- Bakcell süni intellekt təlimi təşkil etdi
- Şabranda qazi və hamilə arvadının öldüyü qəzanın DETALLARI
- Azərbaycanda doğum səviyyəsi hansı rayonda nə qədərdir? – Tam siyahı
- Sarımsaq Azərbaycana hansı ölkələrdən və neçəyə gətirilir? – Marketlərdə 3,2 dəfə baha satılır
- NАR- ın dəstəyi ilə hazırlanan Jest dili tətbiqi tezliklə istifadəyə veriləcək
Türk xalqlarında Novruz adətləri

Novruz türk xalqlarının ana bayramı hesab olunur və əbədi həyat mahiyyəti daşıyır. Bu baxımdan Novruz bayramı türk xalqlarının demək olar ki, hamısında oxşar və fərqli adətlərlə qeyd olunur.
Məsələn, Özbəkistanda Novruz bayramı hər zaman böyük təmtəraqla keçirilir.
Belə ki, adətən ölkənin böyük şəhərləri olan Səmərqənd, Buxara, Əndicanda Novruza həsr edilmiş şənliklər bir həftəyə qədər davam edir. Özbəklərin bişirdikləri xüsusi yeməklərdən ən əsası məşhur özbək plovu, samsa və sümələkdir. Adətən s hərfi ilə başlayan sünbül, səbzi, sirkə, iydə (sancid) kimi 7 nemət süfrəyə düzülür. Güləş və at yarışları bayrama xüsusi bir gözəllik qatır. Novruz günü bir-birlərini qucaqlamaq və danışmağa başlamazdan əvvəl üç qaşıq bal yemək ən əski adətlərdəndir. Bölgələrdə təsərrüfatda çalışan yaşlı insanlar əlini yağa batırıb öküzlərin buynuzunu yağlayır ki, yeni il bərəkətli olsun. Süfrədə mütləq şurpa (ət bulyonunda bişirilən tərəvəzlər), plov və samsa (göyərtili bişmişlər) olmalıdır. Sumalakın adını xüsusi olaraq qeyd etməliyik.
Burada Novruzla əlaqədar olaraq buzboşi və ya kupkari adlı ənənəvi oyunlar da keçirilir. Ata minmiş igidlər bir-birinin əlindən yəhərlərindəki qoyun və ya keçini almağa çalışırlar.
Qazaxıstanda isə Novruz “Naurız” adlandırılır.
Naurız yazın doğulması mənasını verir. Lakin bayramın başqa adları da var. Məsələn, “Ulus küni” (yeni lin birinci günü), və ya “Ulıstın ulı küni” (xalqın böyük günü). Qazaxıstanda da Novruzun gəlişi münasibətilə insanlar təzə paltar geyinir, bir-birlərinə qonaq gedirlər. Mərasimin əsas xörəyi tərkibinə 7 inqredient daxil olan naurız-kojedir. O, həyatın 7 elementini simvolizə edir. Bunlara ət, su, duz, yağ, un, taxıl və süd daxildir. İnqredientlərsə öz növbəsində şadlıq, uğur, müdriklik, sağlamlıq, firavanlıq, sürət, artım və ilahi mühafizə anlamı daşıyır. Ağsaqqalın qarşısına naurız-koje olan 7 piyalə qoyumalı, hər kəs 7 evə qonaq getməli və öz evinə 7 nəfəri dəvət etməlidir. Qazaxlar bir-birlərini “köktem tudı” (yazın doğulması deməkdir) deyərək təbrik edir. “Novruz köcü”, Novruz şorbası və ya “lapa” adlı yeməklər bişirilib qonşulara paylanır.
Axşama yaxınsa akınların (aşıqların) dombra alətinin müşayiətilə deyişməsi – altıs başlayır. Bu, səhərə kimi davam edir. Xeyri daha çox tərif edən qalib gəlir.
Qazaxlar da tonqal üzərindən atlanırlar. Onu da qeyd edək ki, Qazaxıstanda Novruz bayramı rəsmi olaraq 2001-ci ildən qeyd olunur.
Türkmənistanda bayramdan beş-altı gün öncə evlərin təmizlənməsi başlanır.
