Şeyx İbrahim Əmir Teymura - 40-cı qul mənəm - deyibmi?
Azərbaycan tarixinə “calaq” edilən o qədər uydurma faktlar var ki, onu araşdırmaq və üzə çıxartmaq çox önəmlidir. Belə uydurma əhvalatlardan biri də Şirvanşan I İbrahimlə Əmir Teymurun görüşü barədədir.
Qeyd edim ki, Şirvanşahlar dövlətinin 34-cü hökmdarı Şeyx İbrahim (İbrahim ibn Sultan Məhəmməd ibn Keyqubad) tarixin ən bacarıqlı diplomatı və dövlət idarəçiliyində güclü hökmdarlardan biri olub. Şeyx İbrahimin hakimiyyəti dövründə Şirvan güclü və müstəqil dövlətə çevrilib. O, qonşu ölkələrlə, Gürcüstanla, bir sıra iri yaşayış məntəqələrini öz nüfuzuna tabe etdiyi Dağıstanla müttəfiqlik və dostluq münasibətləri saxlayırdı. Şeyx İbrahim zamanında Dərbənd mahalı, Cənubi Dağıstanın Samur vadisindəki kənd və icmaları Şirvanın siyasi asılılığında idi.
Buna baxmayaraq, Şirvan Cəlairilər sülaləsi hökmdarlarından olan Sultan Əhməd və şimaldan Qızıl Orda xanı Toxtamış tərəfindən təhlükə altına düşə bilərdi. Şirvanşah I İbrahim o dövr üçün ən mühüm qərarı qəbul etməli oldu, Şərqdən Qərbə qədər böyük gücə və nüfuza malik olan Əmir Teymurla strateji tərəfdaşlıq əlaqəsi yaratdı, Qarabağda onunla görüşdü.
Qeyd edim ki, Əmir Teymur ordugah yeri kimi həmişə Qarabağı seçərdi. Bu, bir tərəfdən Qarabağın əlverişli təbii iqlim şəraiti ilə bağlı idisə, digər tərəfdən onun Şirvanşaha olan etmadından irəli gəlirdi.
Bizim tarixçilər bu görüş barədə Şərafəddin əl-Yəzdin “Zəfərnamə” əsərinə istnad edirlər. Əsərdə yazılır ki, 1381-ci ildə (1381-ci ildə Şeyx İbrahim hələ hakimiyyətə gəlməmişdi. Şeyx İbrahimlə Əmir Teymurun görüşü miladi təqvimlə 1386-1387-ci ilə təsadüf edir. Bu fakt "Zəfərnamə"ni etibarlı mənbə kimi əsas götürməyi sual altına alır - Z.Ə.) Şirvana hücum edərkən (Əmir Teymur Şirvana hücum etməyib - red.) Şirvanşah Şeyx İbrahimxəlil sərkərdə Teymurun qabağına 40 dəvə yükü ənam və 39 qulla çıxdı. Teymur Şeyx İbrahimdən soruşdu: “Qulun biri hanı?” Şirvanşah Şeyx İbrahimxəlil ona baş əyərək dedi: “Şahım, məmləkətim və rəiyyətim qul olunca, mənim qul olmağım daha əfzəldir”.
Bunları Əmir Teymurun yanında olan bir əlyazmaçı yazıb və o, Əmir Teymurun güclü və hökmlü olmasını daha qabarıq göstərmək üçün hadisələri təhrif etməsi normaldır. Əslində, Şirvan kimi böyük bir dövlətə başçılıq edən I İbrahim əsla özünü qul kimi qələmə verməzdi. Bu hadisəni yozan bizim tarixçilər Şirvanşah İbrahimin kiminsə qabağında “qul olmasını” önə çəkərək, dövlətçilik tariximizə ləkə salmağa cəhd edirlər. Əslində hadisə belə olub.
