- Kəlbəcərdən çıxanda 80 yaşı olub - İndi 113 yaşında qayıdır
- Asiyada ən böyük hərbi təlim başlanır - Üç ölkə üç məkanda...
- Rusiya Britaniyanın müsəlman daxili işlər nazirini hədəfə alıb - Kreml mediası Şabanaya böhtanlar yağdırır
- Sumqayıtda xəstəxana həyətindən 8 aylıq qız DÖLÜ TAPILIB
- Bu gün erməni əsilli şəxs Xankəndidə polisə qumbara atdı, atəş açdı...
33 il öncə 19 avqustda... QİYAM BAŞ TUTSAYDI...Qorbaçovu..

19 avqust Rusiya tarixinin ən mühüm, həlledici günlərindən biridir.
Bu gün, bəlkə də 7 noyabr (1917), 9 may (1945), 5 mart (1953), 14 oktyabr (1964) günlərindən də böyük tarixi əhəmiyyətə malikdir.
7 noyabrda bütün zamanların və dünyanın ən böyük imperiyasının təməli atılmışdısa, 19 avqustda həmin imperiyanın süqutu geridönməz səciyyə aldı.
9 mayda sovet dövlətini idarə edənlər nasist Almaniyası üzərində qələbə qazanmışdısa, 19 avqustda o qələbənin nailiyyətləri puç oldu.
5 martda SSRİ-nin idarə edənlər artıq hamını bezdirmiş rəhbərin – Stalinin sonunu gətirib, dəfn etmişdilərsə, 19 avqustda Kreml sakinlərinin Qorbaçova gücü çatmadı.
14 oktyabrda kompartiyanın rəhbərliyi sözləşərək, prosesi düzüb-qoşub idarə edərək, ölkəni uçuruma aparan baş katib və baş nazir Nikita Xruşovu Pitsundadakı istirahətindən geri çağırıb, hakimiyyətdən kənarlaşdıra bilmişdilərsə, 19 avqustda sözləşmiş ölkə rəhbərliyi dövləti uçuruma aparan Mixail Qorbaçovu Forosda (Krım) istirahətdə olduğu zaman devirə bilmədi.
Həmin o baş tutmayan, cəmi 3 günün içində süqut edən hərbi-siyasi qiyamdan bu gün 33 il keçir. Qiyama rəhbərlik edənlərin heç biri sağ deyil. Onlar da qoruyub saxlamaq istədikləri dövlət (SSRİ) kimi tarixə qovuşublar.
Fövqəladə Vəziyyət üzrə Dövlət Komitəsi (ruscada - Государственный комитет по чрезвычайному положению (ГКЧП) ) adlanan qiyama formal olaraq SSRİ-nin vitse-prezidenti Gennadi Yanayev rəhbərlik edirdi. Dəstədə baş nazir Valentin Pavlov, daxili işlər naziri Boris Puqo, müdafiə naziri Dmitri Yazov, DTK sədri Bladimir Kryuçkov da vardı.
Sonradan məlum oldu ki, qiyamın təşəbbüskarı və faktiki rəhbəri məhz V.Kryuçkov olub. O, digər qiyamçı rəhbərləri inandırıb ki, dövlət əldən gedir, onu xilas etmək üçün “ölkəni yiyəsiz qoymuş”, “müttəfiq respublikaları boş buraxmış” Qorbaçovu hakimiyyətdən uzaqlaşdırmaq lazımdır.
Qiyam baş tutsaydı, FVDK-QKÇP hakimiyyətdə möhkəmlənsəydi, çox çəkmədən bir çox SSRİ respublikalarında (Ukrayna, Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova, Ermənistan, Latviya, Liyva, Estoniya) başlanmış xalq hərəkatları repressiya ilə boğulacaqdı.
Rusiyanın özündə də Boris Yeltsinin, Anatoli Sobçakın, Ruslan Xasbulatovun, Ramazan Abdullatipovun başçılıq etdiyi demokratik hərəkat da cəzasız qalmayacaqdı. DTK generalları çətin ki, onların kompartiyaya qarşı yeritdiyi düşmənçilik siyasətini bağışlayaydılar.
Qiyamçıların sonunu da elə Yeltsinin başçılıq etdiyi hərəkatçılar gətirdi. Onlar cəsarətlə meydana çıxdılar, xalqı səfərbər etdilər, irticaya müqavimət göstərdilər. Baş verənlərin SSRİ rəhbərinə qarşı qiyam cəhdi olduğunu anlayan partokratların bir hissəsi, hüquq-mühafizə orqanları işçilərinin yarısı mütərəddid vəziyyətdə qaldılar, xalqa qarşı silah işlətməyə cürət etmədilər, müvafiq əmrləri sabotaj etdilər, nəticədə qiyam cəhdi uğursuzluqla başa çatdı.
