- 16 yaşlı qızı qaçırmaqda ittiham olunan din xadimi vəzifəsindən azad edildi
- Ağ xalat-lı cəllad - anasına görə SSRİ hərbçilərindən qisas alıb
- Mehriban xanım Prezidentə -bu qızın gözləri gözəldir - dedi... - Video
- Azad olunmuş ərazilərə indiyədək ayrılan vəsait - 22 MİLYARD
- Axundun qaçırdığı 16 yaşlı qızın ailəsində faciə baş verib: Hadisənin detalları VİDEO
Vəfatından 13 il sonra bəraət alan yazıçı - Onu kim satmışdı?

Kulis.az akademik Ziya Bünyadovun 1993-cü ildə çap etdirdiyi “Qırmızı terror” kitabından görkəmli yazıçı Yusif Vəzir Çəmənzəminli ilə bağlı hissəni təqdim edir.
Dosye: Vəzirov Yusif Mirbaba oğlu 1887-ci il sentyabrın 12-də Şuşada bəy ailəsində anadan olub. Uşaq yaşlarından türk, fars və rus dillərini öyrənib.
1929-cu ildə Bakıda “müsavatçılarla milli-təmayüllülərin antisovet bloku” yaradılır və Çəmənzəminli blokun rəhbər heyətinin sıralarında olur.
İstanbulda Müsavat hökumətinin konsulu olan Y.Vəzirov ingilis-fransız və Türkiyə kəşfiyyatları ilə əlaqədə olub. O, həmfikirləri arasında əksinqilabi görüşlər təbliğ edirdi. 1931-ci ildə Y.Vəzirov Azərbaycanın əksinqilabi millətçi təşkilatına üzv olur.
Yuxarıda sadalananlar həm də 1940-cı ilin yanvarın 25-də haqqında həbs qərarı veriləndə onun cinayət əməllərinin arasında yer alıb. Çəmənzəminlinin istintaqa cəlb olunmasına səbəb Azərbaycanın 1937-38-ci illərdə repressiyaya məruz qalan bir qrup elm və mədəniyyət xadiminin ifadələri olub.
Ziya Bünyadov həmin adamlardan bəzilərinin adını açıqlayıb: onun əksinqilabi təşkilata üzv olması barədə professor B. Çobanzadənin ifadəsi (1937-ci il) var; Neft İnstitutunun dosenti N. M. Şahsuvarov isə ifadəsində göstərib ki, Çəmənzəminli əksinqilabçı-millətçi təşkilatın (partiyalar bloku) rəhbər heyətində təmsil olunub (Şahsuvarov həmçinin həmin heyətə daxil olan əlavə 10 ziyalının da adını açıqlayıb).
Bütün bunlar əsas götürülərək Y. Vəzirov 27 yanvar 1940-cı ildə Özbəkistan SSR-in Ürgənc şəhərində Pedaqoji İnstitutda müəllim işlədiyi vaxt həbs olunur. Xatırladaq ki, onun Ürgəncə getməsinə səbəb sonralar özünün də etiraf etdiyi kimi millətçi roman olan “Studentlər”ə görə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqından çıxarılması və daha sonra işsiz qalması olub.
1940-cı ilin 14-15 fevral tarixində aparılan istintaqa Çəmənzəminli təsdiq edir ki, 1917-ci ildə Kiyevdə oxuyarkən Müsavat partiyasına üzv olub və partiyanın Kiyevdəki təşkilatının rəhbəri seçilib. Fevralın 16-da Çəmənzəminli deyib ki, onu İstanbulda səlahiyyətli nümayəndə vəzifəsinə 1919-cu ilin yayında hökumət başçısı Usubbəyov təklif edib.
Fevralın 24-də isə İstanbulda yazdığı əsərlərin adlarını açıqlayıb: “Azərbaycan ədəbiyyatına bir nəzər” (1922) və “Azərbaycan tarixi-coğrafi və iqtisadi icmalı” (1922). Parisdə o, Azərbaycan səfirliyi tərəfindən buraxılan “Paris xəbərləri” ilə əməkdaşlıq edib.
Çəmənzəminlinin maraqlı açıqlaması isə “Hansı əsərlərin müəllifisiniz” sualına verdiyi cavab olub. Bütün əsərlərinin adını sadalayan Çəmənzəminli “İki od arasında” romanının adını çəkmir. Niyə? Bilinmir. Sovet zamanında bu roman öz gerçək adı ilə yox “Qan içində” adıyla çap edilmişdi.
Fevralın 25-də isə “Bolşevik təhlükəsi” və “Studentlər” əsərlərini millətçi, daha doğrusu mütərəddid əsərlər hesab edir.
Qeyd edək ki, Yusif Vəzirov inqilaba qədər etdiyi bütün hərəkətləri etiraf etsə də, inqilabdan sonrakı ittihamların heç birini qəbul etməyib. Lakin hüquq sisteminin, demək olar ki, işləmədiyi və konkret tapşırıqlar əsasında qərarların verildiyi o illərdə Y. Çəmənzəminliyə də ittiham qərarı çıxarılır.