Əmir Teymur Toxtamışa qarşı çoxtərəfli strateji müharibə aparırdı. Onun qərbdə, xüsusi ilə İldırım Bəyazidə qarşı apardığı müharibəsində Şirvan xüsusi ilə vacib idi. Olduqca vacib strateji məntəqə olan Dərbənd keçidinə nəzarət edən Şirvanşahlar Teymur üçün əvəzedilməz müttəfiq idi. Əmir Teymurun Yaxın Şərqdə apardığı müharibələr zamanı Toxtamışın ona arxadan zərbə endirməsi ehtimalı olduqca yüksək idi. Eyni zamanda, Teymur Qızıl Ordaya Xəzər dənizinin şərq tərəfindən yürüş edərkən, Toxtamış Dərbənd keçidi vasitəsi ilə onun Azərbaycandakı və İrandakı mülklərinə zərbə endirə bilərdi, necə ki Təbrizi tutaraq etdi də. Buna görə xüsusi amansızlığı ilə tanınan Teymur Şirvana basqından çəkinirdi. Çünki zəif Şirvan Toxtamışın Dərbənd keçidinə nəzarət etmək niyyətinə qarşı çıxa bilməzdi. Teymurla I İbrahimin ittifaqı bununla bağlı idi. Toxtamışın 90 minlik ordusu isə Teymur üçün təhlükə idi. Bu təhlükənin qarşısını almaq üçün Şirvanşah ona hava və su kimi lazım idi.
Ona görə Əmir Teymur Bərdədə olanda Şeyx İbrahimlə görüşmək üçün ona dəvət göndərir. Şirvanşahın baş vəziri Əbu Yezid buna qarşı çıxaraq, I İbrahimə bir müddət dağlara çəkilməyi məsləhət görsə də, o, bunu qəbul etmir və Teymurun Bərdə yaxınlığında, Kür çayı sahilində qərargahına onun görüşünə gedir.
Mənbələrin verdiyi məlumata görə, I İbrahim Teymurun adına xütbə oxutdurur və pul kəsdirdikdən sonra qiymətli hədiyyələrlə Bərdəyə gəlir. Müasirləri yazır ki, Şirvanşah monqol ənənəsinə görə ”tokkuz” - doqquz qiymətli hədiyyə gətirir. Bu hədiyyələr içərisində İbrahim Nizami Gəncəvinin “7 gözəl”i timsalında yeddi dünya gözəli aparıbmış. Əmir Teymur hədiyyələr qoyulan çadırda, yeddi rəng tül altında dayanmış gözəllərə valeh olur və İbrahimin ilk görüşdə davranışını yüksək qiymətləndirir.
Şirvanşah I İbrahim Teymurla müttəfiqlikdən istifadə edərək gizli şəkildə Azərbaycan torpaqlarını birləşdirmək siyasəti yeridirdi. Birincisi, o, Teymurla Toxtamış arasındakı ədavətdən istifadə edərək, Şirvanı düşmən hücumlarından qurtardı, Şirvan müstəqil qaldı. Şirvanşah I İbrahim öz təsirini Qarabağ, Şəki, Dərbənd və Qəbələyə yaymağa nail oldu. İkincisi, Teymur İbrahimi Dərbənddən Kür çayının sahillərinə qədər Şirvan vilayətinin hakimi təyin etdi.
Şirvanşah I İbrahim əsla Teymura “mən sənin qulunam” deməyib. Çünki Teymura o, müttəfiq kimi lazım idi və Teymura Şirvana hücum etmək qəti sərf etməzdi.
Çox təəssüff ki, VII sinfin Azərbaycan tarixi dərsliyində “Hökmdarın müdrikliyi və yerli hakimin inadlı mübarizəsi” mətnində bu yanlış məlumat şagirdlərin beyninə yeridilir. Bir Azərbaycan hökmdarını qul kimi təsvir edirlər.