Əslində isə bu qiyam təkcə Qorbaçova qarşı deyildi. Bu, ilk növbədə SSRİ-nin təşkil edən 15 müttəfiq respublikanın 8-nin müstəqil dövlət olmaq niyyətinə qarşı düşünülmüşdü. DTK generalları anlayırdılar ki, müstəqillik hərəkatları getdikcə geridönməz xarakter alır, onu 19 avqustda durdurmasalar, sonra gec olacaq.
Ancaq əksinə oldu. Bəlkə də 19 avqustda qiyam cəhdi olmasaydı, SSRİ 1991-ci ildə yox, daha sonrakı illərdə dağılacaqdı. (Ola bilər, heç dağılmayacaqdı, başqa necəsə mövcudluğunu sürdürəcəkdi).
21 avqustda paytaxta qayıda bilən Qorbaçov qiyam rəhbərlərinin həbs etdirdi, sonra kompartiyanı buraxdı, müttəfiq respublikaların qiyama dəstək verən rəhbərləri ilə soyuq davranmağa başladı, özü də istəmədən qırmızı imperiyanın dağılması prosesinə re-start verdi.
1991-ci ilin dekabrında isə Rusiya, Ukrayna, Belaris rəhbərləri Belovej meşəsindəki iqamətgahda görüşərək SSRİ-nin tabutuna 3 mismar çaldılar.
Beləcə, 4 ayın içində o boyda imperiya dağılıb getdi. Yüz minlərlə insanın qanı bahasına qurulan, milyonlarla insanın repressiya edilməsi sayəsində möhkəmlənən dövlət elə onu idarə edənlərin işbilməzliyi, hakim ideologiyanın puçluğu nəticəsində süquta uğradı.
Maraqlıdır ki, Rusiyadan qopmaq (SSRİ-dən çıxmaq) haqqında təşəbbüsü ilk qaldıran Ermənistan ən sona qaldı. O biri 13 respublika müstəqil dövlət olaraq, öz müstəqil siyasətlərini yeridəndə yenidən Moskvanın paçasına yapışan Ermənistan yalnız indi-indi özünü müstəqil dövlət kimi aparmağa başlayıb.
Əslində SSRİ-ni dinc yolla qoruyub saxlamaq, demək olar ki, mümkün deyildi. Bir-birindən fərqli mədəniyyətlərə, yaşam və düşüncə tərzinə malik xalqları yalnız həbsxana qayda-qanunları ilə bir arada saxlamaq olardı. Onlara bir az azadlıq, asudəlik verən kimi, öz milli mənzillərinə dağılışacaqdılar. Elə də oldu. Bu gün inanmaq çətindir ki, Tacikistan və Latviya eyni ölkənin tərkibində olublar. Eləcə də digər respublikalar.
Hazırda postsovet məkanında gedən müharibə və münaqişələrin bir səbəbi də odur ki, 1991-ci ilin 19 avqustunda DTK-da mayor, kapitan, leytenant rütbəsində olan şəxslər indi mühüm postlardadırlar və o zaman generalların bacarmadığı işi bacarmaq, Rusiyanın tarixi əzəmətini bərpa etmək, onun böyüklüyünü qorumaq istəyirlər.
P.S. 1991-ci il avqustun 22-dən avqustun 29-dək FVDK rəhbərlərinin hamısı (Puqodan başqa – o, özünü güllələmişdi) həbs olundu, lakin 1992-ci ilin iyunundan 1993-cü ilin yanvarına kimi onların hamısı zaminə buraxıldı. 23 fevral 1994-cü ildə FVDK işi üzrə ittiham olunanlar, Yeltsinin etirazlarına baxmayaraq, RF-nin Dövlət Duması tərəfindən verilən amnistiya ilə cəzadan yaxa qurtardılar.
- Ərdoğan Türkiyə xalqını təbrik etdi
30 avqust 2025 23:53
- Bakıda Türkiyənin Zəfər bayramı qeyd olundu - FOTO
30 avqust 2025 02:48
- Bu gün Türkiyədə ZƏFƏR BAYRAMI Günüdür
30 avqust 2025 01:31
- 234 il keçdi: Köləliyə qarşı ilk üsyan - Müasir köləlik necə -çiçəklənir- ?