Heç bir dostunun, silahdaşının və ziyalının adını açıqlamayan, bununla da həmin illər üçün böyük hünər göstərmiş Çəmənzəminlinin günahlandırılması barədə qərarda qeyd olunmuşdu:
1. 1919-cu ildə Müsavat hökumətinin konsulu vəzifəsində işləyərkən ingilis-fransız və Türkiyə kəşfiyyat təşkilatları ilə əlaqədə olub;
2. Fəal, peşəkar müsavatçı kimi qeyri-leqal Müsavat təşkilatının rəhbər özəyinə məxsus olmuş və 1927-ci ildə müsavatçılarla milli təmayülçülərin yaratdıqları antisovet blokuna keçib;
3. Öz həmfikirləri arasında müntəzəm olaraq əksinqilabi görüşləri təbliğ etmiş və 1931-ci ildə Azərbaycanın əksinqilabi-millətçi təşkilatının tərkibinə daxil olmuş;
Bu qərarla tanış olduqdan sonra Vəzirov maddələrin altından öz xətti ilə aşağıdakıları yazıb:
“Mənə verilən üç maddədən ibarət ittihamlar ağ yalandır. Mən özümü günahkar hesab etmirəm”.
Bu sözlərdən sonra öz imzasını qoyub. Yəqin ki, sovet repressiyasının ən ağır illərində bu cümlələri də yazmaq asan deyildi.
Çəmənzəminli qətiyyətini 7, 13, 17 və 19 martda keçirilən istintaq zamanı da ortaya qoyur və bütün ittihamları təkzib edir. O, həmçinin B. Çobanzadənin və N.M. Şahsuvarovun ifadələrində göstərdikləri dəlilləri də təkzib edir.
1937-ci ildə Hacıağa Nəzərlinin ifadəsində göstərdiyi “Cəbiyev, Ruhulla Axundov və Əliheydər Qarayev burjua millətçi-müsavatçı Əhməd Cavadın, Hüseyn Cavidin və Yusif Vəzirovun güclü təsiri altında idilər” fikrini də rədd edir.
Repressiya maşınına qarşı dirəniş göstərən Çəmənzəminli təkcə özünə qarşı olan ittihamları yox, həmçinin, Bəkir Çobanzadə Əhməd Pepinov, Şamo Naxçıvanski, Əliağa Şıxlınski, Cavad Axundov, Atababa Musaxanlı, Hüseyn Cavid, Ağa Axundov, Abdulla Şaiq, Cabbar Məmmədzadə, Mikayıl Müşfiq, Zəki Pepinov və Hüseyn Rəhmanova qarşı verdiyi ifadələri də qətiliklə təkzib edib.
“1940-cı il aprelinin 16-da Y. Vəzirovun işi üzrə ittiham qərarı çıxarıldı.
O, günahlandırılırdı ondan ötrü ki:
a) Peşəkar müsavatçı kimi 1937-ci ildə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən əksinqilabi millətçi-müsavatçı təşkilatına daxil olmuş;
b) Əksinqilabi millətçi-müsavatçı təşkilatının üzvü idi, öz ətrafındakılar arasında pantürkist, millətçi-trotskiçi Müsavat təbliğat aparmış;
Yəni Azərbaycan SSR CM-in 72 və 73-cü maddələrində nəzərdə tutulan cinayətlər üzrə günahlandırılır”.
1940-cı ilin aprelin 19-da ittihamnamə SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı yanında Xüsusi müşavirədə baxılmaq üçün verilir və iyunun 11-də Xüsusi müşavirə onu antisovet fəaliyyətinə görə yanvarın 27-dən etibarən 8 il müddətinə islah-əmək düşərgəsində həbs cəzasına məhkum edir.
Yusif Vəzir Çəmənzəminli 1943-cü il yanvarın 3-də Nijni Novqorod vilayətinin Suxobezvodnaya stansiyasındakı həbs düşərgəsində vəfat edir.
Səhəri gün – 1943-cü il yanvarın 4-də Yusif Vəzir Çəmənzəminli Betluqa çayının sahilindəki qəbiristanlıqda dəfn olundu. Vəfatından 13 il sonra, 1956-cı ilin fevralın 28-də onun işi üzrə hökm “ittiham sübuta yetirilmədiyi üçün” ləğv edilir və Çəmənzəminli bəraət alır.