Türkmən çörəyi, plovu və müxtəlif şirniyyatlar hazırlanır. Səməni Novruzun xüsusi yeməyi sayılır. Bir neçə ailə bir araya gəlib, böyük bir qazanda buğda, un və şəkərdən səməni bişirir. Bayrama bir gün qalmış bişirilən bu yemək 21 martda süfrələri bəzəyir.
Qırğızıstanda isə bayram süfrəsində məxsusi olaraq Novruzda bişirilən beşbarmaq olur.
Bu, quzu ətindən və makarona oxşar un məmulatından bişirilir. Adına niyə beşbarmaq deyilir – çünki əllə yeyilir, yəni beş barmaqla. Bu ölkədə Azərbaycandan fərqli olaraq Novruz bayramında tonqal qalanmır. Amma evin, həyətin odla pak edilməsi adəti var, necə ki, Azərbaycanda üzərlik yandırılır. Qırğızlar deyir ki, bu, qədim türk şamanlarından qalma adətdir. Onlar “Alas-alas, hər bəladan xilas” – deməklə öz həyətlərini atəşlə pis ruhlardan təmizləyirlər.
Qırğızlar da mart ayını Novruz adlandırırlar. Vaxtilə həmin gün doğulan oğlanlara adətə görə Novruzbay, qızlara isə Novruz və ya Novruzgül adı verilərdi. Əgər bu gün qar yağardısa, yaxşı əlamət hesab olunardı. Təsadüfi deyil ki, qırğız əfsanələrində qız gözəlliyini Novruzda yağan qarla müqayisə edirlər. İnsanlar mənzillərini qaydaya salır, təzə paltarlar geyinir, küsülülər barışırlar. İndinin özündə Bişkek şəhərinin mərkəzi meydanı “Alatoo” və digər rayon mərkəzlərində səhnəciklər təşkil olunur.
Cıdır meydanlarında at yarışları keçirilir. İnsanlar ənənəvi şərq xörəyi sayılan plova da qonaq olurlar.
Türkiyənin Cənub Şərqi Anadolu bölgəsində - Qaziantep və onun ətrafında 22 mart gününə “Sultan Novruz” adı verilib.
Bu bölgədə, eləcə də Qarsda, Azərbaycanda olduğu kimi, qapı pusma, “baca-baca” adətləri indiyə qədər də yaşamaqdadır.
Altayda da Novruz bayramı martın 21-də keçirilir.
Lakin altaylar Novruzu fərqli adətlərlə keçirir. Belə ki, “Cılgayak” bayramı adı ilə qeyd edilən bu bayram baharın gəlişi, təbiətin canlanması, yeni bir ilə qədəm qoyulması üçün düzənlənir. Altay türklərinin Novruz - “Cılgayak” bayramları həm keçirilmə ənənəsi, həm də süfrəyə gətirilən nemətlərin çeşidi baxımından digər türk xalqlarından seçilir. Süfrəyə bal qatılmış qatıq, dondurulmuş və qurudulmuş ət, qoyun və mal dırnağından yeməklər təqdim edilir.
Yakutiyada Saxa türkləri Isıah bayramını yazın gəlişi və ilin bərəkətli olması üçün Tanrıya şükranlıq bayramı kimi keçirir.
Şənliyin keçiriləcəyi əraziyə yarım ay qabaqdan ağaclar əkilir. Şaman yerə qımız səpir, dualar edir. Bu, keçmiş ildə olan pisliklərin qovulması, yeni ildə isə ancaq gözəl günlərin olacağına inam anlamı daşıyır. Gənc qız və oğlanlar ürəyində arzu tutur, əkilmiş ağaca bir parça əski-lent bağlayır.
Xalidə Gəray
Musavat.com
- Türk xalqı qədər cahil toplum yoxdur - deyən Cəlal Şengör həbs oluna bilər
18 may 2025 21:12
- Stalinin DNT-si: alimlər onun şifrəsini açdıqdan sonra nələr bəlli olub?
14 aprel 2025 00:01
- Hamımız türk ola-ola, niyə başqa dillərdə – ingilis və rus dillərində danışırıq?
12 aprel 2025 14:12
- Tramp İlham Əliyevə məktub göndərdi
10 aprel 2025 20:28
- Almaniyada saxta -Türk viaqrası- qadağan edildi və İSTİNTАQ ...