23 avqust 2025 20:09
- Qiyam günü əlləri əsənlər – 3 gündən sonra insanları qıranda kipriklərini də qırpmayacaqdılar
20 avqust 2025 01:52
- İnsanlığın ən qaranlıq səhəri: XİROSİMA (FOTO)
9 avqust 2025 15:19
- Təranə Muradova yubileyinə hazırlaşır
5 avqust 2025 02:57
- Vəzir kötücəsinin Afrikada qətli – 7 il öncə bu gün VAQNER jurnalist Orxan Camalı öldürüb
30 iyul 2025 23:18
- Tramp zərbədən öncə hər kəsi belə aldadıb...
23 iyun 2025 08:19
- Yeltsin Primakovu varis statusundan niyə məhrum edib? – Putinin əvəzinə prezident o olsaydı...
24 mart 2025 17:47
- Azərbaycanlı Rusiyada deputat seçildi
15 sentyabr 11:26
- Kəlbəcərdən çıxanda 80 yaşı olub - İndi 113 yaşında qayıdır
15 sentyabr 10:21
- Prezident Seyidbəyliyə getdi - Fotolar
15 sentyabr 09:59
- Asiyada ən böyük hərbi təlim başlanır - Üç ölkə üç məkanda...
15 sentyabr 09:46
- Bakının işğaldan azad edilməsindən 107 il ötür
15 sentyabr 00:55
- Azərbaycanda Bilik Günüdür
15 sentyabr 00:42
- Rusiya Britaniyanın müsəlman daxili işlər nazirini hədəfə alıb - Kreml mediası Şabanaya böhtanlar yağdırır
14 sentyabr 23:51
- Sumqayıtda xəstəxana həyətindən 8 aylıq qız DÖLÜ TAPILIB
14 sentyabr 18:04
- Bu gün erməni əsilli şəxs Xankəndidə polisə qumbara atdı, atəş açdı...
14 sentyabr 17:43
- Azərbaycan Prezidenti Xocavənd rayonunun Sos kəndində olub
14 sentyabr 16:14
- Bu gün Elçin Mahmudovun doğum günüdür
14 sentyabr 15:20
- Prezident İlham Əliyev Füzuli rayonunun yeni salınacaq Qaraxanbəyli kəndinin təməlini qoyub
14 sentyabr 13:22
- Xocalının körpəsi, Türkiyənin müəllimi...
14 sentyabr 13:11
- BİR ÇÖRƏK QORXUSU - Səməd Qaraçöp
14 sentyabr 11:48
- Təhsil niyə oxuyub-anlama problemini həll edə bilmir ? Könül Aydın Nəhmətova
14 sentyabr 11:02
- Təyyarədən sürətli qatır: 1 saatlıq yolu 15 dəqiqəyə çatdı
14 sentyabr 10:40
- Bakıda bu qəbiristanlığın köçürülməsi təklif olunur
14 sentyabr 10:11
- DSX-nin zabiti ehtiyatsızlıqdan açılan atəşlə öldü - Fotolar
14 sentyabr 09:53
- Bu il bəşəriyyəti tənəzzülə aparan fəlakət olacaq - Vanqa və Nostradamusun PROQNOZU
13 sentyabr 23:03
- Gürcüstanın keçmiş müdafiə naziri həbs olundu
13 sentyabr 22:23
- Səfirimizin katibəsindən nikahdankənar uşağı var? - Aliment vermir
13 sentyabr 19:38
- 2,2 milyon nəfər tədrisə başlayır: İlk dərs bu mövzuya həsr olunacaq
13 sentyabr 16:55
- 1992-ci ildə Baş nazir vəzifəsindən istefa verdim, Heydər Əliyevə zəng vurdum… –Sabiq Baş nazir Həsən Həsənovdan maraqlı açıqlamalar /VİDEO
13 sentyabr 15:35
- Xalq artisti vəfat etdi
13 sentyabr 14:48
- 28 MAY-dan NİZAMİ- yə metro işləməyəcək: Alternativ nəqliyyat necə olacaq?
13 sentyabr 12:09
- Dünyanın ən yaşlı insanı bu türk respublikasında tapıldı - FOTOLAR
13 sentyabr 11:16
- Serbiyada etirazların təşkilinə 4 milyard dollar sərf olunub – Vuçiç
13 sentyabr 10:12
- Ceyhun Əsgərov reabilitasiya mərkəzinə yerləşdirildi
13 sentyabr 10:01
- Elnur Şükürov da azadlığa çıxdı - Foto
13 sentyabr 09:43
- TİTANİK sərnişinlərini xilas ola olarmış: 1500 insanın taleyini bir gəmi dəyişə bilərdi
13 sentyabr 02:41