.
1908-ci ilin noyabr-dekabr ayları arasında II. İkinci Konstitusiya Dövrünün ilk parlament seçkiləri türk demokratiyası tarixində ilk çoxpartiyalı seçki hesab olunur. Seçkidə İttihad və Tərəqqi partiyası və təşkilatlanmasını hələ başa çatdırmamış Əhrar Partiyası iştirak edirdi.
İstanbul seçkiləri çalxantılı keçir. Seçkiyə əvvəl qatılmayacaqlarını bildirən yunanlar sonradan fikirlərini dəyişirlər. Bundan başqa saxtakarlıq edərək seçici sayını süni olaraq daha çox göstərməyə çalışırlar. Saxtakarlıqları üzə çıxdıqları zaman yunanlar həyasızcasına İstanbul küçələrinə etirazlara başlayır. Bu məsələdə erməni əhalisi yunanlardan geri qalmırdı. Onların istəklərinə çatdıqlarını demək olar. Çünki, İstanbul üçün 5 nəfər müsəlman, 5 nəfəri isə qeyri-müsəlman olaraq seçim kvotası müəyyən edilir.
Çaxnaşmalara baxmayaraq seçkilər böyük əyləncə və coşqu ilə keçirilir. Seçkidən əvvəlki gecə türk məhəllələrində nağara çalınırdı, səhər isə çiyinlərində dəstə-dəstə seçkilərin keçiriləcəyi rayonlara qutular daşınırdı. Seçkidə iştirak edə biləcəyi açıqlanan kişilərin demək olar ki, hamısı seçkidə iştirak etdi. Seçki qutuları əsgərlər tərəfindən qorundu. Qutulara din xadimlərinin belə xeyir-dua verilməsi faktları var idi.
Nəhayət Osmanlı İmperatorluğunda otuz illik uzun bir müddətdən sonra 1908-ci ildə yenidən açılan Parlamentin dekabrın 17-də açılış mərasimi möhtəşəm keçdi. Açılış mərasimi günlər öncəsi ən xırda təfərrüatları belə nəzərə alınmaqla hazırlanmış, mərasimə kimlərin qatılacağı, qonaqların harada dayanacağı, oxunacaq marşlar müəyyən edilmişdir. Sultan II. Əbdülhəmidin də qatıldığı açılış mərasiminə ölkə boyu və xarici dövlətlərdən o qədər nümayəndə gəlmişdi ki, İstanbuldakı otel və mehmanxanalarda yer qalmamış, bir çox məscid və məktəblər gələnlərin gecələməsi üçün ayrılmışdı. 281 deputatın seçildiyi 1908-ci il parlamentinin açılışında 230 deputat iştirak edirdi.
Bu parlament 31 mart hadisəsi ilə əlaqədar olaraq Sultan II Əbdülhəmidin taxtdan endirilməsi nəticəsində öz səlahiyyətlərini daha da artırır. Yeni sultan V Mehmet Rəşad olur.
1912-ci il yanvar ayının 18-də sultan V Mehmet parlamenti buraxdı və keçirilən yeni seçkilərdən sonra 18 aprel 1912-ci ildə 4-cü Məclisi-Məbusan toplaşır. İlk növbədənkənar ümumi seçkilər olan 1912-ci il seçkiləri “sopalı seçki” kimi tarixə düşdü. Bu öz adını Böyükadada seçki kampaniyası zamanı döyülən Azadlıq və İttifaq Partiyasının namizədi Rza Teyfikin adı ilə bağlıdır.
Bir necə ay sonar buraxılan parlamentə yeni seçkilər Birinci Balkan müharibəsi səbəbindən keçirilə bilmir və ölkəboyu hərbi vəziyyət elan edildi.
Konstitusiya dövrünün ən uzunömürlü məclisi olan 5-ci Məclisi-Məbusan 14 may 1914-cü ildə açıldı və 21 dekabr 1918-ci ilə normal iş müddətini başa vurmamış ləğv edildi.
Müharibənin bitdiyi ildə, 1918-ci il iyulun 3-də VI. Mehmet (Vahdettin) Osmanlı İmperatorluğunun son sultanı kimi taxta çıxdı. Birinci Dünya Müharibəsi məğlubiyyətlə başa çatdı. 30 oktyabr 1918-ci ildə imzalanan Mudros Barışığından sonra Sultan VI. Mehmet 21 dekabr 1918-ci ildə parlamenti buraxdı. O, ictimaiyyətin bütün etirazlarına baxmayaraq, Konstitusiyanı pozaraq yalnız 1920-ci il yanvarın 12-də Parlamentin iclasa çağırdı.
1920-ci il martın 16-da İstanbul işğal olundu və işğalçıların təzyiqi ilə 11 aprel 1920-ci ildə Məclisi-Məbusan rəsmi olaraq bağlandı. Çünki Mudros sülh müqaviləsinin qüvvədə olması TBMM tərəfindən təsdiq edilməli idi. Lakin imzalanmış müqavilə ümumi müddəaları ilə tam işğal müqaviləsi idi və vəkillər tərəfindən rədd edilməsi işğalçı qüvvələrin xoşuna gəlməmişdi.
Qurtuluş Savaşı nəticəsində 23 aprel 1920-ci ildə Anadolunun hər yerindən seçilən millət vəkilləri Ankarada Türkiyə Böyük Millət Məclisinin açılışını etdilər.
Böyük Mustafa Kamal Atatürk!