7 aprel 2025 15:35
- 1940 və ya -BORC- Daşqın Məmmədovun hekayəsi
30 mart 2025 23:56
- 106 yaşlı DTX: Kimlər rəhbər olub? – ARAYIŞ
28 mart 2025 12:58
- Prezidentə təbriklər gəlir
25 mart 2025 11:22
- Saz bayramı, caz bayramı, qoz bayramı - Novruz şeirləri
25 mart 2025 00:16
- Bu ölkələrdə Novruz necə qeyd olunur? - Siyahı
25 mart 2025 00:06
- İlham Əliyev və Viktor Orban mətbuata birgə bəyanatla çıxış etdi (YENİLƏNİB)
20 may 19:25
- Dilçilik İnstitutunun direktoru: - Tak çto -...
20 may 17:59
- Bakcell süni intellekt təlimi təşkil etdi
20 may 17:39
- İki direktora şiddətli töhmət verildi (SƏBƏB)
20 may 15:27
- İlham Əliyev Macarıstana GETDİ
20 may 14:40
- Prezidentdən korrupsiyaya qarşı mübarizə ilə bağlı MÜHÜM AÇIQLAMA
20 may 12:30
- Şabranda qazi və hamilə arvadının öldüyü qəzanın DETALLARI
20 may 00:43
- Azərbaycanda doğum səviyyəsi hansı rayonda nə qədərdir? – Tam siyahı
19 may 23:16
- Sarımsaq Azərbaycana hansı ölkələrdən və neçəyə gətirilir? – Marketlərdə 3,2 dəfə baha satılır
19 may 23:11
- NАR- ın dəstəyi ilə hazırlanan Jest dili tətbiqi tezliklə istifadəyə veriləcək
19 may 20:14
- Sumqayıt Şəhər Bələdiyyəsinin sədri dəyişdi
19 may 19:35
- Keçmiş nazirin Azərbaycandan çıxışına STOP qoyuldu - Borc qalmaqalı
19 may 19:07
- Prezident müddətli həqiqi hərbi xidmətə çağırılma ilə bağlı Sərəncam imzaladı
19 may 16:16
- Veysəloğlu Şirkətlər Qrupu Asiya İnkişaf Bankının 58-ci illik toplantısında iştirak edib
19 may 12:56
- 19 May: Türkiyəni qurtaran böyük prosesin başlanğıc günü
19 may 11:12
- Azərbaycanda sürücülük vəsiqəsi lazım olmayacaq
19 may 01:39
- Hər gün balıq yemək faydalıdırmı? – Cavabı həkimlər verdi
19 may 01:33
- Azərbaycan bu ölkəyə siqaretin ədədini 2 manat 77 qəpiyə satır
19 may 01:25
- Türk xalqı qədər cahil toplum yoxdur - deyən Cəlal Şengör həbs oluna bilər
18 may 21:12
- Köçkün gənc ABŞ universitetinin siması seçildi – Ayan Hüseynlinin həyat hekayəsi
18 may 21:05
- Məktəbdə yıxılan müəllimənin qolu qırıldı- Direktor 1000 manat cərimələndi
18 may 18:51
- Bu gün bütün məktəblərdə 6-cı siniflərin monitorinqi keçiriləcək
18 may 17:16
- Mikаyıl İsmаyılovun köhnə 06-sı , yаxud аvtomobil kolleksiyаsı...
18 may 16:57
- Ərdoğan niyə elə dedi? Azərbaycandan və Türkiyədən ETİRAZLAR
18 may 12:24
- Müğənni Dəniz həbs edildi
18 may 01:00
- 3 ay ərzində 2 mindən çox insan ixtisara düşərək işini itirib
18 may 00:33
- 536-cı il niyə bəşəriyyət tarixinin ən qaranlıq dövrü olub? - Səbəb açıqlandı
18 may 00:17
- Deputat papağına görə iclasdan çıxarıldı - Fotolar
17 may 22:14
- İlham Əliyev Tokayevə zəng etdi
17 may 21:24
- Ərdoğan: Qara dənizdə 75 milyard kubmetr qazı olan yataq tapılıb
17 may 18:15