- Orxan İsmayılzadə atalıq testindən qaçır, aliment ödəmir – sabah məhkəmə var
25 iyun 2025 03:08
- Ağ xalat-lı cəllad - anasına görə SSRİ hərbçilərindən qisas alıb
25 iyun 2025 00:07
- Orta Əsrlərdə Türk Xanədanlarının saray intriqaları və zəhər savaşları
24 iyun 2025 22:55
- Şəmşad Ağanın həbs müddəti uzadıldı
24 iyun 2025 21:47
- Mehriban xanım Prezidentə -bu qızın gözləri gözəldir - dedi... - Video
24 iyun 2025 09:05
- Axundun qaçırdığı 16 yaşlı qızın ailəsində faciə baş verib: Hadisənin detalları VİDEO
24 iyun 2025 08:35
- İran və İsrail atəşkəsə razılaşıb, 12 günlük müharibə bitir - Trampdan sensasion açıqlama
24 iyun 2025 08:11
- Zeynəb Xanlarovanın oğlu bu qurumda YÜKSƏK VƏZİFƏDƏ İŞLƏYİR
23 iyun 2025 23:48
- Misir Mərdanov tapşırdı, Fərhad Bədəlbəyli Rəşid Behbudovun qızına iş vermədi - MÜSAHİBƏ
22 iyun 2025 20:11
- Rosqvardiyanın azərbaycanlı idarə rəis həbs edildi
22 iyun 2025 13:08
- Orxan İsmayılzadə atalıq testindən qaçır, aliment ödəmir – sabah məhkəmə var
25 iyun 03:08
- Ərdoğan Trampla GÖRÜŞDÜ - Nələr müzakirə olundu?
25 iyun 02:55
- 16 yaşlı qızı qaçırmaqda ittiham olunan din xadimi vəzifəsindən azad edildi
25 iyun 02:11
- Ağ xalat-lı cəllad - anasına görə SSRİ hərbçilərindən qisas alıb
25 iyun 00:07
- Prezident Mingəçevirdə Çin şirkətinin rəhbərini qəbul etdi
24 iyun 23:53
- Orta Əsrlərdə Türk Xanədanlarının saray intriqaları və zəhər savaşları
24 iyun 22:55
- Şəmşad Ağanın həbs müddəti uzadıldı
24 iyun 21:47
- Mehriban xanım Prezidentə -bu qızın gözləri gözəldir - dedi... - Video
24 iyun 09:05
- Azad olunmuş ərazilərə indiyədək ayrılan vəsait - 22 MİLYARD
24 iyun 08:53
- Axundun qaçırdığı 16 yaşlı qızın ailəsində faciə baş verib: Hadisənin detalları VİDEO
24 iyun 08:35
- İran atəşkəsə RAZILAŞDI – ABŞ və Qətərin vasitəçiliyi nəticə verdi
24 iyun 08:22
- İran və İsrail atəşkəsə razılaşıb, 12 günlük müharibə bitir - Trampdan sensasion açıqlama
24 iyun 08:11
- Prezident İlham Əliyev Yevlax pilot aqroparkının açılışında iştirak edib
24 iyun 01:40
- Zeynəb Xanlarovanın oğlu bu qurumda YÜKSƏK VƏZİFƏDƏ İŞLƏYİR
23 iyun 23:48
- Əhməd Orucun oğlu vəfat etdi - Foto
23 iyun 23:14
- Tramp zərbədən öncə hər kəsi belə aldadıb...
23 iyun 08:19
- İsrail qırıcıları Tehran və İranın qərbinə 30 bomba atıblar
23 iyun 08:07
- Yaqub Zurufçunun oğlu qırmızı diplom aldı
23 iyun 07:58
- Prezidentin nəvələri Rafael Fiziyev ilə görüşdü
23 iyun 07:46
- Sevil Əliyevanın oğlu bu məşhurların nəvəsi ilə ailə qurdu
23 iyun 00:42
- İsrail Tehrandakı hərbi obyektlərə zərbələr endirir
23 iyun 00:35
- Avropanın ƏN QISA BOYLU xalqı NECƏ ƏN UZUN BOYLU OLDU ? Möcüzə, yoxsa RİFAH ?
22 iyun 23:37
- TƏCİLİ! İran parlamentindən Hörmüz boğazı ilə bağlı QƏRAR
22 iyun 22:36
- Qarpız sevənlərə 4 XƏBƏRDARLIQ – Mütləq OXUYUN
22 iyun 20:33
- Misir Mərdanov tapşırdı, Fərhad Bədəlbəyli Rəşid Behbudovun qızına iş vermədi - MÜSAHİBƏ
22 iyun 20:11
- Türkan Şoray buna görə çox sevilir – Özü AÇIQLADI
22 iyun 14:49
- Rosqvardiyanın azərbaycanlı idarə rəis həbs edildi
22 iyun 13:08
- Günəşdən 300 000 dəfə isti - 5 TRİLİYON DƏRƏCƏ İSTİ
22 iyun 12:46
- Prezident Administrasiyasınında 25 il aparıcı MƏSLƏHƏTÇİ işləyən şəxs vətəndaşlara 100 MİN atıb və...2 İL CƏZA
22 iyun 12:02
- Rusiyanın öz başına gəldi – Dağlıq Altay türkləri ÜSYAN EDİR
22 iyun 11:12