ZAUR ƏLİYEV
- Ələkrəmə Kremlin pulunu bu deputat gətirmişdi – Polis rəisi
26 oktyabr 2024 13:03
- İlham Əliyev BU ŞƏXSLƏRLƏ bağlı sərəncam imzaladı
25 oktyabr 2024 16:39
- Ərdoğan terrora görə Təhlükəsizlik Şurasını topladı - Yenilənib
24 oktyabr 2024 22:12
- Azərbaycanda vəzifəli şəxslər həbs olundu - RƏSMİ
23 oktyabr 2024 13:10
- Millət vəkili Qüdrət Həsənquliyev Şeyxülislam haqqında nəlır dedi - VİDEO
21 oktyabr 2024 18:55
- Bakıda içərisində sakinlər olan evi sökdülər DƏHŞƏTLİ VİDEO
21 oktyabr 2024 16:15
- Lerikdə faciə - 2 yaşlı uşaq valideynləri ilə birgə YANDI
19 oktyabr 2024 09:48
- Prezident bir sıra məhkəmələrə sədr və sədr müavinlərini təyin edib
14 oktyabr 2024 15:51
- Təyyarədə Azərbaycan dilində XOŞ GƏLDİN dedi və QALMAQAL YARANDI
13 oktyabr 2024 14:18
- Heç kimə bənzəməyən, öz dünyasına heç kəsi buraxmayan qapalı adam Hamlet Qurbanov
13 oktyabr 2024 01:33
- Moldovada prezident seçkiləri – İkinci tur başladı
03 noyabr 12:09
- Rusiya üçün vuruşan ilk Şimali Koreya əsgəri əsir götürüldü - ŞOK GƏLİŞMƏ
03 noyabr 11:05
- Süpürgəçinin adı məktəbə verildi
03 noyabr 10:38
- Ziya Məmmədovun qardaşı həbs olunur? – Özü danışdı
02 noyabr 14:51
- Azercell -Ən Yaxşı Mükafatlandırma və Tanıma Strategiyası- mükafatına layiq görülüb
02 noyabr 14:40
- Şagirdi məktəbin 4-cü mərtəbəsindən çölə salladılar (VİDEO)
02 noyabr 14:12
- Xorultunu dayandırmaq üçün yatmazdan əvvəl bunu yeyin
02 noyabr 13:12
- 166 min vergi borcu olan şirkəti 40 milyonluq tenderin qalibi seçdilər
02 noyabr 12:54
- Obamanın qızı atasının soyadını istifadə etmir
02 noyabr 12:09
- Məhkəmə üç şagirdə təcavüz edən müəlliməyə 18 il verdi
02 noyabr 11:47
- Keçmiş prokuror Yusif İldırımzadənin qardaşı dələduzluqda ittiham olunur
02 noyabr 10:56
- Alman dilindəki bu söz 67 hərfdən ibarətdir
02 noyabr 10:46
- Ağdaşın yeni icra başçısı kimdir?
01 noyabr 17:28
- Nazir BŞTİ-ni Anar Qədiməliyevə tapşırır - Nərminə Hüseynova əvvəlki vəzifəsinə qaytarılır
01 noyabr 17:23
- Eldar Mahmudov düşmənimdir, məni hədələyirdi... - Əvəz Ələkbərovla SENSASİON MÜSAHİBƏ
01 noyabr 16:37
- Rusiya vətəndaşı Samur bələdiyyəsinin sədri Elnarə Ayıbova ilə bağlı YENİDƏN Baş Prokurora, Ədliyyə nazirinə şikayət etdi...
01 noyabr 15:16
- Sözünün həm ağası, həm qulu olan ustad – Qulu Məhərrəmli 70 yaşa çatdı
01 noyabr 14:37
- Hajıbala DANIŞDI - Baçımız günü-gündən gözəlləşir...
01 noyabr 14:26
- Deputat Elşad Musayev beynəlxalq tədbirdə iştirak etdi
01 noyabr 13:30
- Deputat - Bu məsələdə narazılıqlar getdikcə artır, QAZ LİMİTİNƏ yenidən baxılmalıdır
01 noyabr 13:24
- Parlamentdə GƏRGİNLİK - Dediklərinizin arxasında fakt yoxdur
01 noyabr 13:02
- Milli Məclisin iclası başladı: 9 məsələyə baxılacaq
01 noyabr 12:24
- Radiatorun üstünə bir neçə DƏFNƏ YARPAĞI qoyun və ... - MÖCÜZƏ
01 noyabr 12:10
- NAR AzTU-da mobil rabitə təlimlərini davam etdirir
01 noyabr 12:03
- Azərsun Holdinq-dən daha bir layihəyə dəstək - Fotolar
01 noyabr 11:23
- Nazirlikdə iki yüksək vəzifəyə təyinat
01 noyabr 10:35
- Prezident 28 May-da aparılan abadlıq işləri ilə tanış oldu
01 noyabr 10:29
- Ərəblərə kilosunu 3800 manata SATIRIQ, Bakıda isə qiyməti....
01 noyabr 10:16
- Badamdarda uçqun: Laçın QAÇQIN məktəbində oxuyan uşaqların həyatı təhlükədə! - FOTO
01 noyabr 10:00
- İsraildə İrana casusluq edən azərbaycanlı ər-arvad həbs olundu
31 oktyabr 23:11