İşə gecikməyə görə maaşdan pul tutula bilər?

Bir çox şirkətlərdə işçilər işəgecikməyə görə cərimə edilir və bu məbləğ onların əməkhaqlarından tutulur. Məqsəd iş yerlərində əmək intizamını təmin etməkdir. 

Bəs işçinin əməkhaqqından bu cür tutulma qanunidirmi?   

“Qafqazinfo”nun məlumatına görə, Əmək Məcəlləsində işə gecikmə ilə bağlı hər hansısa müddəaya rast gəlinmir. İşəgötürən işçinin əmək haqqından yalnız aşağıdakı ödənişləri tuta bilər:

a) qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müvafiq vergilər, sosial sığorta haqları və digər icbari ödəmələr;

b) qanunvericilikdə nəzərdə tutulan icra sənədləri üzrə müəyyən edilmiş məbləğ;

c) işəgötürənə işçinin (tam maddi məsuliyyət daşıdığı hallar istisna olunmaqla) təqsiri üzündən onun orta aylıq əmək haqqından artıq olmayan miqdarda vurduğu ziyanın məbləği;

ç) müvafiq iş ilinə görə məzuniyyətə çıxmış və həmin iş ili bitənədək işdən çıxdığı halda məzuniyyətin işlənməmiş günlərinə düşən məzuniyyət pulu;

d) xidməti ezamiyyətə göndərilən işçiyə avans olaraq verilmiş ezamiyyə xərclərinin ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra artıq qalmış borc məbləği;

e) mühasibat tərəfindən ehtiyatsızlıqla səhvən yerinə yetirilən riyazi əməliyyatlar nəticəsində artıq verilmiş məbləğlər;

 

ə) təsərrüfat ehtiyaclarından ötrü malların, əmtəələrin alınması üçün verilmiş, lakin xərclənməmiş və vaxtında qaytarılmamış pulun məbləği;

f) kollektiv müqavilələrdə nəzərdə tutulan hallarda müəyyən edilmiş məbləğ;

g) həmkarlar ittifaqının üzvü olan işçilərin əmək haqqından mühasibatlıq vasitəsi ilə tutulan və 4 iş günü müddətində həmin müəssisənin həmkarlar ittifaqı təşkilatının xüsusi hesabına köçürülən həmkarlar ittifaqına üzvlük haqları.

Göründüyü kimi, qanunvericilikdə işə gecikməyə görə əməkhaqqından tutulma da nəzərdə tutulmayıb. Hətta işçinin əməkhaqqısının müvafiq hissəsinin kreditlərin və digər şəxsi borclarının ödənilməsi üçün tutularaq kreditorlara göndərilməsi də işçinin ərizə ilə işəgötürənə müraciət etdiyi təqdirdə reallaşdırıla bilər. Əks halda işəgötürən kreditorlarının tələbi ilə işçinin borclarını əmək haqqından tuta bilməz.

Bununla belə, Məcəllənin əmək və icra intizamının pozulmasına görə intizam məsuliyyəti və onun növlərini nəzərdə tutan 186-cı maddəsinin “c” bəndində işçinin aylıq əmək haqqının 1/4-i məbləğindən çox olmamaq şərtilə cərimə edilməsi nəzərdə tutulub. Cərimə işçi əmək funksiyasını tam və ya qismən yerinə yetirmədikdə, yaxud keyfiyyətsiz yerinə yetirdikdə, həmçinin əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş vəzifələrini, müəssisədaxili intizam qaydalarını pozduqda işəgötürən ona verə biləcəyi 4 intizam tənbehindən biridir.

Buradan görünür ki, birbaşa nəzərdə tutulmasa da bu maddə ilə işçinin əməkhaqqından işə gecikməyə görə tutulma ola bilər. 

Lakin sözügedən 4 intizam tənbehindən biri olan cərimə kollektiv müqavilələrdə nəzərdə tutulduğu halda tətbiq edilə bilər. Kollektiv müqavilə işəgötürənin, əmək kollektivinin və ya həmkarlar ittifaqları təşkilatının arasında yazılı formada bağlanan əmək, sosial-iqtisadi, məişət və digər münasibətləri tənzimləyən müqavilədir.

İşçi ilə adi əmək müqaviləsi bağlanıbsa, onun əməkhaqqından işəgecikməyə görə pul tutula bilməz.  

Ceyhun Həmid