Mudros müqaviləsindən Türkiyə Böyük Millət Məclisinin açılışına qədər olan dövr Türkiyə tarixinin ümidsizlik dövrü idi. Türk ordusu dağıdılmağa çalışılmış, ölkə işğal altına düşmüşdü. Məhz Mustafa Kamalın rəhbərliyi altında türk xalqı ölüm-dirim mübarizəsinə qalxaraq vətənini işğaldan azad etdi.
Və bu günlərə qədər davam edən aydın və şəffaf seçki prosesinin əsası qoyuldu.
- Özbəkistan səfərindən tez-tələsik təəssüratlarım - iLQAR TAĞI
16 sentyabr 2025 00:38
- Asiyada ən böyük hərbi təlim başlanır - Üç ölkə üç məkanda...
15 sentyabr 2025 09:46
- Xocalının körpəsi, Türkiyənin müəllimi...
14 sentyabr 2025 13:13
- 28 MAY-dan NİZAMİ- yə metro işləməyəcək: Alternativ nəqliyyat necə olacaq?
13 sentyabr 2025 12:09
- Pensiya yaşına az qalmış şəxslərin işdən çıxarılmasına qadağa qoyulsun - Deputatdan TƏKLİF
12 sentyabr 2025 21:54
- Alla Puqaçovadan Putinlə bağlı ŞOK ETİRAF
11 sentyabr 2025 22:45
- Azərbaycanlı oğlana görə dinini və adını dəyişən çinli xanım (MÜSAHİBƏ/FOTO)
11 sentyabr 2025 23:02
- 23 saat 43 dəqiqə - suverenliyimizin tam bərpasının ikinci ili...
9 sentyabr 2025 10:52
- Şəhid anaları, onlara qarşı vicdansızlıq edən vəzifə sahibləri və….
8 sentyabr 2025 22:11
- Lalə Şövkət uzun fasilədən sonra danışdı: Düşünmürdüm ki...
8 sentyabr 2025 17:41
- Cəlilabadda məktəbli sinif yoldaşını bıçaqla öldürdü
16 sentyabr 15:44
- Veysəloğlu-Distribusiya ucqar kəndlərdə məktəblilərə dəstəyini davam etdirir - Xoşbəxtlik Çantası layihəsinin növbəti mərhələsi baş tutdu
16 sentyabr 15:34
- İlham Əliyev BƏƏ Prezidentini Füzulidə qarşıladı - Fotolar
16 sentyabr 13:23
- Özbəkistan Rusiyaya nota verdi
16 sentyabr 13:08
- Ağsu sakini nazir Vilayət Eyvazova müraciət etdi
16 sentyabr 12:26
- Azərbaycan təhsil xərclərini 1 % artırır
16 sentyabr 11:23
- Bir evdən 6 uşaq məktəbə getdi
16 sentyabr 11:11
- Prezident Selçuk Bayraktaroğlunu qəbul etdi (FOTO)
16 sentyabr 01:57
- Bakcell Bilik Günü münasibətilə Müasir Təhsil Kompleksinin şagirdləri ilə görüşdü
16 sentyabr 01:12
- Özbəkistan səfərindən tez-tələsik təəssüratlarım - iLQAR TAĞI
16 sentyabr 00:33
- Azərbaycanlı Rusiyada deputat seçildi
15 sentyabr 11:26
- Kəlbəcərdən çıxanda 80 yaşı olub - İndi 113 yaşında qayıdır
15 sentyabr 10:21
- Prezident Seyidbəyliyə getdi - Fotolar
15 sentyabr 09:59
- Asiyada ən böyük hərbi təlim başlanır - Üç ölkə üç məkanda...
15 sentyabr 09:46
- Bakının işğaldan azad edilməsindən 107 il ötür
15 sentyabr 00:55
- Azərbaycanda Bilik Günüdür
15 sentyabr 00:42
- Rusiya Britaniyanın müsəlman daxili işlər nazirini hədəfə alıb - Kreml mediası Şabanaya böhtanlar yağdırır
14 sentyabr 23:51
- Sumqayıtda xəstəxana həyətindən 8 aylıq qız DÖLÜ TAPILIB
14 sentyabr 18:04
- Bu gün erməni əsilli şəxs Xankəndidə polisə qumbara atdı, atəş açdı...
14 sentyabr 17:43
- Azərbaycan Prezidenti Xocavənd rayonunun Sos kəndində olub
14 sentyabr 16:14
- Bu gün Elçin Mahmudovun doğum günüdür
14 sentyabr 15:20
- Prezident İlham Əliyev Füzuli rayonunun yeni salınacaq Qaraxanbəyli kəndinin təməlini qoyub
14 sentyabr 13:22
- Xocalının körpəsi, Türkiyənin müəllimi...
14 sentyabr 13:11
- BİR ÇÖRƏK QORXUSU - Səməd Qaraçöp
14 sentyabr 11:48
- Təhsil niyə oxuyub-anlama problemini həll edə bilmir ? Könül Aydın Nəhmətova
14 sentyabr 11:02
- Təyyarədən sürətli qatır: 1 saatlıq yolu 15 dəqiqəyə çatdı
14 sentyabr 10:40
- Bakıda bu qəbiristanlığın köçürülməsi təklif olunur
14 sentyabr 10:11
- DSX-nin zabiti ehtiyatsızlıqdan açılan atəşlə öldü - Fotolar
14 sentyabr 09:53
- Bu il bəşəriyyəti tənəzzülə aparan fəlakət olacaq - Vanqa və Nostradamusun PROQNOZU
13 sentyabr 23:03
- Gürcüstanın keçmiş müdafiə naziri həbs olundu
13 sentyabr 22:23